اعتماد کردن؛ چگونه افراد قابل اعتماد را تشخیص دهیم؟
یکی از سوالات مهم بشر به خصوص در عصر جدید این است که چگونه میتواند اعتماد کند؟ ژان فرانسو بونفون، روانشناس مشهور فرانسوی پس از تحقیقات فراوان راهکارهای جالبی را در موضوع چگونگی اعتماد کردن ارائه میدهد.
اعتماد کردن در زندگی روزمره
اعتماد پایه و اساس جامعه مدنیست. ما نه تنها به کسانی که میشناسیم بلکه در بسیاری از اوقات به غریبهها نیز اعتماد میکنیم. تصور کنید در رستوران گارسون سفارش ما را میآورد و به ما اعتماد دارد که پس از صرف غذا هزینه آن را پرداخت خواهیم کرد. مثال دیگر درباره محل کار است. ما در محل کار ساعتها کار میکنیم و به رییس خودمان این اعتماد را داریم که در پایان ماه حقوق ما را پرداخت میکند. از چراغ سبز عبور میکنیم چون به دیگران اعتماد داریم و میدانیم آنها پشت چراغ قرمز سمت خودشان ایستادهاند.
ما انسانها همیشه نسبت که کسانی که چه در خانواده، چه در دوستان و چه در همکاران میتوانیم اعتماد کنیم، احساس بسیار خوبی داریم. دلیل این اعتماد این است که ما با چنین افرادی تعاملات زیادی داشتهایم و آنها به ما اثبات کردهاند که چقدر قابل اعتمادند. اما زمانی که میخواهیم به فردی غریبه و ناشناس اعتماد کنیم چه باید کرد؟ ژان فرانسو بونفون و همکارانش در فرانسه تحقیقات جدیدی را درباره این موضوع انجام داده و به نتایج جالبی رسیدهاند. آنها میگویند حس درونی ما انسانها راهنمای بسیار خوبی برای قضاوت درباره میزان قابل اعتماد بودن افراد است. این معیار دقیق بوده و درصد خطای کمی دارد.
بازی اعتماد
زیبایی بازی اعتماد این است که نه تنها ما میتوانیم اعتماد طرف مقابل را بسنجیم بلکه میتوانیم صحت قضاوت خودرا آزمایش کنیم. بعلاوه، وقتی در این بازی پول واقعی در خطر باشد اعتماد کننده مایل است که تا حد ممکن از شواهد و قرائن میزان قابل اعتماد بودن اعتمادشونده را آزمایش کند. بازی اعتماد در تحقیقات مرتبط با تصمیمگیریهای اقتصادی کاربرد دارد و بسیاری به استفاده از آن در زندگی شخصی اعتقاد دارند.
تحقیقات بونفون و همکاران در مورد اعتماد کردن
سپس محققان به دنبال پاسخ این سوال رفتند که اگر اعتماد کننده بتواند تنها تعامل اعتماد شونده با دیگران را نظاره کند، چه میشود؟ به طور خلاصه آیا اعتماد کننده میتواند بدون این که مستقیما با اعتماد شونده در ارتباط باشد سرنخهایی را از میزان قابل اعتماد بودن او شناسایی کند؟ این آزمایش در دو شرایط متفاوت انجام شد: در حالت اول ویدئویی از اعتماد شونده با صدای روشن پخش شد و در حالت دوم ویدئویی بدون صدا از اعتماد شونده برای اعتمادکننده پخش شد. در هر دو مورد اعتماد کننده به خوبی توانست میزان قابل اعتماد بودن اعتماد شونده را پیشبینی کند. در واقع این آزمایش نشان داد بیش از این که صحبت و کلام در این امر دخیل باشند، زبان بدن است که این اعتماد را میسازد.
سوال بعدی این بود که آیا اعتمادکننده میتواند میزان قابل اعتماد بودن طرف مقابل را از روی عکس او تشخیص دهد؟ داستان اینجاست که هیجان انگیز میشود! زمانی که محققان به اعتمادکنندگان عکسی از طرف مقابلشان از سینه به بالا و به صورت رنگی دادند که لباس و مدل موهایشان کاملا واضح بوده است، پیشبینی اعتماد کننده مطلوب نبود اما زمانی که این عکسها بریده شدند و فقط چشمها، بینی و دهان در آن هویدا بود و به صورت سیاه و سفید نمایش داده شدند، عملکرد اعتمادکننده بهبود یافت!
این معما روانشناسان را حیرتزده کرد که چگونه تصویری با جزئیات کمتر یعنی بریده شده، تخریب شده و سیاه و سفید مسبب قضاوت بهتر نسبت به تصویری شده که جزئیات بیشتری داشته و نیز بدون بریدگی و تمام رنگی بوده است. روانشناسان در این مرحله فقط امکان حدس زدن داشتند و نمیتوانستند چیزی را با قاطعیت بگویند. با این حال روانشناسان احتمال میدهند که این امر دلایل زیر را داراست.
تحقیقات بونفون به ارائه تئوری پردازش دوگانه منجر شد. این تئوری بیان میکند که انسانها دو مد فکری دارند ۱- سریع و درونی ۲- آهسته و منطقی. هرکدام از این حالات مزایا و معایب خودشان را دارا هستند. زمانی که باید در زمان کم قضاوت صحیحی راجع به ویژگیهای اجتماعی داشته باشیم، بینش و حس درونی ما مسبب تصمیمگیری صحیحتری نسبت به تصمیمگیری به کمک منطق میشود.