آدام اسمیت و ثروت ملل

آدام اسمیت پدر علم اقتصاد

آدام اسمیت فیلسوف قرن ۱۸ میلادی، به عنوان پدر اقتصاد مدرن شناخته می‌شود. او طرف‌دار سرسخت سیاست‌های اقتصاد آزاد است. در کتاب نخست او با عنوان «نظریه‌ی عواطف اخلاقی»، اسمیت ایده‌ی دست‌ ناپیدا را ارائه کرد. منظور از دست ناپیدا گرایش بازارهای آزاد برای تنظیم خود از طریق رقابت، عرضه و تقاضا و نفع شخصی است. علاوه بر این اسمیت برای نظریه‌ی خود درباره‌ی جبران دستمزدهای افتراقی نیز مشهور است. منظور از جبران دستمزدهای افتراقی این است که در مشاغل خطرناک یا نامطلوب، تمایل به پرداخت دستمزدهای بالاتری وجود دارد، تا کارگران برای انجام این قبیل کارها تشویق شوند. با این حال بیش‌ترین شهرت او به سبب کتاب «پژوهشی درباب ماهیت و علل ثروت ملل»، نوشته شده در سال ۱۷۷۶ است. در ادامه در مورد این‌که چگونه این فیلسوف اسکاتلندی علیه مرکانتیلیسم استدلال آورده و چگونه تبدیل به پدر تجارت آزاد شده، بیش‌تر صحبت خواهیم کرد.

سال‌های نخستین زندگی آدام اسمیت

تاریخ ثبت شده‌ی تولد آدام اسمیت ۵ ژوئن ۱۷۲۳ در اسکاتلند است؛ اگرچه در مورد تاریخ دقیق تولد او سند معتبری در دست نیست. اسمیت در سن ۱۴ سالگی در دانشگاه گلاسگو حضور داشت و پس از آن در کالج بالیول در دانشگاه آکسفورد مشغول به تحصیل شد. او سال‌های زیادی را صرف آموزش و پرورش کرد و برخی سخنرانی‌های خود را در کتاب «نظریه‌ی عواطف اخلاقی» در سال ۱۷۵۹ به چاپ رسانید. این فعالیت‌ها ماده‌ی خام مناسبی را برای نگارش کتاب «پژوهشی درباب ماهیت و علل ثروت ملل» به دست دادند. کتابی که در نهایت جایگاه خود را در تاریخ تثبیت نمود.

نظریه‌ی عواطف اخلاقی

مهم‌ترین عامل در شهرت اسمیت، قطعه‌ی مربوط به سال ۱۷۷۶ کتاب «ثروت ملل» است؛ با این حال نخستین رساله‌ی بلند او، یعنی «نظریه‌ی عواطف اخلاقی»، که در سال ۱۷۵۹ منتشر شد، ایده‌هایی را خلق نمود که هنوز هم مورد توجه و بررسی هستند.

ممکن است تعجب‌برانگیز باشد که اسمیت، که شوربختانه، به عنوان پدر کاپیتالیسم شناخته می‌شود، در این کتاب پیرامون خیریه و اخلاق انسانی صحبت کرده است. در حالی که قسمت عمده‌ی فلسفه‌ی اسمیت بر پایه‌ی نفع شخصی و بیشترین سود است، کتاب «نظریه‌ی عواطف اخلاقی»، در مورد اتکای ارتباطات انسانی بر احساسات سخن می‌گوید. این کتاب به طور گسترده‌ای در مورد ایده‌هایی نظیر اخلاق و احساسات انسانی توضیح می‌دهد. در این کتاب اسمیت ابزار می‌دارد که انسان‌ها علاقه‌مند به منافع خود هستند با این حال آنان به‌طور طبیعی گرایش به کمک به یک‌دیگر دارند.

تمام این سخنان ممکن است در تقابل با نگرش‌های اقتصادی اسمیت باشند. نگرش‌هایی در مورد کار اشخاص برای بهبود زندگی شخصی خودشان، بدون هیچ توجهی به منافع مشترک، و ایده‌ی دست ناپیدا که به هر کسی کمک می‌کند تا از طریق کار شخصی و خودمحور تناقضات ظاهری بازار را متعادل سازد.

ثروت ملل

کار مربوط به سال ۱۷۷۶ اسمیت، یعنی «پژوهشی درباب ماهیت و علل ثروت ملل»، که به طور مختصر «ثروت ملل» خوانده می‌شود، توسعه‌ی صنعتی در اروپا را مستندسازی نموده است. اگرچه بسیاری از منتقدان بر این باورند که اسمیت مبدع بسیاری از مفاهیم وارد شده در این کتاب نیست، با این حال او نخستین فردی است که این مفاهیم را بدین شکل در چنین قالبی گردآوری نمود و آن‌ها را به زبان مخاطبان متوسط در آن زمان توضیح داد. در نتیجه، او بود که بسیاری از ایده‌هایی را که به عنوان اقتصاد کلاسیک شناخته می‌شوند، پایه‌گذاری نمود.

