چگونه سازنده یک داروی شگفت انگیز کاهش وزن، کل اقتصاد را زیر و رو کرد؟

فرارو- از اوزمپیک و ویگووی گریزی نیست. دارو‌های دیابت و چاقی یک پدیده جهانی هستند و ثروتمندان و افراد معروف را به سمت خود جذب کرده اند. آن دارو‌ها میلیارد‌ها دلار فروش داشته و بازار تازه‌ای را برای داروهای کاهش وزن ایجاد کرده اند به گونه‌ای که شرکت گلدمن ساکس تخمین می‌زند تا سال ۲۰۳۰ میلادی به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار در سال خواهد رسید.

به گزارش فرارو به نقل از بلومبرگ، توسعه سماگلوتاید عنصر کلیدی آن دارو‌ها باعث شده تا نوو نوردیسک (Novo Nordisk) شرکت تولید کننده آن به با ارزش‌ترین شرکت اروپایی تبدیل شود. این موضوع پیوند‌های عمیقی برای کشور اصلی‌ای که مقر آن شرکت در آنجا واقع شده یعنی دانمارک داشته است. ارزش نوو نوردیسک در بازار با بیش از ۵۷۰ میلیارد دلار از ارزشی بیش از ارزش اقتصاد کل دانمارک برخوردار است. بنیاد بشردوستانه آن شرکت در حال حاضر بزرگترین بنیاد جهان است و دارایی‌های آن دو برابر بنیاد گیتس است. صورت حساب مالیات بر درآمد آن شرکت داروسازی در دانمارک در سال گذشته ۲.۳ میلیارد دلار بوده و سرمایه گذاری‌های هنگفت و افزایش تولید آن به اقتصاد داخلی دانمارک کمک کرد تا تقریبا ۲ درصد رشد کند، رشدی که بیش از چهار برابر میانگین رشد اتحادیه اروپا قلمداد می‌شود.

این امر باعث شد تا دولت دانمارک هزینه‌های دفاعی، گذار به انرژی سبز و پاک و حمایت از اوکراین را به شکل بی سابقه‌ای افزایش داده و سرمایه گذاری در آن حوزه‌ها را تقویت کند. بدون مشارکت نوو نوردیسک اقتصاد دانمارک قطعا گرفتار رکود می‌شد. تاثیر نوو نوردیسک بر دانمارک به قدری افزایش یافته که دستور کار آن شرکت بر اولویت‌های آموزشی و تحقیقاتی دانمارک تاثیر می‌گذارد و سیاستمداران دانمارکی پیش از تصمیم گیری در مورد سیاستگذاری در حوزه هایی، چون مهاجرت یا توسعه زیر ساخت‌های تازه دیدگاه‌های مدیران این شرکت را مدنظر قرار می‌دهند.

این شرکت داروسازی هزاران شغل در آن کشور شش میلیون نفری ایجاد کرده است. هم چنین، با گسترش دامنه فعالیت نوو نوردیسک در چندین مکان شغل‌های بیش تری ایجاد خواهد شد. در نتیجه، حتی شهروندانی که هیچ ارتباطی با آن شرکت ندارند نیز از دستاورد‌های آن سود خواهند برد. صندوق‌های بازنشستگی دانمارک از بازدهی بی سابقه سهام نوو وردیسک بهره‌مند شده اند و وام‌های مسکن ارائه شده در دانمارک ارزان‌تر هستند، زیرا صادرات پررونق دارو‌های دیابت آن شرکت بانک مرکزی دانمارک را مجبور ساخته تا نرخ بهره را پایین نگه دارد.

البته مقیاس عظیم کار نوو نوردیسک در دانمارک ریسک‌هایی را نیز برای آن شرکت و برای بازار داخلی آن به همراه خواهد داشت. هر حرکت و تصمیم نوو نوردیسک تحت نظر رسانه‌ها قرار دارد و این موضوع آن شرکت را در برابر واکنش‌های عمومی و تغییرات نظارتی آسیب پذیر می‌سازد. یک گام استراتژیک اشتباه برداشته شده توسط آن شرکت می‌تواند بر خزانه عمومی، تحقیقات علمی و حتی مشاغل برای نسل بعدی فارغ التحصیلان دانشگاه‌های دانمارک تاثیرگذار باشد.

