پای صحبت‌های محمد لاریان، خواننده گروه سیریا

نرگس کیانی: «رفیق»، «میز دوتایی»، «لیلی»، «هَوار»، «چیش عسلی»، «دِلُم تو می خوا»، «شعر یادُم ر…»، «جَهاز جِنی»، «غُراب»، «حجله» و «معشوق دولاچنگ» نام ۱۱ قطعه‌ای است که آلبوم «میز دوتایی» گروه بوشهری سیریا به تهیه‌کنندگی ماکان صغیری را می‌سازد.

آلبومی حاصل کار محمد لاریان (خواننده)، بهروز شریفیان‌مطلق (پرکاشن/ همخوان)، مهدی ناصری (گیتار)، امیرحسین ماهینی (گیتارباس/ عود)، معین پاکباز (درامز)، مهدی حیدری‌منفرد (نی‌انبان/ نی‌جفتی و عود)، فرشاد برنجی (پیانو) و امید سعیدی، مریم ابوالحسنی، علی‌اکبر مهدی و محمدعلی میلانی‌نیا (همخوانان) که فروردین ۹۹ در میان بهت و تلاش برای تطبیق با شرایط پیش از این تجربه نشده‌ای که کرونا پدید آورده بود، منتشر شد.

با فروشِ نسخه‌های انتشارِ اولِ «میزدوتایی» علی‌رغم اوج‌گیری کرونا، این اثر در تیر ۹۹ به نوبت دوم انتشار رسید و اکنون که به اسفند رسیده‌ایم، همچنان پُرفروش است و در صدر.

آن‌چه در ادامه می‌خوانید، حاصل گفت‌وگویی است با محمد لاریان، خواننده گروه سیریا.

می‌پذیرید که «میز دوتایی» از میانه راه تغییر مسیر می‌دهد و سرخوشی‌ای که در ۵ قطعه نخست می‌بینیم، در ۵ قطعه بعدی که سویه‌ای اجتماعی نیز دارند، قابل مشاهده نیست؟ نکته‌ای که می‌توان در پیوند با آن‌چه ماکان صغیری در رادیو «گفت‌وگو» مطرح کرد دانستش. آن‌جا که گفت: «به دنبال ارائه موسیقی بوشهری به شکلی هستیم که فقط بخش شادی‌آور آن در ذهن مخاطب ننشیند و ابعاد دیگری از این موسیقی را نیز به او بشناساند.»

ما، پیش از ارائه اثر، به پتانسیل منطقه‌مان نگاه کرده و می‌کنیم. این که در گذشته چه داشته‌ایم و اکنون چه داریم و هر کدام به چه طریقی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

تصوری که وجود دارد این است که موسیقی جنوب ایران، موسیقی‌ای یا شادِ شاد یا غمگینِ غمگین است. موسیقی‌ای که یا می‌توان با آن رقصید یا گریست. تصوری نشات‌گرفته از نگاهی توریستی و بی‌حدِ وسط که باید در مقابلش پرسید تکلیف آن‌چه در این میانه می‌گذرد چیست؟

به عقیده گروه سیریا، این حدِ وسط در زمانه ما رنگ‌ باخته است و در حالی که در گذشته، در قالب موسیقی کار روی دریا، اشعار اجتماعی، عاشقانه و… نمود پیدا می‌کرد، گویی امروز ترجیح می‌دهند پیوندی با اجتماع خود نداشته باشد. در تولید «میز دوتایی» این پیوند در کنار قصه‌محوری، برای ما بیش از هر چیز دیگری اهمیت داشت.

از شروع تا دقیقه چهارم قطعه «جَهاز جِنی» اتفاق غریبی رخ می‌دهد. فضاسازی‌ای که می‌توان عصاره موسیقی بوشهری را در آن دید؛ از نِی‌مه تا شروه و موسیقی مراسم وداع و زار و… نگران نبودید که غریب بودن فضای جَهازی پر از جِن‌هایی که در موردشان می‌گویید «همه رقاص، همه ضربشون کاسه‌ ماس، همه بی‌شومن و بی‌چاس» مانع از برقراری ارتباط با آن شود؟

ما می‌دانستیم ممکن است همه مخاطبان سیریا با این قطعه ارتباط برقرار نکنند یا به نظرشان عجیب بیاید اما «جَهاز جِنی» واقعیتی را روایت می‌کرد که تنها می‌توانست به این شیوه بیان شود.

عباس دریایی‌نژاد، ترانه‌سرای این قطعه، خیلی سال پیش، آن را در نمایشی که در بوشهر روی صحنه برد، اجرا کرد. ترانه‌ای که تصویر عجیب آن، از زمانی که شنیدمش تا هنگامی که وارد آلبوم «میز دوتایی» شد در ذهنم مانده بود؛ تصویر لنجی اسیر اوهامات در دل دریا.

پیش‌تر در مصاحبه‌ای گفته بودید: «یکی از بدترین اتفاقاتی که با آن روبه‌رو هستیم،‌ این است که در بوشهر دیگر زندگی سنتی و محلی وجود ندارد که ایجاد موسیقی محلی کند و این کار ما را دشوار می‌کند، اگر می‌بینیم که موسیقی استان هرمزگان هر روز به‌روز می‌شود، مهم‌ترین عاملش این است که زندگی سنتی و محلی هنوز در آن‌جا جریان دارد.» همچنان بر همان عقیده‌اید؟

هرچند که این میل به حفظ سنت به عنوان نگهبانِ فرهنگ، همواره در هرمزگان بیش از بوشهر بوده است، اما امروزه در هرمزگان هم کم‌رنگ‌تر از پیش می‌بینمش.