دیگر اقتصاددانان برای مستحکم نمودن تئوری اقتصاد کلاسیک، کارهای اسمیت را مبنای کار خود قرار دادند. این تئوری به عنوان مکتب غالبِ تفکر اقتصادی در دوران رکود بزرگ شناخته می‌شود.

به حداقل رساندن نقش دولت در مداخله اقتصادی و مالیات‌گیری در بازار آزاد، و این ایده‌ که دست ناپیدا راهنمای عرضه و تقاضا در بازار است، کلیدی‌ترین ایده‌هایی هستند که اسمیت در مورد آن‌ها نوشته است. این ایده‌ها نشان می‌دهند که هر فرد، با در نظر گرفتن خویشتن، به صورت غیرارادی کمک می‌کند تا همگان به بهترین نتیجه برسند.

«این خیرخواهی قصاب، نانوا و … نیست که ما به‌واسطه‌ی آن می‌توانیم غذا داشته باشیم، بلکه این از منفعت‌طلبی شخصی آن‌هاست». (آدام اسمیت)

با فروش محصولاتی که مردم قصد خرید آن را دارند، قصاب، نانوا و … امید به تحصیل پول دارند. اگر آن‌ها در برآورده ساختن نیاز مشتریان خود موفق شوند، خواهند توانست از بازده‌ی مالی این عمل خود لذت ببرند. آن‌ها، یعنی قصاب، نانوا و …، در عین این‌که در مشاغل خود مشغول به کار هستند تا پول به دست بیاورند، هم‌زمان محصولات مورد نیاز مشتریان را نیز تولید می‌کنند. بنابر باور اسمیت، چنین سیستمی نه تنها برای قصاب و نانوا و … تولید ثروت می‌کند، بلکه برای تمام کشور به عنوان یک کل، ثروت‌ساز خواهد بود؛ زمانی که شهروندان یک کشور مشغول به تولید می‌شوند تا اوضاع خود را بهبود بخشند و به نیازهای مالی خود جهت دهند.

به طرز مشابهی اسمیت عنوان می‌کند که فردی که ثروت خود را در یک واحد تجاری سرمایه‌گذاری می‌کند، کمک می‌کند تا در سطح ریسکی معین، بازده بیشتری حاصل شود. امروزه تئوری دست ناپیدا، گاهی به عنوان پدیدارهای طبیعی‌ای شناخته می‌شوند که بازار آزاد و سرمایه‌داری را از طریق رقابت برای منابع محدود و تعادل عرضه و تقاضا، در مسیر موثرتری هدایت می‌کنند. در واقع در حال حاضر تأکید بیش‌تر بر روی کل بازار و سیستم سرمایه‌داری است تا بهبود اوضاع فرد فرد جامعه.

ایده‌های ارائه شده در کتاب ثروت ملل توجه جهانی را به خود جلب کردند. این ایده‌ها توانستند باعث انتقال تولید ثروت از زمین‌داری به تولید ثروت از طریق استفاده از روش‌های خطوط تولید در کارخانه‌ها، با استفاده از تقسیم مراحل کار، شوند. مثال مشهور اسمیت در مورد تقسیم کار، در مورد تولید یک سنجاق است. یک فرد باید ۱۸ مرحله برای تولید یک سنجاق را پشت سر بگذارد. با این حساب یک نفر برای تولید تعداد انگشت‌شماری سنجاق دست‌ساز باید یک هفته وقت بگذارد. اما اگر این ۱۸ مرحله در یک خط تولید توسط ده نفر انجام شوند امکان تولید هزاران سنجاق دست‌ساز در هفته وجود خواهد داشت.

سخن پایانی

ایده‌های مرتبط با آدام اسمیت پایه‌های مکتب اقتصاد کلاسیک شده‌اند و او را به چایگاه پدر اقتصاد جدید رسانده‌اند. مفاهیمی که اسمیت در آن‌ها پیشتاز است، نظیر دست ناپیدا و تقسیم وظایف کار، در حال حاضر جوهره‌ی تئوری‌های اقتصادی را تشکیل می‌دهند. اسمیت در ۱۹ جولای سال ۱۷۹۰ در سن ۶۷ سالگی درگذشت، اما ایده‌هایی که او ارائه نمود در تحقیقات اقتصادی حال حاضر جهان و در مؤسساتی مانند مؤسسه‌ی آدام اسمیت هنوز زنده هستند. در سال ۲۰۰۷ بانک اینگلند تصویر آدام اسمیت را بر روی اسکناس ۲۰ دلاری قرار داد.

منبع: investopedia

ترجمه و تلخیص: آرش شمسی

آدام اسمیت - آدام اسمیت و ثروت ملل - ادام اسمیت ثروت ملل - ادام اسمیت پدر علم اقتصاد - اقتصاد آدام اسمیت - بازار آزاد چیست - تقسیم کار آدام اسمیت - دست ناپیدا ادام اسمیت - زندگی نامه آدام اسمیت - نظریات مهم آدام اسمیت - نظریه اقتصادی آدام اسمیت - نظریه عواطف اخلاقی آدام اسمیت