استاد موحد: نظام ناکارآمد آموزش رسمی خاموش‌کننده شوق جوانان است

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ آیین نکوداشت 7 دهه خدمات فرهنگی و ادبی استاد محمدعلی موحد، عصر امروز 27 آذرماه در تالار فردوسی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شد.
در این مراسم که با حضور غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو و اساتیدی چون محمدرضا شفیعی کدکنی و معصومی همدانی برگزار شد، اولین نشان یونسکو به پاس خدمات علمی استاد موحد، به او اهدا شد.
در پیام تصویری مصطفی ملکیان که در آغاز این مراسم پخش شد، وی درباره استاد موحد گفت: با اینکه بخش عظیمی از شخصیت استاد موحد در حوزه علم و معرفت برای من مجهول است، اما به قدر وسعم می‌کوشم چند نکته‌ای را درباره استاد بیان کنم. درباره استاد موحد می‌توان در چهار حوزه سخن گفت، نخست درباره شخصیت و منش اخلاقی این استاد است که بدون سر سوزن مبالغه‌ای، در میان اساتید، استادی مانند موحد نیافتم و در این راستا ویژگی 17 گانه‌ای را بیان کرده‌ام که در این مجال فقط به نفی انانیت وی اشاره می‌کنم. این ویژگی سبب صداقت، تواضع، انصاف، شفقت‌ورزی و دلسوختگی نسبت به ماسوا شده است.

وی با اشاره به شخصیت علمی و فرهنگی استاد موحد افزود: شگفت‌انگیز این است که ایشان در عین جامع الاطراف بودن، در هر جنبه متخصص بوده و سخنان او حجت است. بدون چاپلوسی و تملق، در وی نوعی ذوالفنون بودن و علامگی هست. وی در حقوق متخصص است و در حوزه عرفان اسلامی، چه عرفان نظری، چه عملی کتاب نوشته است. علاوه بر اینها در حوزه تاریخ نیز کتاب نوشته است.

ملکیان ادامه داد:‌ استاد موحد در زمینه زبان و ادب فارسی نیز کتاب‌های به نگارش درآورده و آثاری را ترجمه کرده است؛ آثاری که ارزشمند هستند. در حوزه نظم و شعرسرایی نیز طبع‌آزمایی کرده است و واقعاً در شعر چه در غزل، چه قصیده و یا مثنوی پهلو به پهلوی شعر بهترین شاعران می‌زند. آنچه او درباره ابن بطوطه تحقیق کرده است، کسی نتوانسته ایرادی از آن بگیرد، چرا که استاد در هر زمینه‌ای تحقیق و تدقیق کرده است.
ملکیان ادامه داد: وی نظیر خواجه نصیرالدین طوسی است و در هر حوزه‌ای متخصص است. شمس را اول بار به معنای دقیق به جهانیان معرفی کرد و شمس‌شناسی و مولاناپژوهی را دچار تحول کرد و همچنین در حوزه عرفان عملی و اسلامی نیز به همین صورت است.
وی خدمت به ایرانیان را ویژگی دیگر استاد موحد بیان کرد و گفت: کسی که روشنفکری مانند موحد را در نظر می‌گیرد، برخلاف دیگران هیچ گزافه و ادعای بدون دلیلی درباره او وجود ندارد و برخلاف برخی که به سنت پشت کرده‌اند، وی به بازخوانی سنت پرداخته است. در حالی که بسیاری از روشنفکران وقتی به جایی رسیدند، راحت‌طلبی را پیش می‌گیرند، اما وی از روشنفکران سخت‌کوش و دائم در حال کار جدی است.
ملکیان در ادامه بیان کرد: داریوش شایگان می‌گوید؛ جوامع امروزی به چهار رکن دانشگاهیان، بروکرات‌ها، رجال سیاسی و روشنفکران مبتنی است. علت آشوب‌ناکی جوامع ما نیز این است که غیر از این چهار پایه را ندارند. در حالی که جوامع سنتی، فرزانگان را نیز داشتند، گروهی که لنگر جوامع هستند. آن چهار دسته حل مسئله می‌کنند، اما ملاقات و دیدار با فرزانگان، خود حل مسئله است که امروزه موجودات مغتنمی هستند و بسیار نادرالوجودند.
وی تصریح کرد: موحد از خود یک اثر هنری ساخته است و این مه‌مترین اثر است که از هر سو نگاه می‌کنید، لذت می‌برید. امیدوارم نسل آینده بتواند امثال استاد موحد را بپروراند.