"لارس فرورگارد یورگنسن" مدیر اجرایی شرکت نوو نوردیسک در مصاحبه‌ای گفته بود اگرچه نوو نوردیسک نمی‌تواند پیش بینی کند که تصمیمات اش چگونه بر دانمارک تاثیر می‌گذارد، اما مدیران آن شرکت در مورد تاثیر بالقوه آن شرکت داروسازی بر کشور خود و نقاط دیگر جهان واقع بین هستند. او گفته بود: "وقتی قدرت فوق العاده‌ای دارید مسئولیت فوق العاده‌ای نیز بعهده خواهید داشت".

چنین تاثیر بزرگی در فرهنگی، چون فرهنگ کشور دانمارک که فروتنی در آن به قدری ریشه دار است که در آنجا یک معیار اجتماعی غیر رسمی برای جلوگیری از نمایش پر زرق و برق موفقیت در جامعه وجود دارد؛ اکنون موفقیت نوو نوردیسک بار مسئولیت سنگینی را بر دوش آن شرکت قرار داده است. در این راستا نوو نوردیسک تلاش کرده تا از پراهمیت جلوه دادن و در چشم بودن خود بکاهد.

برای مثال، به گفته افراد محلی زمانی که آن شرکت در ماه سپتامبر مکانی بزرگ را در کپنهاگ برای برگزاری یک مهمانی خصوصی دو روزه با حضور کارکنان شرکت اجازه کرد از مهمانان خواسته بود از ترس عواقب و تاثیر ناشی از نمایش آن مهمانی در افکار عمومی دانمارک عکس‌های مرتبط با آن مراسم را در رسانه‌های اجتماعی منتشر نکنند.

هم چنین، در هفته جاری پس از ماه‌ها بحث بر سر افزایش هزینه‌های عمومی شرکت داروسازی نوو نوردیسک آن شرکت بی سر و صدا قیمت داروی اوزمپیک را در دانمارک به میزان نزدیک به یک سوم کاهش داد. در حال حاضر نوو نوردیسک در بین دانمارکی‌ها از جمله سیاستگذاران آن کشور جایگاه تقریبا نمادینی پیدا کرده است. تحلیلگران دانمارکی می‌گویند توجه سیاسی شدیدی نسبت به نوو نوردیسک وجود دارد. با این وجود، نوو نوردیسک در موقعیت حساسی قرار دارد چرا که اگر به گسترش خود ادامه دهد قدرت و نفوذی که در دانمارک اعمال می‌کند نیز افزایش خواهد یافت و اگر زمین بخورد یا ارزش سهام آن شرکت سقوط کند اقتصاد دانمارک و جامعه آن کشور پیامد‌ها و تاثیر آن موضوع را احساس خواهند کرد.

این شبیه "ریسک نوکیا" غول ارتباطات راه دور فنلاند است که فروپاشی آن از دهه آغازین ۲۰۰۰ میلادی آغاز شد و کل اقتصاد فنلاند را به زیر کشید. افول آن شرکت سازنده گوشی تلفن همراه نه تنها باعث از بین رفتن هزاران شغل شد بلکه تاثیرات موجی آن سقوط به دانشگاه ها، مشاغل و بخش دولتی فنلاند نیز تعمیم یافت چرا که همه آن نهاد‌ها و مراکز به موفقیت نوکیا متکی بودند. برخی در حال حاضر مشابهت‌هایی میان وضعیت پیشین نوکیا در فنلاند با موقعیت فعلی نوو نوردیسک در دانمارک می‌بینند.

"هرمان مارک شوارتز" استاد سیاستگذاری در دانشگاه ویرجینیا که در مورد کشور‌های کوچکی که به طور نامتناسبی به شرکت‌های منفرد وابسته هستند می‌گوید:"اگر نوو نوردیسک کماکان بیش‌ترین رشد را در اقتصاد دانمارک داشته باشد زمانی که جریان سود آن شرکت کاهش یابد باعث ایجاد مشکل در اقتصاد ان کشور خواهد شد. چنین وضعیتی باعث کوچک شدن اقتصاد دانمارک خواهد شد".

