چرا قبایل ابتدایی از بقایای فرد مُرده سوپ درست می‌کردند؟

قبایل ابتدایی مختلف دنیا گهگاه آیین‌های خاصی دارند که در دنیای امروز وقتی مرورشان می‌کنیم نا‌خودآگاه با واژه‌هایی مانند «عجیب‌وغریب»، «ترسناک» و «نامأنوس» به سراغشان می‌رویم. برای مردمی که آن آیین را اجرا می‌کرده‌اند اما همه‌چیز فراتر از یک آیین بود؛ باور، احترام و مفاهیمِ ماورایی چیزهایی بوده (و شاید باشد) که هنوز هم آیین‌های متفاوت و  عجیب...

قبایل ابتدایی مختلف دنیا گهگاه آیین‌های خاصی دارند که در دنیای امروز وقتی مرورشان می‌کنیم نا‌خودآگاه با واژه‌هایی مانند «عجیب‌وغریب»، «ترسناک» و «نامأنوس» به سراغشان می‌رویم. برای مردمی که آن آیین را اجرا می‌کرده‌اند اما همه‌چیز فراتر از یک آیین بود؛ باور، احترام و مفاهیمِ ماورایی چیزهایی بوده (و شاید باشد) که هنوز هم آیین‌های متفاوت و عجیب برخی از قبایل را زنده نگه داشته‌ است.

این توضیح کوتاه مقدمه‌ای است برای آن‌که از آیینی به نام «اندوکانیبالیسم» (Endocannibalism) سخن بگوییم؛ آیینی که بقایای مرده را تبدیل به غذایی با ارزش و مقدس می‌کرد و می‌خورد تا به مُرده‌اش احترام بگذارد!

اندوکانیبالیسم چطور اجرا می‌شد و کدام‌یک از قبایل ابتدایی رایج بوده است؟

بهتر است قبل از هر توضیح دیگری، آیین اندوکانیبالیسم را با هم مرور کنیم. در این آیین که گاه از این قبیله تا آن قبیله تفاوت‌هایی در اجرا نیز داشته، اصل بر تهیه غذا از بقایای مرده‌ای بوده که توسط نزدیکانش انجام می‌شده است.

مردم این قبیله‌ها در برخی گفته‌ها ابتدا فرد را می‌سوزاندند و استخوان‌ها و خاکستر بدن از‌میان‌رفته فردِ مُرده را به سوپی تبدیل می‌کرده‌اند و دور هم می‌خورده‌اند! در همین شکل از اجرای مراسم، برخی روایت‌ها گفته‌اند که قبایل یانومومو خاکستر مرده را با سوپ سیب‌زمینی می‌پخته‌اند تا به این رسم عمل کنند.

از طرف دیگر برخی منابع گفته‌اند که مردم این قبایل ابتدایی ابتدا بدن فرد مُرده را در جایی قرار می‌دهند و وقتی بدن او توسط حیوانات درنده خورده شد، باقی آن‌ را در غذایی می‌خورده‌اند.

در برخی از گفته‌های انسان‌شناسانه از اشکال دیگر این رسم هم سخن گفته شده‌است؛ مثلاً آنکه مردم پاپوآ گینه نو از خوردن بقایای از‌میان‌رفته مردم فراتر رفته و اجزایی از بدن مرده را می‌خورده‌اند. در میان این مردم خوردن بخش‌های از مُرده‌ای که عزیز هم بوده، بیش از هرکس توسط زنان انجام می‌شده؛ مثلاً یک زن قبیله پاپوآ می‌توانسته مغز برادر مرده، دست برادرزاده، روده و باسن خواهر مرده‌اش را بخورد!

البته باید تفاوتی میان آیین‌های مربوط به این قبایل با قبایلی که بقای مرده را در بخشی از غذایشان استفاده می‌کرده‌اند قائل شد. در اینجا آدم‌خواری (Cannibalism) جای اندوکانیبالیسم را گرفته‌ است و محققان بین این دو تفاوت قائل می‌شوند. جالب است که بدانیم رسم کانیبالیسم یا مرده‌خواری موارد بسیار بیشتری از اندوکانیبالیسم یا خوردنِ بقایای مرده در جهان دارد.

