تحلیل فیلم Annihilation نابودی ساخته ی الکس گارلند

در تحلیل فیلم Annihilation نابودی با منطقه ای ناشناخته به نام Shimmer مواجهیم که در آن حیوانات و گیاهان جهش یافته به واسطه تلفیق ژن ها و تغییر ژنتیکی، به موجودات دیگری با ماهیتی عجیب، گاهاً زیبا یا دهشتناک تبدیل می شوند. این جهش ها که باعث تغییراتی در دی ان ای موجودات شده است ابتدا محسوس تر و در ادامه وسیع تر می شود و به انسان ها نیز سرایت می کند.

فیلم Annihilation نابودی از سری فیلم های ژانر علمی-تخیلی با لایه هایی وهمناک است که قبل از هر چیز از فلسفه ی زیستن و هستی سخن می گوید. فیلمی چند بعدی که متعلق به امپراطوری قدرتمند شبکه ی Netflix است و بر اساس رمان سه جلدی نابودی از نخستین قسمت سه گانه ی جنوبی، نوشته ی جف وندرمر ساخته شده و فضاسازی های دقیق و قدرتمندی بر اساس مفهوم تغییر که در قالب جهش یافتگی سلولی در مفهوم فیزیکی تغییر ماده که بیماری سرطان را در رأس خود مطرح می کند و در ساحت مفهوم تغییر و زمان و استحاله ای که گریبانگیر سرنوشت بشری است و در مختصات متافیزیکی و فلسفی آن مطرح می شود، ارائه می دهد و فیلم را در زمره ی قابل بحث ترین ساخته های ژانرهای مورد بحث و آثار اکرانی سال ۲۰۱۸ قرار می دهد. در ادامه با تحلیل فیلم Annihilation نابودی با نت نوشت همراه باشید.

بیشتر بخوانید: تحلیل فیلم Ex Machina فرا ماشین اثر الکس گارلند ۲۰۱۵

تحلیل فیلم Annihilation نابودی ساخته ی الکس گارلند

در تحلیل فیلم Annihilation نابودی با منطقه ای ناشناخته به نام Shimmer مواجهیم که در آن حیوانات و گیاهان جهش یافته به واسطه تلفیق ژن ها و تغییر ژنتیکی، به موجودات دیگری با ماهیتی عجیب، گاهاً زیبا یا دهشتناک تبدیل می شوند. این جهش ها که باعث تغییراتی در دی ان ای موجودات شده است ابتدا محسوس تر و در ادامه وسیع تر می شود و به انسان ها نیز سرایت می کند.

annihilation ساخته ی الکس گارلند

بیشتر بخوانید: نقد فیلم قوی سیاه black swan کاری از دارن آرنوفسکی

شیمر با انرژی قوی و بیگانه ی خود ابتدا به شکل منشوری منعکس کننده عمل می کند و در پایان در منزلگاهی ابدی و پایانی (فانوس دریایی) به تکثیر شدن افراد و ماده می انجامد. پرسوناژهای فیلم، لینا با بازی درخشان ناتالی پورتمن که یک زیست شناس است، جوسی رادک (فیزیکدان)، آنیا تورنسن (بهیار)، کَس شپرد (زمین شناس) به رهبری دکتر ونترس (سایکولوژیست) با بازی جنیفر جیسن لی؛ تیم ۵ نفره ای را تشکیل می دهند که قصد دارند با نفوذ به منطقه ی ناشناخته ی شیمر اسرار آن و علت بوجود آمدن آن را کشف کنند؛ با اینکه میدانند با وارد شدن به این منطقه، برگشتی در کار نیست و تنها کسی که به شکلی معجزه آسا از آن رهائی یافته، کین (اسکار ایزاک) همسر لینا است. در تحلیل فیلم Annihilation نابودی در واقع هر کدام از شخصیت ها با تراژدی های تلخی که از سر گذرانده اند، در جریان مرگی خودخواسته قدم گذاشته اند که فیلم را با رهیافتی عمیق و هستی شناسانه همراه می کند. شپرد دختر کوچکش مبتلا به لوکمیا را از دست داده و خودش را که هرگز نتوانسته به منِ سابقش برگردد، دکتر ونترس مبتلا به سرطان که رشته های باریک ارتباطاتش را با خانواده و دوستان قطع کرده و خالی از سازش است، آنیا که با اعتیاد دست و پنجه نرم می کند و جوسی که سابقه ی خودکشی را از سر گذرانده است و لینا که همسرش را از دست داده و از بانیان مرگ خودخواسته ی کین بوده است. کین نیز مانند این گروه، یکی از افرادی است که در پی خیانت لینا رشته های زندگیش را قطع می کند و وارد منطقه ی شیمر می شود.