تاثیر نوو نوردیسک بر کالوندبورگ شهری که مقر آن شرکت است

نوو نوردیسک از اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی فعالیت خود را در کالوندبورگ شهری در دانمارک آغاز کرد. هر روزه هزاران دانشمند، مهندس رباتیک و کارگر خط مونتاژ به مرکز آن شرکت در ان شهر می‌روند. حدود نیمی از انسولین جهان در آنجا تولید می‌شود. اکنون آن شرکت داروسازی ۶۰ میلیارد کرون دانمارک (۸.۶ میلیارد دلار) را برای ساخت و بازسازی مجموعه‌ای از کارخانه‌ها در مجتمع خود که بیش از نیمی از وسعت منطقه مالی لندن است هزینه می‌کند. از جمله دارو‌هایی که در آنجا تولید خواهد شد می‌توان به سماگلوتاید اشاره کرد.

نوو نوردیسک به تامین مالی یک ایستگاه قطار، یک مرکز بیوتکنولوژی (فناوری زیستی) و یک آزمایشگاه تحقیقاتی در آن منطقه کمک کرده است. هم چنین، دو دانشگاه دانمارک قرار است برنامه‌های تحصیلی خود را در آن شهر راه اندازی کنند و قرار است یک بزرگراه برای اتصال ان شهر به پایتخت ساخته شود. یک دهه پیش افرادی که از کپنهاگ به آن شهر می‌رفتند کالوندبورگ را "نووسیبیرسک" می‌نامیدند، زیرا آن شهر در میانه ناکجااباد واقع شده بود.

همزمان با افزایش ثروت نوو نوردیسک ثروت شهر کالوندبورگ نیز افزایش یافته است. تخمین زده می‌شود که درآمد مالیات شرکت‌ها از نوو نوردیسک از سال ۲۰۱۱ میلادی بیش از ده برابر افزایش یافته و نرخ بیکاری حدود دو سوم کاهش یافته است. در سال ۲۰۲۲ میلادی اقتصاد شهرداری آن منطقه ۲۷ درصد رشد کرد. با افزایش درآمد‌های مالیاتی ناشی از فعالیت آن شرکت مقام‌های منتخب در یک دهه گذشته شش بار مالیات‌ها را کاهش داده و در طرح‌هایی از جمله یک پارک بندری جدید سرمایه گذاری کرده اند.

کسب و کار‌های محلی به طور قابل توجهی از اثر فعالیت‌های نوو نوردیسک بهره برده اند. برای مثال، تولید و عرضه کنندگان گوشت از این موضوع بهره‌مند شده اند چرا که تقاضا برای گوشت به منظور تهیه ساندویچ برای نهار کارکنان شرکت نوو نوردیسک در حال افزایش بوده است. یک گل فروشی در مرکز آن شهر به شکلی استثنایی مشغول تهیه دسته گل‌هایی برای خوش آمدگویی به کارکنان جدید نوو نوردیسک است. به گفته شهردار ۶۱ ساله آن منطقه هر شغل جدی در نوو نوردیسک باعث ایجاد سه شغل در جا‌های دیگر می‌شود.

یکی از مهم‌ترین مراکز جذب عضو و استخدام آن شرکت دانشگاه کالج آبسالون است که پس از اهدای ۴.۲ میلیون دلاری از سوی آن شرکت داروسازی پردیس کالوندبورگ خود را در سال ۲۰۱۱ میلادی تغییر مکان داد تا در مجاورت کارخانه نوو نوردیسک قرار گیرد. روابط میان آن شرکت و آن دانشگاه گسترده است.

نوو نوردیسک دوره‌های کارآموزی را به دانشجویان آن دانشگاه ارائه می‌دهد، بازدید آنان از کارخانه را میزبانی می‌کند، تجهیزات را به کالج اهدا می‌کند، اساتید مهمان را معرفی می‌کند و پیشنهاداتی را در مورد این که چگونه برنامه درسی دانشگاه می‌تواند برای مطابقت بهتر با نیاز‌های آن شرکت بهینه شود ارائه می‌دهد. دانشجویان اکثرا از خارج از کشور به دلیل تضمین تقریبا شغلی در نوو نوردیسک یا یکی از شرکت‌های صنعتی دیگر آن شهر جذب برنامه بیوتکنولوژی آبسالون می‌شوند. بسیاری از آنان در حین تحصیل به صورت پاره وقت در نوو نوردیسک مشغول به کار می‌شوند.

