آثار باستانی استان فارس + عکس

همچنان که گذشت سرزمین فارس مهد تمدن ایران زمین بوده است و سابقه تاریخى چندین هزار ساله دارد و وجود مشهورترین بناهاى باستانى نظیر:

تخت جمشید، نقش رستم، حافظیه، سعدیه، بقعه خواجوى کرمانى، مسجد نو (مسجد اتابکى)، بقعه شریف شاهچراغ، دروازه قرآن، کلیساى ارامنه شیراز، بازار وکیل، مسجد جامع عتیق، مسجد جامع اقلید، باغ ارم، نارنجستان قوام، ارگ کریم‏خانى و ...، نشانگر سابقه دیرین تمدن، فرهنگ و مذهب در این استان مى ‏باشد.

1. پاسارگاد

پاسارگاد در 70 کیلومتری جاده شیراز به اصفهان در دشت مرغاب قرار دارد. پاسارگاد نخستین پایتخت امپراتوری هخامنشی بود. این شهر توسط کوروش کبیر ساخته شد و تا اواخر حکومت هخامنشیان تاج گذاری پادشاهان این سلسله در این شهر انجام می شد.از مهمترین آثا رپاسارگاد مقبره کوروش، کاخ ها و زندان سلیمان است این اثر ازبناهای ثبت شده در فهرست میراث جهانی به شمار می آید.

2. دروازه قرآن (طاق قرآن)

در مدخل ورودى شهر شیراز دروازه بزرگى به نام دروازه قرآن وجود دارد که بر فراز آن نسخه کلام الله درون اطاق و صندوقى واقع است و کلیه مسافرینى که از این راه به شیراز مى ‏آیند یا از آن بیرون مى‏ روند از زیر قرآن مى‏ گذرند.بناى اصلى دروازه قرآن بناى سنگى قدیمى منسوب به عضدالدوله دیلمى بود و نسخه قرآن خط ثلث عالى منسوب به ابراهیم سلطان فرزند شاهرخ تیمورى در اطاق بالاى آن قرار دارد.کریم خان زند دروازه مذکور را که رو به انهدام بود مرمت کرده و در طرفین آن هم اتاق‏هایى براى اتراق محافظین و مأمورین بنا کرد و بر بالاى تاق مزبور اطاق کوچکى ساخت و در آن یک قرآن خطى بزرگ قرار داد تا مسافرین از برکت عبور از زیر قرآن مجید، از گزند حوادث مصون مانده و به سلامت به مقصد برسند. در سال 1315 ه.ش به عنوان توسعه جاده، این بناى تاریخى را منهدم نمودند و چند سال بعد شادروان حسین ایگار بناى کنونى را کمى پایین‏تر از محل دروازه قرآن قدیم احداث نمود و با این اقدام پسندیده خود، سنت خوب شهر شیراز را احیاء نمود. در سال‏هاى بعد قرآنى که در بالاى تاق قرار داشت سر از موزه پاریس درآورد و با توسعه راه شیراز به تهران دروازه قرآن در سمت غرب این راه قرار گرفت. این دروازه یکى از دیدنى‏هاى مشهور استان فارس و شهر شیراز است که اشتهار ملى و جهانى دارد. لازم به ذکر است که این طاق از بتون آرمه ساخته شده است و آیات قرآنى را با خط ثلث و نسخ که روى کاشى نوشته شده بر بدنه آن نصب نمودند.

3. تخت جمشید

تخت جمشید پایتخت اولین امپراتوری جهانی یعنی هخامنشیان در ایران است. کار ساخت پارسه در زمان داریوش بزرگ ( 520 ق.م) آغاز شد و به وسیله دیگر شاهان هخامنشی کامل شد.

از مهمترین قسمت ها ی تخت جمشید دروازه ملل، کاخ آپادانا، کاخ صد ستون، کاخ تچر، کاخ هدیش و خزانه است. تخت جمشید با تمام زیبایی هایش در سال 321 ق.م توسط اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و اموال آن به تاراج رفت. این اثر بی نظیر امروزه د رفهرست آثار جهانی قرار دارد.