بیشتر بخوانید: تحلیل فیلم A Ghost Story ساخته‌ی David Lawery

annihilation ساخته ی الکس گارلند

بیشتر بخوانید: بهترین فیلم های تابستان ۲۰۱۸ از نظر منتقدان

در این طرح خلاصه از فیلمنامه در تحلیل فیلم Annihilation نابودی با دو مفهوم اصلی در فلسفه ی اگزیستانسیالیستی هایدگر مواجهیم: ترس آگاهی و مرگ آگاهی. ترس آگاهی مفهومی که هایدگر در کتاب هستی و زمانش به آن اشاره می کند، یکی از شیوه های متفاوت آشکار شدن انسان به شمار می رود. در ترس آگاهی با این یا آن چیزی که در مقام آنچه تهدیدناک است و می تواند مرجوعیتی داشته باشد، رویاروی نمی شویم. در ترس آگاهی، مخالف ترس مادی روزمره، آن چه که تهدید می کند هیچ جا نیست و در عین حال پیشاپیش اینجاست و چنان نزدیک است که عرصه را تنگ و خفقان آور می کند. در حالت ترس آگاهی نمی توان گفت چه کسی در برابر آن حالت خوف و غرابت دارد و همین ناشناخته بودنش وجهه ای اسکیزوفرنیک به آن می بخشد. در تحلیل فیلم Annihilation ، ایدئولوژی فوق از هایدگر درست با منطقه شیمر و ماهیت آن همخوانی دارد؛ نیروئی بیگانه که منشأ مشخصی ندارد و از نورهای رنگین کمانی مزون تشکیل شده و در صحنه هائی از فیلم با تأثیرگذاری ذهنی-روانی آن بر ذهن افراد مختلفی که وارد این منطقه می شوند مواجهیم که افراد گروه را نسبت به هم ظنین می کند و به کشتار آنها به دست هم می انجامد یا از آنان شخصیت هائی می سازد که هویت واقعی خود را از یاد برده اند:

– کین: من فکر می کردم یه مرد هستم… یه زندگی داشتم… مردم منو کین صدا می زدند… و حالا زیاد مطمئن نیستم… اگر من کین نبودم چی بودم؟ من تو بودم؟ تو من بودی؟ گوشت من تکون می خوره، مثل مایع… و ذهنم… غیر قابل تحمل شده، نمی تونم تحملش کنم.

