بیرون خانه » نام این روستا از دو بخش «اورا» و «مان» تشکیل شده، که در لغت به معنی «سرزمین اهورا» است. البته در بعضی موارد این نام را «جایگاه خورشید» نیز معنی کرده اند.

درنگ: واژه اورامان یا هورامان از دو بخش اهورا و مان به معنى خانه، جایگاه و سرزمین تشکیل شده است. اورامان یعنى سرزمین اهورایى و جایگاه اهورا مزدا. هور در اوستا به معنى خورشید است. البته در بعضی موارد این نام را «جایگاه خورشید» نیز معنی کرده‌اند.

وستای اورامانات تخت در جنوب شرقى شهر مریوان در استان کردستان قرار دارد که بوسیله جاده‌اى به طول ۷۵ کیلومتر به شهر مریوان متصل مى‌شود. اورامان‌تخت، ماسوله کردستان و مهد زرتشت از جمله نقاط دیدنی ایران است که هر گردشگری باید در لیست مقاصد سفر خود قرار دهد. اورامان نام ناحیه کوهستانی در مرز ایران و عراق در استان کردستان است که دره‌های زیبا با رودخانه‌های پرآب و مناظر بدیع به همراه معماری جالب طبقاتی روستاهای اورامان از دیدنی‌های جالب این منطقه به شمار می‌رود.

زبان کهن اورامانی همان زبان اوستاست. اگر به اورامان سفر کردید حتما نان محلی خاص این منطقه را امتحان کنید و بازدید از مریوان و دریاچه زریوار را فراموش نکنید.

روستای اورامانات تخت یکی دیگر از زیبا‌ترین مناطق کوهستانی ایران به‌حساب می‌آید و رودخانه‌های سیروان و لیله که از میان این دهکده می‌گذرند، طراوت و شادابی را به این ناحیه هدیه می‌دهند. این ۲ رودخانه در منطقه‌ای از مرز مشترک کشور ایران و عراق که به «دروله» معروف است، به یکدیگر متصل می‌شوند. همچنین می‌توان از چشمه‌ «بل» سخن گفت که در نوع خودش بی‌نظیر است.

در این روستایی بام هر خانه، حیاط خانه دیگر محسوب می‌شود و تا پشت روستا ادامه می‌یابد. نوع معماری به کار رفته در این روستا نیز چشم هر بیننده‌ای را به سوی خود جلب می‌کند به نحوی که معماری سنتی این روستا مبتنی بر سنگ بوده و در ساخت خانه های مسکونی از ملات به هیچ وجه استفاده نشده است.

این دهکده‌ زیبا علاوه بر کوهستانی بودنش، جنگل‌های بزرگ و سرسبزی دارد که درختانی نظیر بلوط، زالزالک و گلابی وحشی در آن قد علم کرده و زیبایی این منطقه را ۲ چندان کرده‌اند.

روستای اورامانات‌تخت از ۲ قسمت کوچک و بزرگ تشکیل‌شده است. قسمت کوچک‌ مربوط به شهر حلبچه از توابع کشور عراق است و قسمت بزرگ جزو استان‌های کرمانشاه و کردستان ایران محسوب می‌شود. برخی از مردم روستای اورامانات تخت شهرهایی چون تهران، مریوان، سنندج، حلبچه، جوانرود، کامیاران، روانسر و کرمانشاه را محل سکونت خود قرار داده‌اند. این دهکده‌ تاریخی در اصل از ۳ قسمت به نام‌های هورامان تخت، ژاورو و لهون تشکیل‌ شده است.

مراسم «کومسای» یکی از رسومات کهن منطقه اورامان است که همه ساله در چنین روزی با حضور مشتاقان و علاقه مندان در جوار مزار مقدس «پیر شالیار» برگزار و مورد توجه همگان قرار می‌گیرد.

این مراسم هر سال در فصل بهار و اواسط اردیبهشت ماه با حضور پرشور مردم منطقه اورامانات و گردشگران و جهانگردان زیادی برگزار می‌شود.

این مراسم شامل ذبح دام قربانی، دف‌زنی، نوعی رقص، خوردن آش و شب‌نشینی و خواندن شعر و دعاست .

از جلوه‌های این مراسم رسم شکستن سنگ است بدین ترتیب که قطعه سنگی در اطراف مزار پیر شالیار وجود دارد که بنا به اعتقادات اهالی هورامان هر مقدار از آن که شکسته شود سال دیگر به همان اندازه جایگزین می‌شود.

در افسانه‌های مردم منطقه اورامانات پیری اسطوره‌ای به نام “پیر شالیار” هست که می‌گویند صاحب کرامات بوده است .

از جمله کرامات عجیبی که درباره او روایت می‌کنند ماجرای شفایافتن “شاه بهار خاتون” دختر شاه بخارا است که “پیر شالیار” او را شفا می‌دهد.

یکی دیگر از آیین‌های سنتی منطقه اورامان، مراسم سالانه جشن عروسی پیرشالیار، یکی از جشن‌های رایج است که هر سال ۴۵ روز بعد از شروع فصل زمستان و هم زمان با جشن سده به مدت چند روز در روستای اورامان تخت برگزار می‌شود. این مراسم، سالگرد ازدواج پیری افسانه‌ای به نام «شالیار» است که ریشه در اسطوره‌ها و اعتقادات و آیین‌های قدیم مردم این سرزمین دارد.

شهر اورامان تخت به دلیل نوع معماری، سبک زندگی، طبیعت زیبا و مراسم پیر شالیار شهرت خاصی دارد، به همین دلیل گردشگران زیادی در تمام فصول سال به این منطقه سفر می‌کنند.

مسجد سنگی زیبای اورامانات

مسجدی سنگی در روستای اورامان تخت در دامنه کوه‌های شاهو در استان کردستان در چهار طبقه ساخته شده است. نمای بیرونی مسجد در مرکز خانه های روستایی اورامان تخت همچون دژی سنگی به نظر می آید. در و پنجره‌های مسجد از چوب گردو و با رنگ و لعاب ویژه این مناطق با دستان هنرمند استادکار بومی این ناحیه ساخته شده است.

در ورودی مسجد به نام مبارک محمّد (ص) مزین است و در آستانه ورود به این مکان مقدس، فضای متبرکی ایجاد می کند. درون مسجد ۱۴ ستون سنگی قرار دارد که با چوب گردو روکش شده اند و نقش برجسته هایی به صورت اسلیم بر آنان کنده شده است. چهار سوی دیوار بالکن مسجد با چوب گردو اسماء متبرک الهی منبت کاری شده و به صورت زیبایی با تزئین خاص قرار گرفته است. سقف مسجد نیز به نام زیبای الله جل جلاله و پیامبر رحمت با رنگ های سبز و سفید که ردی از رنگ طلایی از دل آن گذشته، مزین شده است.