ارومیه zwnj;سازی دریای کاسپین

سلامت نیوز: ‌بعد از چند دهه، نتیجه استفاده بی‌رویه از آب، سدسازی‌های غیر کارشناسی و سیاست‌های نادرست حوزه آب خود را نشان داد. هر روز که می‌گذرد خشکسالی و کمبود آب چتر خود را بر بخش جدیدی از جغرافیای ایران می‌گستراند و منطقه جدیدی به لیست این بحران اضافه می‌شود تا ما باور کنیم این معضل فقط مختص به یک منطقه خاص نیست، بلکه از شرق تا غرب از شمال تا جنوب کشور را بلعیده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از همدلی ،خالی شدن سفره‌های زیرزمینی کشورهر از چند گاهی گلوی یک تالاب، رودخانه یا دریاچه‌ای را می‌فشارد و نفس آن و جانداران زنده در آن اکوسیستم را به‌شماره می‌اندازد. دریاچه ارومیه نمونه روشن از این فاجعه زیست محیطی است. از این دست مثال‌ها در کشورکم نداریم. دریاچه هامون و هیرمند در سیستان‌و بلوچستان، دریاچه مهارلو در شیراز و.... اکنون مسئولان برای دریاچه کاسپین(خزر) که بزرگترین دریاچه جهان نام گرفته است و از طرفی می‌توان آن را شناسنامه ایران نام گذاشت، دندان تیز کرده‌اند و می‌خواهند به بهانه آبرسانی به استان کویری سمنان، آن را نیز به سرنوشت شوم دریاچه‌های تشنه کشور دچار کنند.

بحث انتقال آب دریای کاسپین به سمنان برای اولین بار در دوره ریاست جمهوری احمدی‌نژاد برای مصارف صنعت و شرب( نه کشاورزی و آبیاری)مطرح شد. این طرح در تاریخ هشتم تیرماه سال 84 در کارگروه بررسی تامین آب استان سمنان با حضور معاون اول رئیس‌جمهور وقت و وزیر نیرو به تصویب رسید و در پی آن، مصوبه هیئت دولت در سفر استانی سمنان در چهاردهم دی‌ماه سال 89 به وزارت نیرو، ابلاغ و سرانجام این طرح در تاریخ سی‌ام خردادماه 91 به شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به‌عنوان مجری ابلاغ شد.
قرار بود این طرح به‌ صورت 2 خط لوله به طول 160 کیلومتر از سواحل دریای کاسپین در مجاورت نیروگاه «نکا» آغاز شود و پس از عبور از شالیزارها و مناطق جنگلی در استان مازندران در مسیر خط لوله نکا- ری، امتداد و از منطقه «دوآب» وارد منطقه «خطیرکوه» در استان سمنان شود و درنهایت با عبور از تونل «چشمه روزبه» در حوالی شهر «شهمیرزاد» به 2 شاخه تبدیل ‌شود که یک خط لوله به سمت دامغان و شاهرود به طول 172 کیلومتر و دیگری به سمت سمنان به طول 132 کیلومتر کشیده شود.

در آن زمان کارشناسان این طرح را به غایت هزینه بر و آسیب زا برای محیط زیست دانستند و بیشتر از آن که این طرح را طرحی عملی و تاثیرگذار بدانند آن را شبیه یک شوخی تلقی می‌کردند. همزمان با مطرح شدن این پروژه در رسانه‌ها، محیط زیست و مجامع رسمی سازمان های زیست محیطی با آن به‌شدت مخالفت و اعلام کردند: انتقال آب دریا کاسپین با اکوسیستم آن منطقه سازگاری ندارد و از لحاظ مالی نیز قابل توجیه نیست و از نظر تکنیکی و به لحاظ تخصصی نیز امکان انتقال آب امکان پذیر نیست و انجام این کار مسایل زیست محیطی بسیاری مانند از بین رفتن پوشش گیاهی، پایین رفتن سطح آب و افزایش شوری زیاد و مرگ ماهی ها و خشکی دریای کاسپین را به همراه دارد. البته اعتراض پنج کشور اطراف دریای کاسپین نیز یکی دیگر از دلایل مخالفت سازمان محیط زیست با این پروژه بود.