بیشتر بخوانید: نقد فیلم Darkest Hour ساخته‌ی جو رایت

علاوه بر تحلیل فوق هر کدام از شخصیت های فیلم به دنبال دازاین اصیل خود هستند. دازاین آن هستنده ای است که می تواند تصمیم بگیرد باشد یا نباشد. دازاین به هستی پرتاب شده است. دازاین در توانمندی خود مطرح است و بصورت توانمند می زید. از نظر هایدگر مسئله ی مهم برای دازاین این نیست که باشد یا نباشد، بل این است که چگونه باشد. تجربه ی ترس آگاهی را می توان اصیل ترین تجربه ای دانست که دازاین در آن واقع می شود و به حال و هوایی خاص دست می یابد که حاصل آن بیداری از خواب نسیان زده ای است که در آن هستی مورد غفلت و فراموشی مطلق قرار گرفته است. لینا، کین، شپرد، جوسی، دکتر ونترس و آنیا هر کدام با تجربیات تلخ و منحصر به فردی که دارند یا یک قدم تا مرگ پیش رفته اند یا با درگیری در مسئله ی مرگ دچار تغییر و استحاله ی درونی شده اند و نسبت به هستی و نوع گذران آن اندیشناک و حساس شده اند. آن ها با زندگی در بطن تراژدی های تلخشان توانسته اند، با پس زدن ترس ها و موانع زندگی روزمره و دنیای مادی، به دازاینی اصیل دست یابند. دازاین اصیلی که به مرگ آگاهی رسیده است، از مرگ نمی ترسد بلکه در برابر دلهره ی مرگ دچار دلهره می شود. اگزیستانسیالیست ها حالت دلهره را یکی از مهم ترین حالات انسان می دانند. دلهره از نظر اگزیستانسیالیست ها لحظه ی انتخاب و آگاهی است. این دلهره، دلهره ی انسانی است که در آستانه ی مرگ نمی داند برای چه زیسته است و هستی اش چه معنائی داشته است؟ در تحلیل فیلم Annihilation ، معنای زندگی از دیدگاه هایدگر این است که با اندیشیدن به هستی و احساس مسئولیت در قبال دیگران و مراقبت از هستی خود و دیگران است که زیستن معنا پیدا می کند. در فیلم این موضوع بخوبی در شخصیت پردازی لینا به عنوان پروفسور زیست شناس که در حال تربیت و آموزش شاگردانی است که قرار است در آینده به پزشکانی متعهد تبدیل شوند دیده می شود.

بیشتر بخوانید: نقد فیلم Suburbicon سابربیکان ساخته‌ی جورج کلونی ، آرمان شهری محتوم

annihilation ساخته ی الکس گارلند

بیشتر بخوانید: تحلیل فیلم Atomic Blonde کاری از دیوید لیچ

لینا با داشتن یک موهبت کلیدی دیگر نسبت به بقیه ی کاراکترها متمایز می شود و آن ماهیت عشقش به کین است که علیرغم اشتباه تراژیکش هنوز به کین پایبند است. این زیستن معنادار برای کین هم در قالب عشقش به لینا نمودار می شود؛ (عشق به مثابه ی قانونی جهانی، عامل وحدت و باعث نظم و خیر؛ در حالیکه در مقابل نفرت قدرتی ویرانگر و مخرب در طبیعت که باعث آشفتگی، جدائی و نابودی است، قرار می گیرد.) همچنانکه همین ماهیت منحصر به فرد عشق و معنادار شدن زندگی در شخصیت کین در پایان فیلم قبل از آنکه من درونی پلید و تاریکش را بسوزاند با دیالوگ کوتاهی آشکار می شود:

– اگر زمانی از اینجا خارج شدی، لینارو پیدا کن.