استاد موحد؛ پیام‌آور ایران و اسلام

در ادامه این مراسم، حجت‌الله ایوبی، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو گفت: استاد نمی‌خواست نامش مطرح و از او تجلیل شود، وقتی استاد فهمید، گفت: شب تا صبح نخوابیدم، چون اسم من را آوردید. بروید از شمس سخن بگویید. به همین دلیل از استاد عذرخواهی می‌کنم.

وی افزود: به واقع استاد یک اثر هنری است، اگر اهل هنر باشید، دیگر نمی‌پرسید پیامش چیست؟ چرا که این شور حضور، طربناک است. استاد موحد می‌تواند پیام‌آور ایران و اسلام باشد.

ایوبی ادامه داد: مجموعه مقالاتی که درباره شمس به نگارش درآمده، هانری دوفوشه کور، زبان‌شناس فرانسوی، آن را به زبان فرانسه ترجمه کرده و یک مقدمه 60 صفحه‌ای بر آن نوشته که عالمانه و باشکوه است. این کتاب یک اتفاق بزرگ است و پیام شرق را به غرب می‌رساند. با این اثر، چهره دلنشین از ایران و اسلام به جهانیان ارائه خواهد شد.

در ادامه مرقاتی، پیام استاندار آذربایجان شرقی درباره نکوداشت استاد محمدعلی موحد را قرائت کرد.

«این ثنا گفتن ز من ترک ثناست»

احمد جلالی، سفیر ایران در یونسکو نیز در این مراسم گفت: برای استاد موحد سخت است که اینجا بنشیند و به سخنان ما گوش دهد، او بزرگ است و بزرگداشت نمی‌خواهد. ما به جوانان خود که دستخوش بازی‌های خطرناک جهانی هستند، باید پایگاه هویت و دستاویز بزرگ را معرفی کنیم.

وی افزود: تبریز شهر عجیبی است، نه فقط مطلع شمس تبریز بلکه همواره مردخیز و شگفتی‌‌انگیز بوده و این را می‌توان در در مردانی دید که پیش و پس از شمس به فرهنگ خدمت کرده‌اند. زمانی که در 649 قمری شاهد دلدادگی شمس به مولانا هستیم، همین دلدادگی اسباب حسادت و تنگ‌نظری‌هایی می‌شود که استاد در مقالاتش به آنها پرداخته است. استاد بزرگ خراسانی ما، شفیعی کدکنی، وقتی می‌خواهد درباره استاد موحد سخن بگوید، می‌گوید؛ این ثنا گفتن ز من ترک ثناست.

