ایران و دغدغه های اردن!

مسائل جاری میان ایران و عربستان و کشورهای متحدش مانند امارات متحده عربی و بحرین، می‌تواند روی روابط تهران و امان تاثیر منفی بگذارد. در عین حال در صحنه بین‌المللی رابطه تهران با لندن و واشنگتن، می‌تواند در روابط میان ایران و اردن تعیین‌کننده باشد. اگر بخواهیم همه این عوامل و متغیرها را روی یک کفه ترازو قرار دهیم، امروز با توجه به مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی، ظرفیت ارتباط خیلی نزدیکی با اردن هنوز وجود ندارد.

برای ایجاد رابطه مثبت و سازنده دوجانبه میان تهران و امان، لازم است که جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌سازی‌های جدیدی بکند. یکی از مسائل مشترک ما عراق و سوریه است. اردنی‌ها از مسائل عراق و سوریه ضربه‌پذیر هستند. اردن ٥ همسایه دارد و هر ٥ همسایه حوزه منافع سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی ایران است. اگر تهران بتواند به گونه‌ای ظرفیت‌سازی کند که از توانایی‌هایی که در عراق و سوریه داریم استفاده بکنیم و رابطه معقولی را بر اساس منافع مشترک دو کشور طراحی بکنیم، آنگاه در امان هم این عزم وجود دارد که رابطه‌ای منطقی و بدون تنش ایجاد شود. شوربختانه طی سال‌های گذشته تنش‌هایی در رابطه دو کشور به وجود آمده است، به خصوص بحران سوریه باعث شد که اختلاف‌نظرها میان تهران و امان تندتر از گذشته‌شود. به گمان من اردن به دلیل نگرانی‌هایی که نسبت به تحولات خاورمیانه و به ویژه خیزش‌هایی که به بهار عربی مشهور شد، تا اندازه‌ای به ترس و خودداری گذشته‌اش نسبت به رابطه با تهران افزود.
اگر واقعا این عزم در جمهوری اسلامی ایران وجود داشته‌باشد که رابطه منطقی و مبتنی بر منافع دوجانبه میان دو کشور شکل بگیرد، باید بدون دخیل کردن مسائلی که اردنی‌ها نسبت به آن حساسیت دارند و از طریق ظرفیت‌سازی از توانایی‌های‌مان در منطقه برای ایجاد این رابطه استفاده کنیم. اردنی‌ها در بازی سوریه و عراق بازنده شده‌اند. اردنی‌ها امروز به‌شدت نگران این هستند که بازماندگان داعش به سمت خاک این کشور حرکت کنند. این یکی از ظرفیت‌هایی است که من به عنوان ظرفیت ایجاد رابطه میان تهران و امان به آن اشاره کردم. وحشت اردن این است که اردن مقصد بعدی داعش باشد یا اینکه گروه‌های تندرو و افراطی سلفی در خاک این کشور با الگوگیری از داعش به سمت خشونت تمایل پیدا کنند. ظرفیت مبارزه با داعش یکی از انگیزه‌هایی است که می‌تواند در بهبود روابط موثر باشد. در عین حال اردنی‌ها همکاری بسیار نزدیک اطلاعاتی و امنیتی با امریکا و انگلیس دارند و در پایگاه‌هایی که ارتش امریکا در خاک سوریه برای آموزش معارضان سوری ایجاد کرده است، دولت اردن نقش لجستیکی و تامین‌کننده بر عهده گرفته است. دلیل این همکاری گسترده میان اردن و امریکا مرز درعا در خاک سوریه است که ممکن است به دروازه‌ای برای سرریز نیروهای داعش و نیروهای تروریستی دیگر به خاک این کشور تبدیل شود. جمهوری اسلامی ایران، می‌تواند از باخت اردن در سوریه استفاده کند و نگرانی‌های اردن نسبت به بر هم خوردن صحنه سیاسی این کشور از طریق حرکت نیروهای جهادی باقی مانده در سوریه به سمت این کشور بر طرف کند.
اردن بازیگر قابل و موثری در خاورمیانه محسوب می‌شود. ارتباط سیاسی قوی پادشاهی اردن با غرب در کنار سیستم اطلاعاتی و امنیتی منسجم و قدرتمند این کشور که رابطه نزدیکی با سایر سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی منطقه در کشورهای عربی دارد، امان را به یک کشور تاثیرگذار در منطقه تبدیل می‌کند. اردنی‌ها چه به لحاظ علائق سیاسی و چه به لحاظ علائق فرهنگی، مانند مقابر زیارتی و مذهبی در خاک این کشور می‌تواند ظرفیتی در افزایش روابط دوجانبه میان دو کشور باشد. ارتباط با اردن می‌تواند در مناسبات ایران با کشورهای دیگر مانند مصر و کویت موثر باشد.
یکی از بزرگ‌ترین اهداف دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران باید این باشد که تا جایی که می‌تواند از تعداد مخالفین و دشمنان منطقه‌ای خود بکاهد و مسیری را طی کند که در آن دشمنان به کشورهای بی‌طرف و در مرحله بعد کشورهای بی‌طرف را به کشورهای طرفدار تبدیل کنیم. ایجاد رابطه مثبت با سازنده با هر یک از کشورهای منطقه برای تهران سودمند است. باید از ظرفیت‌های مختلفی که در دوران پساداعش پیش آمده در رابطه با امان استفاده کنیم.
سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در اردن

منبع: روزنامه اعتماد مورخ 5/10/96 با عنوان لزوم ظرفیت‌سازی برای رابطه با اردن (مصاحبه یادداشت)