4. باغ عفیف آباد (گُلشن)

باغ عفیف آباد از آن دسته باغ‏هاى تاریخى است که با وجود گذشت سالهاى دراز از عمر آن، هم چنان سادگى و اصالت دیرینه خود را حفظ کرده و فن باغ‏آرایى نوین نتوانسته است در آن دگرگونى چشم گیرى پدید آورد.

این باغ که در انتهاى خیابانى به نام عفیف آباد قرار گرفته، به هنگام احداث چند کیلومتر از شیراز قدیم فاصله داشته است، اما امروزه درون شهر واقع است. باغ عفیف آباد باغى بزرگ و زیباست که درازاى آن 500 متر و پهناى آن 250 متر است و مساحت آن نزدیک به 127000 متر مربع است.این باغ در روزگار صفویه از باغ‏هاى آباد شیراز و محل نزول و استراحتگاه پادشاهان بوده است. در کانون باغ گلشن، ساختمان (کاخ) ساخته شده است. این عمارت یکى از ساختمان‏هاى زیباى مربوط به پایان دوره زندیه و آغاز روزگار قاجاریه مى‏ باشد و تاکنون ساختار سنتى خود را حفظ کرده است.

5. مسجد وکیل

این مسجد به نام‏هاى «مسجد سلطانى وکیل» و «جامع وکیل» نیز معروف است. مسجد وکیل در محله در شاهزاده و بین بازار وکیل و حمام وکیل واقع است و از آثار پر ارزش دوره زندیه به شمار مى‏رود که ساخت آن در سال 1152 ه .ق به پایان رسیده است.

این مسجد که هم اکنون محل برگزارى نماز جمعه شیراز است، علاوه بر بزرگى، از ارزش و اهمیت تاریخى نیز برخوردار است. کاشی ‏کارى زیبا، حجارى ستون‏هاى 48 گانه و منبر یکپارچه مرمرین آن، از شاهکارهاى دوره زندیه به حساب مى‏آید. صحن مسجد با مساحتى برابر با 3600 متر مربع با تخته سنگ‏هاى بزرگ فرش شده است. شبستان آن 2700 متر مربع وسعت دارد و ستون‏هاى سنگى بلند و یکپارچه 48 گانه آن با سقف ضربى، از شاهکارهاى حجارى آن دوره به شمار مى‏رود. کاشى‏کارى‏ها بالاى ستون‏ها، تاق‏ها و پیشانى اتاق‏ها، با نقش و نگارهاى رنگارنگ و زیبا تزیین شده‏اند.عمده این کاشى‏ کاری ها بر اثر زلزله از بین رفته‏اند و برخى از آنها در زمان فتحعلى شاه قاجار بازسازى شده‏اند. پاره‏اى از کاشى‏کارى‏هاى تاق‏ها را نیز اداره حفاظت آثار باستانى مرمت کرده است. مسجد وکیل در تیرماه 1311 تحت شماره 182 در فهرست آثار ملى ایران به ثبت رسیده است.

6. قلعه دختر

در فاصله 6کیلومتری شهر کنونی فیروزآباد، آثار قلعه‌ای بزرگ از سنگ و ساروج است که بر فراز کوهی ساخته شده و دارای تزئینات گچ بری در داخل بنا می باشد. ساختمان بنای این قلعه مربوط به اردشیر اول بنیانگذار سلسله ساسانی(سده 3م) می باشد.

7. حمام وکیل

حمام وکیل که جزء آثار مجموعه زندیه است در خیابان آیت الله طالقانى شیراز و جنب غربى مسجد وکیل واقع شده است. این حمام از زیباترین و کامل‏ترین نوع حمام‏هاى خزینه‏اى ایران است. زیر بناى حمام 1350 متر مربع است و از آجر، آهک و سنگ و ساروج ساخته شده است.