بیشتر بخوانید: تحلیل فیلم The Neon Demon شیطان نئونی ساخته‌ی نیکلاس ویندینگ رفن

پس همین خصوصیت کلیدی است که لینا و کین را از بقیه متمایز می کند و به آنان خصوصیتی ماورائی می بخشد که این امکان را می دهد تا تنها کسانی باشند که از منطقه ی شیمر به سلامت عبور می کنند. لینا جنگنده ای هستنده است که به نفس زندگی با نابودی هایش پایبند است و همچنانکه که خالی از خلل نیست؛ پیام آور سرسختی و نور زیستن است. کسی که می تواند با نیروی ایمان، اراده و توانمندی منطقه ی شیمر را با قدرتی ناشناخته که حتی می تواند خودآگاه افراد زنده را تبدیل به حیواناتی درنده کند؛ نابود کند و در بطن خود به پارادوکسی عمیق دست یابد: نابودگری که سازنده است. از جمله نکات بارز دیگری که در تحلیل فیلم Annihilation مطرح می شود توجه به عناصر ارگانیک طبیعی است که جهان کیهانی را تشکیل می دهد. نمونه ی بارز آن عنصر آب است. که نمونه های آن به اشکالی مختلف در فیلم کدگذاری شده است. در قالب دریا، رودخانه، لیوان آب و درخت های یخی منطقه ی فانوس دریایی. سهم اصلی تالس در فلسفه به خاطر قرار دادن یک جوهر واحد، یعنی آب، بعنوان ماده ی کیهانی است که جهان از آن تشکیل شده است. آب در همه ی اشکال سه گانه ی ماده، یعنی مایع، جامد و گاز وجود دارد. بعلاوه تالس با بصیرت ژرف خود به این نتیجه رسید که همه ی ماده ی عالم باید مشتمل بر جوهر واحدی باشد که همان جوهر، علیرغم چنین حالات گوناگونی از تکاشف، همگون و یکسان باقی بماند.

بیشتر بخوانید: تحلیل فیلم The Post رسوایی بزرگ ساخته‌ی استیون اسپیلبرگ

annihilation ساخته ی الکس گارلند

بیشتر بخوانید: نقد فیلم The Snowman آدم برفی ساخته‌ی توماس آلفردسون

لیوان آبی که بارها در فیلم روی آن تأکید می شود منعکس کننده ی جوهر وجودی جهان کیهانی است. استعاره ای کوچک از جهانی که در آن به سر می بریم. فرم های زیبائی شناسانه ی دست هائی که از پشت لیوان شیشه ای مملو از آب مدام تغییر شکل میدهند و شکل هائی عجیب و جدید می سازند یا قطرات آبی که همچون سلول های جهش یافته مدام از هم باز می شوند، به هم می پیوندند یا از هم بوجود می آیند و تکثیر می شوند علاوه بر عنصری وجودی مدام به ماهیت تغییر و مفهوم آن نیز اشاره می کنند که درون مایه ی اصلی فیلم است. آموزه ی بنیادی هراکلیتوس را این طور بیان می کنند که هر چیزی در وضعیت بی ثباتی و دستخوش تغییر دائمی است. در تحلیل فیلم Annihilation ، جوهر بدون تغییر، ماندگاری وجود ندارد، لذا واقعیت نهائی به نحوی ضروری، جوهری متغیر و همیشه در حال تکامل و بالندگی است و به همین خاطر، دائماً در وضعیت بی ثباتی به سر می برد. فرآیند کشمکش و ستیزنده ای که همه ی اشیاء را به ضد آنها تبدیل می کند، خدای واقعی جهان است. هراکلیتوس جهان را به مثابه ی نظامی می دید که مدام در حال دگرگونی است که هرگز کامل نمی شود یا به نهایت نمی رسد؛ چه در حال رسیدن به هدفش باشد؛ چه در نقطه ی کمال بایستد. این تئوری در سکانس آخر فیلم در صحنه ی مواجهه ی نهائی لینا و کین که با نورهای نابودی در چشم هایشان همراه می شود، متبادر است. تا زمانی که زندگی و زیستن ادامه دارد تغییر که ماهیتی پایاپای با زمان دارد در حالت های متفاوت آن که با رشد، شکوفائی و نابودی همراه است گریبانگیر آنهاست و بشر تا پایان عمر با آن درگیر است. عنصر ارگانیک دیگری که در تحلیل فیلم Annihilation مطرح می شود، عنصر آتش است که در مقابل عنصر آب قرار می گیرد و در نهایت نیز بر آن پیروز می شود.