جلالی ادامه داد: موحد شیرین‌محضر و نوشین‌قلم است، گویا خداوند موحد را فرستاد تا میراث‌دار مولانا باشد و بیت‌های او را از سیطره تفسیرهای ناهموار رهایی ببخشد. درست است که به فصوص الحکم می‌توان نقد داشت، اما درست نیست که مولانا را نسخه فارسی فصوص بدانیم.
وی تصریح کرد: در هیاهوی روزگار ما که انبوه رسانه‌ها وجود دارد، جامعه از کمبود معلم به معنای قدیم رنج می‌‎برد، حکمت فرزانگی، جاودانگی، اخلاق و آراستگی مفاهیمی هستند که در وصف معلم می‌گنجد و استاد این نام را زنده کرده است.
وی یادآور شد: همه کارهای موحد برای ایران است و از پایگاه ایران برای بشریت است.
حسین معصومی همدانی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه گفت: استاد موحد با وجود 70 سال تحقیق، در دو سه دهه اخیر، بخش کوچکی از مقام علمی و اخلاقی وی بر عموم اهل قلم و فکر شناخته شده است. وی ترجیح می‌داد از انظار عموم به دور باشد و به کار خود که خواندن و نوشتن بود، علاقه‌مند بود و شهرت را منافی آن می‌دانست و بیشتر برای خواص شناخته شده بود. هر چند ترجمه‌هایش از 30 سال پیش نوید محقق و پژوهشگری این چنین را می‌داد.
وی افزود: آثار وی در مجلات راهنمای کتاب و کانون وکلا چاپ می‌شد و تمایلی نداشت در نشریات پرخواننده بنویسد و با وجود اینکه در دانشگاه بود، اما دانشگاهی تمام‌وقت نبود و جز در بین برخی خواص از دانشگاهیان، بقیه به مقام علمی وی وقوف نداشتند. پرهیز از وارد شدن در جدال‌های قلمی که بسیاری شهرتشان را مرهون آن هستند، سبب شده بود وی چهره شناخته‌شده‌ای نداشته باشد. وی زیرکانه این مشق را داشت و شب و روز تحقیق می‌کرد.
معصومی همدانی ادامه داد: موحد در مورد شمس تبریزی کارهای بسیاری انجام داده است و آنچه وی معرفی می‌کند، یک شخصیت تبریزی نیست، بلکه یک شخصیت جهانی از شمس معرفی می‌کند.
وی تصریح کرد: وی در نگارش آثارش، سعی کرده، با قلمی همه‌فهم بنویسد و از ابتدا بنا براین داشته که برای مردم بنویسد. متأسفانه ارتباط دانشگاه‌ها و دانشگاهیان ما با جامعه قطع شده و این خطر بزرگی است.
معصومی همدانی بیان کرد: موحد مظهر انسانی است که پایی در فرهنگ قدیم داشته و بر آن احاطه داشته است و در عین حال فردی امروزی است. حیف است که از خانواده وی صحبت نشود، چرا که خداوند فضلش را درباره خانواده استاد موحد، تمام کرده است.
غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز با اشاره به نحوه آشنایی‌اش با استاد موحد گفت: استاد موحد در علم و اخلاق یگانه است. نام استاد موحد را اگرچه از آغاز جوانی به عنوان مترجم سفرنامه ابن بطوطه می‌شناختم، اما در درس فلسفه تطبیقی استاد مطهری ایشان را ملاقات کردم.
وی افزود: استاد موحد یک دانشمند به تمام معنا است. وی بر زمان عربی تسلط کامل دارد. گواه این سخن ترجمه عالمانه از ابن بطوطه است که در 30 سالگی انجام داده است و به گفته خودش مهم‌ترین کتابش است.
حدادعادل ادامه داد: تخصص وی علم حقوق است، اما با زبان و ادبیات فارسی آشنایی کامل دارد و شعر می‌سراید. نثر فارسی او شیرین و دل‌نشین و زنده و جاندار است. هر کس با کتاب‌های ترجمه‌ای وی آشنا باشد، از کثرت آثار او در شگفت می‌ماند.
وی بیان کرد: استاد موحد بیش از همه به مولانا علاقه نشان داده و افق تازه‌ای در مولوی‌پژوهی گشوده است. تصحیح مقالات شمس او کاری کارستان بود. وی یکی از سرآمدان مولوی‌پژوهی در جهان است. عرفان مولوی در وجود او اثر کرده و در عین استادی، بسیار متواضع است و هیچ‌گاه سخنی نمی‌گوید که این معنا از آن متبادر شود که من این کتاب را نوشته‌ام یا این سخن را گفته‌ام.
حدادعادل گفت: وی عمیقاً دین‌دار است و طی گفت‌وگویی که با سیروس علی‌نژاد داشته، عوامل موثر در دانش خود را آشنایی با قرآن عنوان کرده است. موحد از هرآن‌چه چهره دین را مخدوش می‌کند، می‌گریزد. او به برگزاری مراسم بزرگداشت خود راضی نبوده و مطمئنم به من برای آن‌چه این‌جا گفتم، خرده خواهد گرفت.
در ادامه این مراسم، نشان عالی یونسکو به محمدعلی موحد اهدا و از تمبر یادبود او رونمایی شد.
مرثیه استاد بر نظام آموزشی
در ادامه این مراسم، محمدعلی موحد گفت: شرط ادب این است که از کسانی که این مجلس را برگزار کردند، سپاسگزاری کنم. یونسکو دوبار به چشم عنایت به من نگریسته است، یک بار ۶۰ سال پیش برای ترجمه «سفرنامه ابن بطوطه» و یک بار حالا که در سال‌های پایانی عمرم هستم. واقعیت این است که گوش‌هایم درست نمی‌شنود، اما از حرف‌ها معلوم بود، دارند درباره من اغراق می‌کنند.
وی در ادامه بیان کرد: از همه سروران سپاسگزاری می‌کنم. همان‌طور که شیخ عطار در مقدمه «تذکرة‌الاولیاء» گفته «خواستم به ادراک بزرگان نزدیک شوم»، من هم خواستم به تبعیت از عطار به بزرگان نزدیک باشم. چه خوب کردم که این کار را انجام دادم، زیرا سود فراوان بردم و از هرچه فخر و شرف و منزلتی که لایق آن نبودم، برخوردار شدم.

