سه‌گانه هنرهای شوپنهاور چاپ شد/نوشته‌های تند و صریح فیلسوف شکاک

به گزارش خبرنگار مهر، ۳ کتاب «هنر خوشبختی»، «هنر رفتار با زنان» و «هنر رنجاندن» نوشته آرتور شوپنهاور به تازگی با ترجمه علی عبداللهی توسط نشر مرکز منتشر و راهی بازار نشر شده‌اند.

آرتور شوپنهاور فیلسوف مهم و شکاک آلمانی متولد ۱۷۸۸ و درگذشته به سال ۱۸۶۰ است. اندیشه‌های این اندیشمند موجب دگرگونی‌های مهمی در تاریخ فلسفه شده و او را به عنوان فیلسوفی صریح و داوری بی‌تعارف می‌شناسند. شوپنهاور در بیان نظریاتش حتی از ناسزاگویی،‌ فحش و رنجاندن دیگران ابایی نداشت و گاهی طرف ناسزاهایش فلاسفه‌ای چون هگل، فیشته و کانت بودند. علی عبداللهی درباره کتاب «هنر رنجاندن» این فیلسوف می‌نویسد که شاید بهتر بوده نام این کتاب را دانشنامه ناسزاها و پرخاشگری‌های شوپنهاور یا زرادخانه طعن‌ها بگذارد.

فرانکو وولپی درباره کتاب مورد نظر گفته که نسخه مکملی بر کتابچه «هنر همیشه بر حق بودن»‌ است؛ رساله‌ای که ۳۸ ترفند شوپنهاور را برای استفاده شخصی‌اش نوشته بوده و طی سال‌های عمرش منتش نشد. اما پس از مرگش به چاپ رسید. شوپنهاور در فرازهای پایانی این رساله، ابداعاتش را که روش‌ها و ترفندهای شکست‌دادن حریف در گفتگو، جدل و کشمکش را شامل می‌شود و هیچ ارتباطی با حقیقت ندارند، گردآوری کرده است. او معتقد بود وقتی انسان به حریفی باهوش‌تر و ماهرتر از خودش برمی‌خورد، دیگر شگردها و فنون ماهرانه دیالکتیکی و چیره‌دستی در خطابه، کاری از پیش نمی‌برند.

بین دلایلی که موجب نوشته‌شدن مطالب این کتاب شدند، یک دلیل جالب توجه هم به چشم می‌خورد؛ همسایه‌اش که زنی خیاط به نام کارولینه مارکوئت بود، علیه او به دادگاه شکایت کرد. این زن به اتفاق دوستانش مقابل در خانه ایستاده و با حرافی‌های خود مزاحم اندیشه‌های شوپنهاور می‌شده است. نقل دیگر این است که این زن مزاحم خلوت خصوصی فیلسوف بوده و شوپنهاور هم در اقدامی خشن، او را از بالای پله‌ها هل می‌دهد. در نتیجه در روند طولانی دادرسی ۵ ساله پرونده شکایت زن خیاط، فیلسوف آلمانی محکوم شد تا پایان زندگی زن، مبلغی را به‌طور ماهیانه به او بپردازد.

عناوین اصلی «هنر رنجاندن» پس از یادداشت مترجم، عبارت‌اند از: فرانکو وولپی (مقدمه‌ای به قلم وولپی)، مخفف‌نویسی‌ها، برخی آثار شوپنهاور که به فارسی ترجمه شده‌اند، ترتیب الفبایی مدخل‌ها.

در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:

هگل، فاسدکننده جوانان

سایر سوفیست‌ها، شارلاتان‌ها و تاریک‌اندیشان فقط معرفت را قلب می‌کردند و به تباهی می‌کشاندند، هگل حتی اندامگان (ارگان) معرفت، یعنی خود فاهمه را به تباهی کشانده است. درحالی‌که خود او به مشوقانی نیاز داشت که تا کسی چون او را از توهمات خطرناک‌ترین یاوه‌گویی‌ها، از پریشان‌بافی‌های ذاتا متناقض و از ژاژخایی معمول در نوانخانه‌ها برهانند، تا این آدم، یاوه‌های خود را به مثابه معرفت عقلی در کله خلایق نچپاند؛ در عوض خود او مغز جوانان بینوا را به تباهی کشاند، کسانی که یاوه‌هایش را با سرسپردگی مومنانه می‌خواندند و می‌کوشیدند آنها را چون حکمت والا از آن خود کنند، چنان از آن آموزه‌ها گمراه شدند که اکنون برای همیشه از تفکر راستین، ناتوان مانده‌اند.

این کتاب با ۱۲۲ صفحه، شمارگان هزار و ۲۰۰ نسخه و قیمت ۱۹ هزار و ۵۰۰ تومان منتشر شده است.

کتاب بعدی «هنر رفتار با زنان» است که مجموعه‌ای از نوشته‌های گردآوری‌شده شوپنهاور درباره زنان است. این کتاب هم مانند دیگر نوشته‌های شوپنهاور مطالب تند و صریحی را شامل می‌شود که البته تلخ و تاریک هم هستند. این کتاب از منظر محتوا، مواد آماده‌ای را در اختیار فمینیست‌ها قرار می‌دهد.