رخى از قسمتهاى حمام عبارتند از: در ورودى (چوبى)، هشتى (سقف هشتى به وسیله گچ برى‏هاى ریز تزیین داده شده)، رختکن، حوض سنگى هشت ضلعى، سکو، نورگیر، آهک برى سقف رختکن (شامل نقش‏هایى از قبیل: صحنه معراج حضرت رسول(ص)، صحنه سلطان سنجر و پیر زن، صحنه دیدن بیژن و منیژه، صحنه بیرون آوردن حضرت یوسف علیه‏السلاماز چاه و ...)، و ... .

در سال‏هاى اخیر حمام وکیل به همت اداره میراث فرهنگى فارس، مورد مرمت قرار گرفته و این تعمیرات همچنان ادامه دارد.

8. نقش برجسته بهرام(سراب بهرام)

این اثر در 9کیلومتری نورآباد فارس قرار دارد. در این نقش، بهرام دوم(سده 5 میلادی) در وسط و بزرگان ساسانی در اطراف او ایستاده اند. این نقش برجسته 85/3 متر طول و 8/2 متر ارتفاع دارد.

9. بقعه شیخ یوسف سروستانی

این بقعه در مرکز شهر سروستان واقع شده و مشتمل بر دو چهارطاقی و ستون های سنگی است. این بنا دو بقعه دارد که متعلق به مقبره شیخ یوسف سروستانی به تاریخ 680ه.ق/1262م و محمدبن حسن علی البیضاوی به تاریخ 710ه.ق/1292م است.

10. کاخ فیروزآباد(کاخ اردشیر)

این بنای باستانی در شمال غربی فیروزآباد واقع شده است. مصالح این کاخ ساروج و سنگ لاشه می باشد که با روکشی از گچ پوشیده شده است. بنای این کاخ مربوط به اردشیر اول بنیانگذار سلسله ساسانی (سده 3م) است. به علت قرار گرفتن این کاخ در کنار چشمه «قمپ آتشکده» آن را آتشکده فیروزآباد نیز می نامند.

11. نقش رستم

مجموعه نقش رستم در 5/2کیلومتری تخت جمشید واقع شده و شامل آرامگاه‌های پادشاهی هخامنشی(خشایارشا، داریوش اول، داریوش دوم و اردشیراول)(سده 5ق.م) و نقش برجسته های دوره ساسانی (سده6م) است. بنای مذهبی کعبه زرتشت که احتمالاً آتشکده دوره هخامنشی می باشد نیز در این محوطه وجود دارد.

12. نارنجستان قوام (دانشکده هنر و معمارى)

نارنجستان قوام، در خیابان لطفعلى خان زند و در محله درب شیخ شیراز قرار دارد. این بنا در حال حاضر به عنوان موزه نارنجستان و دانشکده هنر و معمارى دانشگاه شیراز مورد استفاده قرار مى‏ گیرد. نارنجستان قوام متعلق به خاندان قوام الملک بوده است. این باغ به عنوان دیوانخانه و محل مراجعه رعیت‏ها و دیگر مردم و همچنین محل تشکیل جلسه‏ هاى عمومى و نشست‏هاى بزرگان و اشراف، در زمان قاجاریه مورد استفاده قرار مى‏ گرفته است. خاندان قوام الملک که از اولاد حاج ابراهیم خان کلانتر شیرازى، از خانواده ‏هاى مقتدر دوران قاجاریه بوده‏اند که چندین قرن سردمدار حکومت فارس و نواحى اطراف بودند. به این دلیل این مجموعه را نارنجستان مى‏ گویند که درختان نارنج، در حیاط بزرگ آن بسیار است و باغچه‏اى زیبا را تشکیل داده‏اند. ساخت این بنا در سال 1292 ه .ق توسط محمد على خان قوام الملک شروع شد و اتمام آن در سال 1302 ه .ق توسط محمد رضا خان فرزند محمد على خان انجام گرفت. تکمیل این ساختمان 10 سال طول کشیده است. نارنجستان قوام با شماره 1073 جزء آثار ملى ایران به ثبت رسیده است.

منبع: سیری در ایران