عبور واشنگتن از برجام؛ بایدن در میدان مین اسرائیل

به گزارش اقتصادنیوز، هیچ یک از نامزدهای ریاست جمهوری به سان ترامپ نتوانست به مهم ترین دستاورد سیاست خارجی آمریکا که در دوران دوم ریاست باراک اوباما حاصل شد؛ اینگونه پایان دهد. بایدن اما در قامت دیگر مدافع سنتی استثناگرایی ایالات متحده، حامی توافق ایران و آمریکا وعده داد که در صورت پورود به کاخ سفید، برجام را احیا کرده و همزمان اسرائیل را به عنوان منتقد جدی توافق هسته ای با ایران، ارام نگاه دارد. او نیز در این مسیر شکست خورد و حالا در ماه نوامبر، رای دهندگان آمریکایی باید انتخاب کنند که به کدام یک از این دو نفر برای مدیریت تنش های جاری با تهران در سراسر خاورمیانه که اکنون درگیر بحران است، اعتماد دارند. جنگ در غزه خطر رویارویی ایران و اسرائیل را تشدید کرده،علاوه بر این، «محور مقاومت» به عنوان متحد ایران هژمونی آمریکا در سراسر خاورمیانه را به چالش می‌کشد.

تکرار نسخه ترامپ

دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا به واسطه هم صدایی با تیم شاهین های ضد ایرانی اش، چهره هایی چون مایک پمپئو وزیر امور خارجه و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، رابطه تهران و واشنگتن را درگیر تنشی پرهزینه کرد. شش سال پیش، ترامپ ایالات متحده را از برجام خارج کرد و با توسل به آنچه که آن را کمپین «فشار حداکثری» نامید، تحریم‌های سیاسی و اقتصادی علیه تهران را مجدداً اعمال و سپس افزایش داد.جو بایدن از حامیان این توافق بود ودر طول مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری 2020 قول داد که برجام را احیا کند. با این حال، در پایان، بایدن نیز تحریم‌های اعمالی ترامپ را حفظ کرد و از همین رو ماه‌ها مذاکرات به جایی نرسید. حالا درگیری حماس و اسرائیل در غزه، موانع بزرگی بر سر راه پیشرفت رایزنی ها جهت احیای توافق هسته ای با ایران ایجاد کرده است.به ادعای ناظران، در شرایط کنونی، ایران تحقیقات هسته‌ای و تأسیسات تولید بالقوه‌اش اورانیوم را تسریع و ذخایر زیادی اورانیوم را جمع‌آوری می کند، گزاره ای که به ادعای منتقدان می تواند راه را برای عبور ایران از آستانه گریز هسته ای هموار کند.

جو بایدن با حمایت طولانی مدت از توافق با ایران – در سال 2008، به عنوان رئیس کمیته روابط خارجی سنا و در سال 2015، به واسطه سخنرانی در جمع رهبران یهودی – تصمیم ترامپ برای خروج از برجام را «فاجعه ای خودساخته» خواند. اما پس از ورود به کاخ سفید بر "توافق طولانی تر و قوی تر" اصرار داشت و مدعی بود که ایران ابتدا باید پایبندی به توافق را برای بار دوم بپذیرد، آن هم در شرایطی که آمریکا بدان پشت پا زد! تریتا پارسی، کارشناس مسائل ایران و معاون اجرایی موسسه کوئینسی در این باره به نیشن گفت: «اوایل سال 2021 آخرین فرصت برای بازگرداندن توافق وجود داشت. بایدن می‌توانست با صدور فرمان اجرایی به برجام بازگردد، اما به مدت ده هفته، کاری انجام نداد».به ادعای پارسی، گام برداشتن بایدن در آن بازه زمانی بسیار مهم بود زیرا دوره ریاست روحانی و وزارت محمد جواد ظریف که در جریان رایزنی های برجام قرار داشتند، رو به پایان بود. سید حسین موسویان، محقق دانشگاه پرینستون نیز به نیشن گفت «یکی از اشتباهات بزرگ بایدن این بود که مذاکرات هسته ای را به تعویق انداخت. به گفته او، این فرصت طلایی برای مذاکره با تیم روحانی بود، اما او تا یک ماه قبل از انتخابات ایران به تعویق افتاد. او می توانست تا ماه می این قرارداد را به پایان برساند.

تله اسرائیل برای بایدن

به نوشته نیویورک تایمز، هنگامی که مذاکرات در آوریل از سر گرفته شد – همه چیز به شکل عجیبی پیچیده تر شدند زیرا فقط چند روز قبل، اسرائیل در جریان عملیاتی خرابکارانه یکی از مراکز تحقیقاتی هسته ای ایران را هدف عملیاتی مخرب قرار داد. ایران نیز در پاسخ به افزایش خلوص اورانیوم غنی شده خود از 20 درصد به 60 متعهد شد؛ گزاره ای که به پیشرفت مذاکرات کمکی نکرد. در این میان گروهی می گویند، دولت بایدن مذاکرات با ایران را در اولویت قرار نداد، زیرا نمی خواست با مخالفت‌های شدید اسرائیل و متحدانش در کاپیتول هیل رودرو شود. پارسی خاطرنشان کرد: دیدگاه بایدن این بود که تنها در صورتی با احیای برجام همراهی می کند که احساس کند این کار کاملا ضروری است و آن را با حداقل هزینه سیاسی انجام دهد.

در طول دو سال بعد، ایالات متحده و ایران درگیر مذاکرات غیرمولد بودند. با این وجود، سال 2023، دور تازه ای از گفتگوها – حول محور تبادل زندانیان و توافق برای لغو انجماد 6 میلیارد دلار از درآمدهای نفتی ایران – زمینه ساز توافق غیررسمی و آزمایشی شد؛ توافقی که تایمز اسرائیل آن را "آتش بس سیاسی" توصیف کرد.براساس این تفاهم، تهران متعهد شد تا اورانیوم را فراتر از سطح خلوص 60 درصد فعلی‌اش غنی‌سازی نکند و با بازرسان هسته‌ای سازمان ملل همکاری داشته باشد.اما آن توافق غیررسمی پس از حمله حماس متوقف شد.حال سوال این است: آیا می توان برخی از نسخه های برجام را در سال 2025 نجات داد؟ به باور ناظران مسلماً این گزاره اما و اگرهای زیادی دارد. اگر ترامپ دوباره انتخاب شود، ایران و آمریکا درگیر جنگ سرد دیگری خواهند شد.به گفته ولی نصر، ایران به این نتیجه رسیده که واشنگتن مذاکره کننده کاملاً غیرقابل اعتماد است که حرفش بی ارزش است. ایران می داند که هیچ تفاوتی بین دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان وجود ندارد.به باور موسویان، حسین موسویان می گوید: «قصد بایدن احیای توافق بود. او گام‌های عملی برای این کار برداشت و حداقل تلاش کرد تا تنش ها را کاهش دهد.» با این حال، ایران تمایل کمتری برای حرکت به جلو داشت زیرا بایدن بر حفظ تحریم‌هایی که ترامپ اعمال کرده بود اصرار داشت.با این حال، تریتا پارسی، فعال در مؤسسه کوئینسی، بدبین است و شرایطی را می بیند که در چارچوبش ایران و اسرائیل بر لبه رویارویی واقعی قرار دارند. به ادعای او: «بهترین چیزی که می‌توانیم به آن امیدوار باشیم این است که هیچ اتفاقی رخ ندهد. دیگر امیدی به چیزی نیست».