تمام این موارد بخشی از یک مرکز تحقیقاتی در حال ظهور است. در سال ۲۰۲۲ میلادی آزمایشگاهی با بودجه نوو نوردیسک ساخته شد جایی که دانشجویان فارغ التحصیل با آن شرکت داروسازی و شرکت‌های محلی در تحقیقات مربوط به داروسازی و تولید زیستی همکاری می‌کنند. از آنجایی که درآمد اوزمپیک و وویگوی از سوی نوو نوردیسک افزایش یافته اعطای کمک هزینه از سوی آن شرکت نیز سرعت خود را حفظ کرده است. بنیاد نوو نوردیسک در سال ۲۰۲۳ میلادی در رکوردی تاریخی ۱.۳ میلیارد دلار کمک هزینه به پروژه‌های مرتبط با نواوری و علم اعطا کرده بود.

هیچ بنیاد دیگری در دانمارک از جمله بنیاد‌هایی که به شرکت‌های بزرگی مانند لگو یا مرسک وابسته هستند نتوانسته اند به حجم کمک هزینه‌ای مشابه کمک‌های مالی اعطا شده از سوی نوو نوردیسک نزدیک شوند. بنیاد وابسته به نوو نوردیسک از ۲۷ درصد از تحقیقات پزشکی دانمارک حمایت می‌کند. آن بنیاد در سال گذشته میلادی اولین جایزه برتر چاقی خود را با همکاری انجمن اروپایی برای مطالعه چاقی اهدا کرد. برنده آن جایزه محققی از مرکز بنیاد نوو نوردیسک برای تحقیقات پایه متابولیک در دانشگاه کپنهاگ بود.

نگرانی‌ها در دانمارک درباره گسترش حوزه نفوذ نوو نوردیسک

البته کمک‌های زیاد نوو نوردیسک نگرانی‌هایی را در مورد آزادی عمل در حوزه دانشگاهی و اولویت‌های تحقیقاتی ایجاد کرده است. افرادی که در این باره نگران هستند استدلال می‌کنند که خطر بالقوه ناشی از کمک مالی شرکت بزرگی مانند نوو نوردیسک آن است که منافع آن شرکت می‌تواند کار در مورد موضوعات یا دیدگاه‌های دیگر را تحت الشعاع قرار دهد یا حتی به خطر بیاندازد. آنان اشاره می‌کنند با چنین سرمایه گذاری‌های بزرگی شرکت نوو نوردیسک توانایی تعیین دستور کار را نیز کسب می‌کند.

در اوایل سال جاری زمانی که ساکنان کالوندبورگ متوجه شدند که مقام‌های آن شهر از اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی به این سو دست کم ۱۴ بار پشت در‌های بسته با مدیران لابی‌های مرتبط با نوو نوردیسک ملاقات کرده اند رسوایی در آن شهر ایجاد شد. دستور کار جلسات نشان داد که نمایندگان نوو نوردیسک درباره مسائل شهری، چون کیفیت مدرسه ابتدایی و بازار مسکن آن شهر و توسعه شهری نیز اظهارنظر کرده و به تعیین دستور کار پرداخته اند امری که باعث نارضایتی مردم محلی شده است. مداخله یک شرکت در امور سیاستگذاری منطقه‌ای و محلی از این نوع در دانمارک کشوری که به برابری طلبی خود افتخار می‌کند امری بسیار غیر معمول قلمداد می‌شود.

صعود نوو نوردیسک دسترسی نمایندگان آن شرکت به سیاستمداران عالی رتبه را میسر ساخته و باعث نفوذ آن شرکت بر سیاست در عرصه ملی دانمارک شده است. یورگنسن مدیر عامل نوو نوردیسک اکنون در هیئت مدیر بانک مرکزی دانمارک عضویت دارد. او اغلب با وزرای دولت ملاقات می‌کند.

سیاستمداران دانمارک در گذشته مایل به ایجاد تسهیلات برای راضی نگهداشتن شرکت‌های بزرگ بوده اند. برای مثال، در سال ۲۰۰۷ میلادی پس از تهدید مرسک با ارزش‌ترین شرکت دانمارکی در آن زمان دولت لایحه مالیاتی پیشنهادی را تغییر داد. با این وجود، مرز بین حفاظت از مزیت رقابتی یک شرکت و اولویت قائل شدن در سیاستگذاری برای خواسته‌های آن شرکت گاهی می‌تواند مبهم باشد.