وی همچنین گفت: من نمی‌دانستم این مراسم قرار است مراسم تجلیل از من باشد و فکر می‌کردم رونمایی از ترجمه مقالات شمس توسط «شارل هانری دوفوشه‌کور» است و حتی از معصومی همدانی خواستم سخنران اصلی این ماجرا باشد. من به ناچار تن به این قضا دادم، اما می‌خواهم در این‌جا به دو مورد اشاره کنم. زمانی که یونسکو تشکیل شد، یکی از وظایف آن کمک به پیشرفت سوادآموزی و ارتقای سطح فرهنگ و تربیت نسل جوان کشورهای عضو عنوان شد، اما نظام آموزش رسمی ما دچار آفت‌های مهلکی است و از دانش‌آموزان و دانشجویان تا اساتید از این نظام شکایت دارند؛ نظامی ناکارآمد که شور و شوق را در جوانان می‌کشد و مانع شکوفایی استعدادهای آن‌ها می‌شود. وقت آن‌ها را تلف می‌کند و شمع اشتیاق را در وجودشان خاموش می‌کند.

این مولوی‌پژوه در ادامه گفت: من بارها این نوحه‌سرایی را انجام دادم. واقعا مایه تاسف است که نظام رسمی آموزش ما این بلا را سر دانش‌آموزان می‌آورد. نمی‌دانم یونسکو فقط درگیر این است که فلان امامزاده را خراب کردند و یا فلان بازارچه کهنه را ثبت کنند، آیا امکانات و مقدورات ندارد که به دانش بپردازد؟ آن‌ها می‌توانند کمک و نظر بدهند تا این نظام آموزشی اصلاح شود. محض رضای خدا کاری کنید تا این سیستم از این وضعیت خارج شود.
محمدعلی موحد خطاب به دانشجویان حاضر در این جلسه بیان کرد: در این مراسم بارها نام شمس و مولانا برده شد، حتی عنوانی که «دوفوشه‌کور» برای ترجمه مقالات در نظر گرفته، «در طلب گوهر» است که این عنوان را از شمس گرفته است. این مسئله طلب چیست؟ جوانان باید به این موضوع توجه کنند. می‌گویند فرقی که انسان قبل از رنسانس و بعد از رنسانس دارد، این است که انسان قبل از رنسانس منفعل است و بعد از آن کنش‌گر و زیادی‌طلب است. اگر شاخص انسان مدرن این است، شمس و مولانا نیز به آن توجه داشته‌اند. طلب و فزون‌خواهی از ارکان مهم آثار مولاناست. او از انسان‌ها می‌خواهد تا قانع‌ نباشند و متوقف نشوند. من از شما می‌خواهم درباره طلب فکر کنید و من را دعا کنید.
در پایان این مراسم، سیدتقی کبیری، نماینده مردم خوی در مجلس شورای اسلامی کلید طلایی این شهر و سردیس مطلای شمس را به محمدعلی موحد اهدا کرد. همچنین اهدای تندیس نقره‌ای دانشگاه تهران و والاترین نشان این دانشگاه، اهدای تقدیرنامه پژوهشگاه علوم انسانی، اهدای کلیات شمس تبریزی از طرف پژوهشگاه حکمت و فلسفه و... از دیگر برنامه‌های این مراسم بود.
انتهای پیام