برخی از موافقان انتقال آب کاسپین به سمنان، دلایل ذکر شده از سوی محیط زیست را دلایل قانع کننده و کارشناسانی نمی‌دانستند. موافقان این طرح در جواب دغدغه پایین رفتن سطح آب و افزایش شوری زیاد و مرگ ماهی ها و خشکی دریای کاسپین که از سوی محیط زیست مطرح شده بود، عنوان کردند: مهمترین منبع دریای کاسپین رود ولگا است. منبع ولگا چند رود بزرگ است. این رود هر ثانیه میلیون ها متر مکعب آب( در سال میلیارد ها متر مکعب) آب شیرین وارد دریای کاسپین می کند. کل میزان آبی که قصد برداشت آن را داشتند 250 متر مکعب در سال بود. دریای کاسپین با 250 متر مکعب آب در سال خشک نمی شود. ماهی ها نمی‌میرند. آنقدر سطح آب هم پایین نمی رود که آب شور شود. آب دریای کاسپین در آینده ممکن است خشک شود (اما نه با برداشت 250 متر مکعب در سال)
مدتی این طرح به دلایل اعتراض مسئولان مازندرانی و فعالان زیست محیطی مسکوت ماند، اما اخیرا این طرح بعد از چند سال خاموشی با پافشاری نمایندگان سمنانی مجددا جان گرفته است. پذیرش این طرح از سوی رئیس جمهور در سفر به استان سمنان دوباره بحث انتقال آب از کاسپین به سمنان را سرزبان‌ها انداخته است. این در حالی است از نظر قانونی و حقوقی، مجلس در سال گذشته پیشنهاد انتقال آب دریای کاسپین به سمنان را که در لایحه دولت بوده، حذف کرده است و مطرح کردن مجدد این طرح جای سوال دارد.

بازشدن پرونده انتقال آب کاسپین به سمنان، فقط صدای اعتراض فعالان محیط زیست را بلند نکرده است، بلکه نمایندگان مازندران در مجلس شورای اسلامی نیز تمام قد به مخالفت با آن برخاسته‌اند.«علی محمد شاعری»، نماینده بهشهر، نکا و گلوگاه در مجلس شورای اسلامی و عضو هیئت رئیسه کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس در واکنش به سخنان روحانی به ایسنا گفت: «سخنان رئیس جمهور که در سمنان درباره موافقت و آمادگی دولت با انتقال آب دریای کاسپین به فلات مرکزی کشور بیان کردند به هیچ عنوان مبنای کارشناسی ندارد چراکه کاسپین یک دریاچه بسته است و هر گونه دستکاری در این دریاچه تبعات جبران‌ناپذیری را برای محیط زیست منطقه، اقتصاد و اشتغال مردم شمال کشور و معیشت ساکنان دریای کاسپین در پی دارد.»
وی با بیان اینکه نباید بگذاریم فاجعه دریاچه ارومیه برای دریای کاسپین تکرار شود، افزود: سخنانی که اکنون به همین راحتی درباره انتقال آب دریای کاسپین می گویند دقیقا مانند سخنانی است که درباره اجرای پروژه پل بر روی دریاچه ارومیه گفتند که همه مطالعات و بررسی ها انجام شده اما همه دیدند که پس از احداث پل بر روی دریاچه ارومیه مشخص شد که بررسی های کارشناسی لازم صورت نگرفته بود و احداث آن پل تبعات زیادی را برای محیط زیست و اکوسیستم دریاچه ارومیه ایجاد کرد».