بیشتر بخوانید: تحلیل فیلم Phantom Thread رشته ی خیال اثر پل توماس اندرسن

تحلیل فیلم Annihilation ساخته ی الکس گارلند

بیشتر بخوانید: نقد فیلم Red Sparrow گنجشک قرمز به کارگردانی فرانسیس لارنس

از نظر هراکیلتوس حرکت جهانی، واقعیتی سرمدی است. این حرکت جهانی بشکل آتشی است که دائماً در حال تغییر است، اما هویتش باقی است. بنابراین، نزد هراکلیتوس آتش سبب پیدائی همه ی اشیاست. ماده ای جهانی که هر چیزی از جمله خود را دستخوش دگرگونی می کند. آتش با وجود حرکت مداومش بصورت یکسانی باقی می ماند. در نتیجه جهان اگرچه تغییر می کند و به این معنی فاقد پایایی و ثبات است، باید شیئی نامخلوق، سرمدی و تحول پذیر باشد. بنابراین هراکلیتوس اصل جهانی آتش را با حرکت (که منشاء پیدایش عالم است)، با واقعیت نهائی، و با خدا یکی دانسته است. بنابراین آتش یا خدا فرایند کیهانی اصل جهانی، علت همه ی طبیعت و پدیدارهای در حال تکاملش محسوب می شود که در پایان فیلم نیز با آتش زدن من درونی تاریک لینا به آتشی مسری و همه گیر تبدیل می شود که منجر به نابودی منطقه ی فانوس دریائی (بعنوان آخرین نقطه ای که هر کس در ژرف ترین و پنهانی ترین لایه های درونی خود با خود روبه رو می شود و به کشف می رسد) و منطقه ی شیمر می شود. در پایان عناصر جهش یافته ی گیاهی که بشکل کانسپت های زیبای طبیعی در فیلم طراحی شده است؛ میزانسن های پیچیده و سخت که با جلوه های بصری قدرتمند فیلم تلفیق می شود و موسیقی زیبای Ben Salisbury و Geof Barrow که کاملاً در خدمت فیلم است؛ از نابودی، فیلمی ماندگار با لایه های عمیق با برداشتی هرمنوتیک می سازد که آن را در کنار دیگر فیلم های مشابه آن همچون سولاریس، چشمه ی آرنوفسکی و استاکر ساخته ی برجسته ی تارکوفسکی قرار می دهد و ارزشمند می سازد.

بیشتر بخوانید: نقد فیلم Wind River ساخته ی تیلور شرایدن، زخم هائی که هرگز التیام نمی یابند

پی نوشت: دازاین: مراد از دازاین در آراء هایدگر نحوه ی وجودی خود ماست. این واژه مترادف با واژه ی Existance قرار می گیرد. انسان به مثابه ی هستنده ای که در معنای وجودی خویش و معنای زیستن مکاشفه می کند.

منابع: از مقاله ی تاریخ فلسفه، مسئله ی ماده و مسئله ی این همانی و تغییر/ نوشته ی ویلیام ساهاکین، ترجمه ی سید مجتبی بطحائی
مقاله ی بازنمائی اندیشه های اگزیستانسیالیستی در سینمای مدرن؛ فیلم به مثابه ی اندیشه/ نوشته ی مهسا رضوی
مقاله ی تأملی بر معنای مرگ اندیشی در فلسفه ی هایدگر/ نوشته ی جمال سامع و محمد جواد صافیان
مقاله ی تجلی پدیدارهای ترس و ترس آگاهی، در ساحت اثر سینمائی/ نوشته ی احمد علی حیدری و محمد صادق صادقی پور

شاید این مطالب هم خواندنی باشد:

۱۱ ترفند اینستاگرام ؛ قابلیت‌هایی که کسی از آنها خبر ندارد!

تحلیل رمان طریق بسمل شدن نوشته‌ی محمود دولت آبادی، نگاهی نو به جنگ ایران و عراق

شربت ضد سرفه طبیعی قوی و یک منبع بی نظیر ضدبیماری را بشناسید