شوپنهاور در این کتاب به سنت قدیمی و پر از اما و اگر گذشتگان خود و همچنین سنت‌های شرق در قبال زنان توجه داشته و جالب است که در فرازهایی در موافقت با سنت شرقی در این زمینه نوشته است. اگرچه او از سنت پیشینیان خود به ویژه فیلسوفان یونان و روم باستان و حتی از هگل در این زمینه تاثیر گرفته و پیرو همان نگاه تند به زنان است، خودش نیز آبشخوری برای اندیشه‌های نیچه شده است.

این رساله شوپنهاوری ۱۶ بخش دارد که به ترتیب عبارت‌اند از: سرشت زن، تمایزات بین زن و مرد، وظایف طبیعی زنان، برتری‌های زنان، ضعف‌های زنان، انتخاب زنِ درست، عشق، زندگی جنسی، وضع زناشویی، تک‌همسری یا چندهمسری؟، حقوق زنان، زنان فرهنگ و هنر، زنان و جامعه، زنان و سرشت شهسواری، آنچه باید بدانیم، در ستایش زنان.

در قسمتی از این کتاب هم می‌خوانیم:

موارد نادر که فی‌المثل یک مرد عاشق زنی مشخصا زشت می‌شود زمانی رخ می‌دهد که، در پیوند با آنچه در بالا در مورد هماهنگی دقیق درجه جنسیت توضیح دادیم، خصلت‌های جنسی مرد درست در نقطه مقابل مجموعه عناصر غیرطبیعی و متضاد زن قرار گیرد و در نهایت متوازن‌کننده خصلت‌های غیرطبیعی مرد شود. پس از آن، در چنین رابطه‌ای است که عاشقی جایگاه والایی پیدا می‌کند.

این کتاب هم با ۷۴ صفحه، شمارگان هزار و ۲۰۰ نسخه و قیمت ۱۴ هزار و ۵۰۰ تومان به چاپ رسیده است.

سومین کتاب هم «هنر خوشبختی»‌ است که ۵۰ قاعده درباره زندگی و اصولی را شامل می‌شود که به روش فرانسوی‌ها تدوین شده‌اند. شوپنهاور بیش از همه در دوران زندگی در برلین، پس از تلاش ناکام در رقابت با هگل برای استادی و ارائه درس‌گفتارهایش، تا زمان فرار ناگزیرش از بیماری وبا، تمایل زیادی به نگارش و تدوین رساله‌های کوچک و کم‌حجم داشت که در آن‌ها بر کاربرد عملی اندیشه‌هایش و همچنین بدبختی خود تمرکز داشت. مشهورترین اثرش در این دوره،‌ رساله «دیالکتیک جدلی» یا همان کتاب «هنر همیشه برحق بودن» است که پژوهشگران آن را از خلال نوشته‌های بازمنده در مرده‌ریگ او استخراج کردند که بعدها ویرایش و چاپ شد.

وجه تمایز مهم رساله «هنر خوشبختی» با «هنر بر حق جلوه‌دادن خود» این است که دست‌نوشته‌های آن رساله کوچک،‌ بعدها با مختصر تغییر و تصحیحی چاپ شد ولی «هنر خوشبخت بودن» در مراحل تدوین اولیه بوده و به خاطر پراکندگی مطالب آن در بخش‌های مختلف و قطعه‌قطعه‌ بودنش به حال خود رها شده بود. شوپنهاور ۵۰ قاعده این کتاب را در زمان‌های مختلف نوشت که به زحمت از لابه‌لای کتاب‌ها و نوشته‌هایش قابل بازیابی هستند.

عناوین اصلی این کتاب به ترتیب عبارت‌اند از: شوپنهاور و فلسفه خوشبختی، هنر خوشبختی یا حکمت زندگی، پنجاه قاعده زندگی توام با خوشبختی، فلسفه خوشبختی،‌ برخی آثار شوپنهاور که به فارسی ترجمه شده‌اند.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

قاعده هجدهم

انسان باید در تمام اموری که خوشی و اندوه، و بیم و امیدهای‌مان در گرو آن است، به تخیل خودش لگام بزند و افسار آن را در دست بگیرد. به مجرد اینکه انسان در تخیلات و اوهام خود تمام موارد خوشبختی ممکن و پیامدهای آن را به تصویر می‌کشد و به آن رنگ و جلا می‌بخشد، به همان میزان، واقعیت برایش فاقد لذت می‌شود. انسان قصرهای آسمانی برای خود پی می‌ریزد و پس از آن، ناگزیر است به‌واسطه حدوث نومیدی، تاوان گرانی بابت آن بپردازد. ولی،‌ گذشته از این‌ها، رنگ و لعاب دادن چه بسا پیامدهای ناگوارتری برای شوربختی‌های فرضی به دنبال داشته باشد: طبق گفته بالتازار گراسیان، تخیل ممکن است تبدیل به جلاد زشت‌رویی برای خودمان بشود.

این کتاب با ۹۰ صفحه، شمارگان هزار و ۲۰۰ نسخه و قیمت ۱۵ هزار و ۵۰۰ تومان منتشر شده است.