یک فعال محیط زیست با بیان این که انتقال آب دریای کاسپین توجیه عقلانی ندارد، به همدلی گفت: این طرح هم از منظر خود طرح و هزینه‌هایی که در بر دارد، و هم از آن جهت که نمونه‌ای از طرح‌های مدیریت بخش آب در کشور است و شناخت منطق حاکم بر آن، به شناخت منطق حاکم بر سایر طرحها نیز کمک می‌کند، نیاز به بررسی بیشتر دارد.
«مریم مرادیان» افزود: انتقال آب دریای کاسپین به مناطق مرکزی ایران پیشتر از آن که طرحی عقلانی، کارشناسی، و تاثیر‌گذار که قابلیت اجرایی داشته باشد، به یک ژست سیاسی برای دولتمردان تبدیل شده است و بیشتر مصرف داخلی دارد.
وی تصریح کرد: انتقال آب از دریای کاسپین باعث کاهش آب دریای کاسپین و افزایش شوری آن می‌شود. این موضوع حیات جانداران این اکوسیستم را به خطر می‌اندازد. اتفاقی که در دریاچه ارومیه رخ داد. وی افزود: کویر تشنه است، بدون شک آب دریای کاسپین نه تنها نمی‌تواند آن را برای همیشه سیراب کند، بلکه این عمل عمر دریاچه کاسپین را کوتاه‌تر می‌کند و اگر این طرح اجرایی شود تا چند سال آینده نه تنها سمنان سرسبزی نخواهیم داشت، بلکه با دست خود شمال را نیز خشکانده‌ایم و این گونه جغرافیای خشک و بی‌آب و علفی را به میراث برای آیندگان جا می‌‎گذاریم.

مرادیان به آسیب‌هایی که این اقدام برای اکوسیستم کاسپین دارد، اشاره کرد و افزود: انتقال آب از کاسپین نباید انجام شود؛ چرا که وقتی آب با لوله از دریا مکیده می‌شود از یک با خود جانداران کوچک آبزی فراوانی را انتقال می‌دهد و از سویی دیگر موجب از میان رفتن آنان و بر هم خوردن اکوسیستم کاسپین می‌شود.
مرادیان در ادامه به اختصار برخی از مشکلات انتقال آب کاسپین به سمنان را این گونه برشمرد: خاک سمنان و مناطق مرکزی ترکیبی از شن و خاک رس است که قابل کشت نیست. 2- آبی که به کویر منتقل خواهد شد می‌تواند باعث فشار به گسل‌های منطقه شده و بروز زلزله‌های متعدد را به همراه داشته باشد. 3-آب کاسپین شور است و برای کشاورزی و شرب مناسب نیست. برای رفع این مشکل از آب شیرین‌کن‌هایی استفاده خواهد شد که هم خود این دستگاه‌ها بسیار گران است و هم هزینه انرژی صرف شده برای شیرین کردن آب زیاد است.6-.در صورتی که از انرژی گرمایی برای شیرین کردن آب استفاده شود دمای آب سواحل مازندران افزایش خواهد یافت7-اگر آب شور کاسپین برای آبیاری و کشاورزی کاربرد داشت سواحل کشورهایی مثل ترکمنستان و قزاقستان که کویری هستند از این آب استفاده می‌کردند.

استفاده این‌گونه از آب دریای کاسپین که بین چند کشور مشترک است مخاطرات خاص خود را دارد و از لحاظ رژیم حقوقی دریای کاسپین با توجه به قراردادهایی که با کشورهای حاشیه دریای کاسپین داریم حتما مسئله ساز خواهد بود.همچنین این اقدام مجوز را به کشورهای دیگر می‌دهد که آنها هم به شیوه مشابه عمل کنند.
مرادیان با اشاره به مشکل آب استان سمنان افزود: می توان در سمنان از منابع دیگری بهره برد و استعدادهای این استان را شناسایی و بر روی آن سرمایه‌گذاری کرد. این استان باید بتواند با استفاده از ظرفیت های سرزمینی خود بر مشکل کم آبی فائق آید.