وقتی برای این سوال که کدام بافت تاریخی در کدام نقطه از ایران در حال ویرانی بود و ما برای حفظش تلاش کردیم، پاسخی نداریم متوجه می‌شویم این اتفاق منحصر به بوشهر و هرمزگان نیست و در تمام ایران قابل مشاهده است و اگر چیزی از سنت‌مان باقی مانده نه به واسطه تلاش ما که به صورت اتفاقی بوده است و آن‌چه مرا نگران می‌کند، وضعیت نسل آینده است که از گذشتگان‌شان یک هیچِ مطلق به ارث خواهند برد.

می‌توان از تاثیر واضح موسیقی عربی بر «میز دوتایی» گفت؟

قطعا. این تاثیر به عنوان مثال به وضوح در قطعه «لیلی»، برگرفته از موسیقی فولکلور عربی، قابل مشاهده است. وقتی زاده بندری باشید که در طول تاریخ از جمله بنادر پُر تردد بوده است نمی‌توانید تاثیر موسیقی عربی، هندی، آفریقایی و… را بر کارتان نادیده بگیرید و این مراوده جذاب را انکار کنید.

به عقیده من لزومی ندارد در جست‌وجوی مبدا همه‌چیز باشیم، اتفاقی که در مسیر آن شاهد خلاف واقع‌گویی‌هایی برای اثبات تعلق یک قطعه، یک ساز، یک ملودی و… به یک منطقه جغرافیایی هم هستیم. آن‌چه به چشم من زیباتر می‌آید این است که بپذیریم به عنوان مثال، فرهنگ عامه جنوب ایران با رویی گشاده و آغوشی باز تکه‌هایی از فرهنگ‌های گوناگون را در درون خود حل کرده است. این را مقایسه کنید با زمانی که مثلا اصرار می‌کنیم زادگاه دمام بوشهر است در حالی که با کمی پیگیری مشخص می‌شود حقیقت ندارد و به جای آن می‌توان گفت روی این فرهنگ آن‌قدر گشاده بوده که نه تنها دمام را پذیرفته، بلکه آن را از آنِ خود کرده و این، از آنِ خود کردن به گونه‌ای بوده است که اکنون در هیچ نقطه‌ای از ایران نمی‌توانند مانند بوشهر دمام بزنند.

اگر اشتباه می‌گویم تصحیحم کنید. متولد آبان‌ ۷۵ هستید و از سال ۸۹ با بازی در تئاتر وارد دنیای هنر شدید.

بله اما نکته‌ای که پیش از این به آن اشاره نکرده‌ام این است که از کودکی پیگیر خوانندگی بودم ولی نوحه می‌خواندم و از این نوحه‌خوانی و تعزیه‌خوانی که در سن ۱۱ سالگی اتفاق افتاد، خشنودم، چون تاثیر بسیاری بر ادای بهتر لهجه و ملودی‌های بوشهری داشت.

فروردین ۹۹ در میانه وضعیت جدیدی که کرونا به زندگی‌مان تحمیل کرده بود، امیدوارانه نخستین آلبوم سیریا را روانه بازار کردید. در اسفند ۹۹ به همان اندازه خوش‌بین و امیدوار هستید؟

صادقانه این که سال ۹۹ را با امید بیشتری نسبت به روزهایی که اکنون می‌گذرانیم، شروع کردم. الان می‌توانم بگویم ناامیدم و با خود فکر می‌کنم در یک سال گذشته در کشوری که صداوسیمایش تصویر ساز را سانسور می‌کند، چه تمهیدی برای ادامه حیات اهالی موسیقی اندیشیده شد؟ می‌دانم که بلافاصله از اجراهای آنلاین نام خواهید برد که هزینه‌بر و بی‌آورده می‌دانم‌شان. ما به احترام حفظ جان انسان‌ها، همچنان از برگزاری هر اجرای زنده‌ای، هر کنسرتی و هر حضوری در میان مردم خودداری می‌کنیم اما بعید می‌دانم به این زودی‌ها شاهد آغاز واکسیناسیون سراسری در کشورمان باشیم. در نتیجه گمان می‌کنم انتظار امیدوار ماندن در چنین شرایطی، کمی غیرواقع‌بینانه است.

چرا «میز دوتایی» را به مراکز پخش موسیقی نسپردید و خودتان این کار را بر عهده گرفتید؟

ما پس از گفت‌وگو با چند شرکت فعال در زمینه پخش، به این نتیجه رسیدیم شرایطی که آن‌ها برای همکاری در نظر دارند، به شدت ناعادلانه و غیرحرفه‌ای است و در نتیجه به جای تن دادن به آن، دست به کار شدیم و فروش نسخه فیزیکی آلبوم را از طریق وب‌سایت گروه انجام دادیم.

اتفاقی که برای اولین توسط ما رقم زده شد و اکنون، پس از گذشت یک سال، در میان اهالی موسیقی به امری عادی تبدیل شده است.

و در حال حاضر مشغول ضبط آلبوم تازه هستید؟

با تمام شدن ضبط «میز دوتایی»، شروع به تولید کار جدید کردیم که خروجی‌اش یا در قالب آلبوم یا در قالب تک‌آهنگ منتشر خواهد شد.