میلومننگوسل چیست؟

در سالیان اخیر تعداد کودکانی که با نقایص مادرزادی به دنیا می آیند افزایش یافته است و یکی از ناهنجاری های مادرزادی که آسیب جدی به ستون فقرات و نخاع نوزاد وارد می کند نقص در لوله عصبی جنین است که به آن میلو مننگوسل گفته می شود.

مِنَنگومیِلوسِل چیست؟
مننگومیلوسل به معنی بیرون زدگی ریشه های عصبی نخاع همراه با پرده اطراف آن از پشت مهره است. به آن میلومننگوسل هم میگویند.
مننگومیلوسل یا میلومننگوسل یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن حلقه استخوانی که بطور طبیعی دور تا دور نخاع را فرا گرفته است در قسمت پشت به خوبی تشکیل نشده و باز میماند.
نتیجه اینست که ریشه های عصبی نخاع همراه با پرده ایکه بطور طبیعی در اطراف آنها قرار داشته و به آن مننژ میگویند از این نقص استخوانی بیرون میزند. در واقع مننگومیلوسل یک نوع فتق ریشه های عصبی نخاع و پرده اطراف آن به بیرون است.
در مننگومیلوسل در پشت کمر نوزاد یک برجستگی دیده میشود که محتوی کیسه ایست که جدار آن پرده نخاع است و در داخل آن ریشه های عصبی و مایع مغزی نخاعی وجود دارد.

علائم میلومننگوسل
در میلومننگوسل نه تنها مهره از پشت باز است بلکه هم مننژ و هم خود نخاع از این شکاف بیرون میزند. بیرون زدگی مننژ و نخاع در پشت کمر بچه تشکیل یک کیسه برجسته را میدهد. در میلومننگوسل بهعلت خوب کار نکردن قسمتی از نخاع که از شکاف بیرون میزند بچه در اندام هایش دچار انواعی از فلجی و اختلالحس میشود.
این مشکل علامت‏دار است و خود را به صورت علایم نخاعی شامل 3 گروه علامت مهم نشان می‌دهد. این علامت‌هاشامل :
۱)ضعف حرکتی یا فلج
2)ضعف یا در بعضی مواقع لاغری پاهای بیمار
۳)ضعف حسی به معنای بی‌حس شدن پاها و در نهایت اختلالات اسفنکتری است؛ یعنی کودک ممکن است کنترلادرار و مدفوع نداشته باشد یا دچار عفونت‌های مکرر ادراری شود.
همه این علایم مربوط به صدمه نخاعی است.

چرا بعضی از کودکان با نقص لوله عصبی به دنیا می آیند؟
نقایص لوله عصبی یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن دستگاه عصبی جنین به درستی تکامل نمی یابد. این نقص ممکن است مغز یا نخاع را درگیر کند و این درگیری چند نوع است؛ اگر به صورت بروز یک شکاف در نخاع باشد و فقط پرده پوشاننده نخاع(مننژ) از آن بیرون بزند، مننگوسل و اگرنخاع و پرده پوشاننده آن توامان بیرون بزنند، مننگومیلوسل نام می گیرد. در این حالت یک توده بسیار نرم در قسمت تحتانی ستون فقرات نوزاد دیده می شود که ممکن است به دلیل نازکی پرده پوشاننده، مایع مغزی نخاعی به بیرون تراوش کند. چنین نوزادانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به مننژیت(عفونت پرده پوشاننده مغز و نخاع) هستند. البته به دلایل به هم خوردن آناتومی منطقه درگیر، ممکن است به رشته های عصبی این منطقه آسیب وارد شود و فلج دوپا(اندام تحتانی) یا بی اختیاری ادرار و مدفوع در نوزاد مشاهده شود.

چرا بعضی از کودکان با نقص لوله عصبی به دنیا می آیند؟
نقایص لوله عصبی یک ناهنجاری مادرزادی است که در آن دستگاه عصبی جنین به درستی تکامل نمی یابد. این نقص ممکن است مغز یا نخاع را درگیر کند و این درگیری چند نوع است؛ اگر به صورت بروز یک شکاف در نخاع باشد و فقط پرده پوشاننده نخاع(مننژ) از آن بیرون بزند، مننگوسل و اگرنخاع و پرده پوشاننده آن توامان بیرون بزنند، مننگومیلوسل نام می گیرد. در این حالت یک توده بسیار نرم در قسمت تحتانی ستون فقرات نوزاد دیده می شود که ممکن است به دلیل نازکی پرده پوشاننده، مایع مغزی نخاعی به بیرون تراوش کند. چنین نوزادانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به مننژیت(عفونت پرده پوشاننده مغز و نخاع) هستند. البته به دلایل به هم خوردن آناتومی منطقه درگیر، ممکن است به رشته های عصبی این منطقه آسیب وارد شود و فلج دوپا(اندام تحتانی) یا بی اختیاری ادرار و مدفوع در نوزاد مشاهده شود.

روش های تشخیص میلومننگوسل
می توان این نقص را قبل از تولد تشخیص داد؟ تشخیص قبل تولد از طریق غربالگری سرمی مادر انجام می شود. این نقص مادرزادی باعث می شود میزان آلفافتوپروتئین سرم مادر بالا رود. غربالگری بین هفته های ۲۰ ۱۵ بارداری انجام می گیرد و در صورت بالابودن آلفافتوپروتئین، باید سونوگرافی برای تشخیص دقیق انجام شود. سونوگرافی روش تشخیص دقیق و بی خطری است که می تواند بی نظمی در ستون فقرات یا هرگونه برجستگی را حتی قبل از هفته ۱۲ بارداری نشان دهد.

درمان ناهنجاری میلومننگوسل
در نوزادانی که با این ناهنجاری متولد می شوند، ابتدا باید ضایعه با گاز استریل آغشته به نرمال سالین پوشانده شود و برای جلوگیری از مننژیت، آنتی بیوتیک برای او تجویز می شود. اگر شرایط نوزاد مناسب باشد، عمل جراحی باید در ۷۲ ساعت اول برای بستن ضایعه انجام شود. کودک باید در هفته های بعد با فواصل کم معاینه و در صورت لزوم سونوگرافی از مغز انجام شود زیرا احتمال هیدروسفالی (تجمع مایع در سر) بعد از عمل جراحی وجود دارد. در صورت بروز هیدروسفالی درمان مناسب لازم است.

راه پیشگیری از میلومننگوسل
امکان این که بتوان بسیاری از عوامل خطرساز را حذف کرد و احتمال ابتلای نوزاد را کمتر کرد، وجود ندارد؟ چرا، برای پیشگیری از نقایص لوله عصبی، همه خانم ها باید در دوران بارداری روزانه ۴/۰ تا ۸/۰ میلی گرم اسیدفولیک مصرف کنند. خانم هایی که یک کودک مبتلا به نقص لوله عصبی دارند و زنان مبتلا به دیابت و مبتلایان به صرع که برای جلوگیری از حمله های تشنجی مجبور به استفاده از والپروات سدیم یا کاربامازپین هستند، بهتر است روزانه ۴ میلی گرم اسیدفولیک از یک ماه قبل از بارداری تا ۳ ماهگی مصرف کنند.