اندوکانیبالیسم کجا و چرا اجرا می‌شد؟

با تکیه بر تحقیقاتی که انسان‌شناسان انجام داده‌اند، اندوکانیبالیسم را بیشتر در قبایل آمریکای جنوبی، ونزوئلا، برزیل و استرالیا و قبایلی که در آمازون زندگی می‌کرده‌اند، می‌توان دید. برخی روایت‌ها گفته‌اند این آیین در هند هم مرسوم بوده است. مثلاً قبیله‌ای به نامِ یانومامی در برزیل و ونزوئلا مرده را می‌سوزاندند، خاکستر و استخوان‌هایش را خرد و مخلوط کرده و با اضافه‌کردن خمیر موز به آن در قالب یک مراسم عزاداری می‌خوردند. اما لازم است که به مهم‌ترین چیزی که باید درباره این آیین بدانیم بپردازیم. چرا مردم این قبایل معتقد به اندوکانیبالیسم آن را اجرا می‌کنند؟

شاید اندوکانیبالیسم امروز از نظر ما آیینی زشت و زننده باشد، اما مردمی که آن را اجرا می‌کنند مفاهیمی با ارزش بالا برای کارشان متصورند.

آن‌ها با خوردنِ بقایای مُرده در اصل تلاش می‌کنند به او احترام بگذراند، او را از یک جسم انسانی به روح تبدیل کنند، ویژگی‌های فردِ مُرده را در خودشان زنده نگه دارند و با غم و اندوهِ ناشی از نبودنِ آن فرد مبارزه کنند. آنچه مهم است آن است که مردمِ این قبایل با هدفِ سیر‌شدن و رفع گرسنگی این کار را نمی‌کرده‌اند بلکه هدفشان دریافت خردمندی فرد مرده بوده است.

به گفته انسان‌شناسان برای واری‌های غرب برزیل اندوکانیبالیسم اقدامی محبت‌آمیز است که بقایای بو‌دادۀ همسر را در یک مکان مرطوب نگه می‌دارشته‌اند و به‌مرور آن را مصرف می‌کرده‌اند. از‌طرف‌دیگر این قبایل یا قبایل دیگری که نه صرفاً خاکستر و بقایایِ از‌میان‌رفته، بلکه مثلاً گوشت فاسدِ فرد مرده‌ را می‌خورده‌اند با این‌ کار هراسشان از مرگ را کاهش می‌داده‌اند و خود را برای آن آماده می‌کردند.

ردپای استعمار در اندوکانیبالیسم

همه انسان‌شناسان وجود اندوکانیبالیسم و در مواردی کانیبالیسم در قبایل ابتدایی را به‌طور‌کامل نپذیرفته‌اند. این محققان کسانی هستند که مخالف استفاده از علم انسان‌شناسی در جهت استعمار کشورها بوده‌اند. آن‌ها به نسبت‌دادن این آیین به برخی قبال معترض بوده‌ و آن را رد کرده‌اند. آن‌ها بر این باورند که اندوکانیبالیسم تنها یک اتهام از سمت استعمارگران به مردم قبایل است تا راحت‌تر بتوانند آن‌ها را با برچسب متوحش و بدوی کنار بزنند و داشته‌هایشان را استعمار کنند.

اما از طرفی نمی‌توان به‌راحتی منکر وجود این آیین شد. برخی محققان انسان‌شناسی این آیین را باور دارند. ناپلئون چانگون یکی از انسان‌شناسانی است که روی قبایل ابتدایی یونومامو کار کرده و گفته می‌توان قبایلی را در جنوب آمریکا پیدا کرد که استخوان و خاکستر مرده‌ها را پس از سوزانده‌شدن می‌خورند.

با‌این‌حال اندوکانیبالیسم چه در قالب خوردن بقایای فردِ مُرده و چه در قالب خوردن بخشی از بدن فرد مُرده و نزدیک شده به کانیبالیسم محض، در قبایل ابتدایی مردمِ جهانِ امروز، به شکلِ یک باور وجود داشته است. نسبت دادن این آیین به توحش یا گرسنگی یک اشتباه یا حتی یک اتهام سیاسی است.

منابع: allthatsinteresting و wiley

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه گوناگون

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!