کارشناسان هشدار داده‌اند که وابستگی فزاینده دانمارک به نوو نوردیسک باعث دورتر شدن شرایط رقابت در دانمارک خواهد شد. مقام‌های دانمارکی ۲۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۳ برای اوزمپیک هزینه کردند که هشت درصد از کل هزینه‌های پزشکی آن کشور را شامل می‌شود دو برابر بیش از هزینه‌های مشابه سال قبل از آن بوده است. فشار افکار عمومی اخیرا باعث شد تا نوو نوردیسک مجبور شود قیمت داروی اوزمپیک را در دانمارک از ۱۸۸ دلار به ۱۲۵ دلار در ماه کاهش دهد.

سال گذشته ۹ کارمند دولتی از وزارت اقتصاد دانمارک در آماده سازی برای بررسی اقتصادی سه سالانه دولت از نوو نوردیسک بازدید کردند. در سند ۲۲۸ صفحه‌ای که منتشر شد ۳۱ بار از نوو نوردیسک یاد شده بود و چندین بار به اوزمپیک و ویگووی اشاره شد اقدامی بسیار غیرعادی برای گزارشی که معمولا از ذکر نام شرکت‌ها یا محصولات خودداری می‌کند.

آن شرکت اکنون حود ۲۸ هزار کارمند در دانمارک دارد. این وضعیت و گزارش مذکور باعث ایجاد این نگرانی در دانمارک شده که آن کشور در مسیر مشابه تحت تاثیر قرار گرفتن اقتصاد فنلاند از فعالیت شرکت نوکیا قرار گرفته است. نوکیا در دورانی که در اوج قرار داشت ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی فنلاند را به خود اختصاص داد و مانند نوو نوردیسک با ارزش‌ترین شرکت اروپایی بود که نیمی از رشد اقتصادی یک کشور را ایجاد کرد و یک پنجم کل مالیات شرکت‌ها را به همراه داشت. با این وجود، ناکامی نوکیا در همگام شدن با رقبا این وضعیت را پایان رساند.

در سال ۲۰۰۹ میلادی به دلیل بحران بدهی اروپا تولید ناخالص داخلی فنلاند به میزان ۸.۱ درصد کاهش یافت که تخمین زده می‌شود سقوط ارزش سهام نوکیا در بازار‌ها مسئول تقریبا نیمی از آن کاهش بوده است. فنلاندی‌ها نتوانستند اندازه بخش دولتی خود را مطابق با آن وضعیت تغییر دهند و آن کشور از آن زمان تاکنون مازاد بودجه ایجاد نکرده است.

وزیر اقتصاد دانمارک با اشاره به این که از آن جایی که بخش عمده‌ای از تولید نوو نوردیسک در خارج از دانمارک صورت می‌گیرد معتقد است که آن شرکت عمیقا در اقتصاد دانمارک نفوذ نکرده است. او گفته است: "فکر نمی‌کنم اگر نوو نوردیسک با چالش‌هایی مواجه شود ضرورتی داشته باشد که نگران تاثیر بالقوه آن بر روی اقتصاد داخلی دانمارک یا اشتغال و رشد تولید ناخالص داخلی این کشور باشیم".

علیرغم اظهارات وزیر اقتصاد دانمارک صاحبان کسب و کار‌ها از جذب نیروی عظیم توسط آن شرکت داروسازی با پیشنهاد‌های شغلی پردرآمد گلایه‌مند هستند به گونه‌ای که حتی برخی اعضای نیرو‌های مسلح دانمارک نیز مناصب خود را ترک کرده و به نوو نوردیسک پیوسته اند. بسیاری از شهروندان سالخورده شهر کالوندبورگ مجبور به ترک آن شهر شده اند، زیرا ورود کارکنان نوو نوردیسک به آن شهر یافتن خانه استیجاری را برای آن شهروندان تقریبا غیر ممکن ساخته است.

اگرچه نوو نوردیسک ممکن است برای دانمارک بیش از حد بزرگ باشد، اما آن کشور شمال اروپا برای نوو نوردیسک بسیار کوچک است. نوو نوردیسک به سختی نیرو جذب می‌کند، زیرا پادشاهی دانمارک کشور کوچکی محسوب می‌شود. نوو نوردیسک با کمبود فضا برای سرمایه گذاری در داخل دانمارک در حال برنامه ریزی برای توزیع کمک‌های مالی بیش‌تر در کشور‌هایی مانند ایالات متحده است. جامعه دانمارکی به سادگی نمی‌تواند تمام پولی که بنیاد باید در اختیار آن قرار دهد را جذب کند.