مروری بر منابع آب تجدیدپذیر استان گلستان

به گزارش گلستان ۲۴؛ استان گلستان با مساحتی بالغ بر 20 هزار و 438 کیلومتر مربع در جنوب شرقی دریای خزر در بخشی از حوضه آبریز دریای خزر واقع شده است و حدود 1.3 درصد از مساحت کشور و 11.7 درصد از مساحت حوضه آبریز دریای خزر را تشکیل داده و شامل حوضه‎های آبریز اترک‎سفلی، گرگانرود، قره‎سو، شرق خلیج گرگان و نکارودعلیا است.

از آنجا که این استان دارای دو اقلیم کاملا متفاوت است به نحوی که جنوب استان منطقه‎ای کوهستانی و مرتفع با سطحی پوشیده از جنگل‎های متراکم و شمال استان منطقه‎ای بیابانی و پست با دمای کاملا متفاوت با جنوب است، لذا در میزان بارندگی، تبخیر، نفوذ، رواناب و سایر فاکتورهای هیدرولوژی تفاوت عمده و اساسی مشاهده می‎شود.

* میانگین بارندگی گلستان نسبت به متوسط بارندگی در کشور 80 درصد بیشتر است

میزان بارندگی متوسط سالانه در جنوب استان 700 میلی‎متر، در شمال استان 200 میلی‎متر و میانگین آن در استان 450 میلی‎متر است که نسبت به متوسط بارندگی در کشور 80 درصد بیشتر است. بیشترین بارندگی در انتهای زمستان و ابتدای بهار و کمترین بارندگی در تابستان به وقوع می‎پیوندد. مقدار تبخیر متوسط سالانه در شمال استان 2 هزار میلی‎متر و در جنوب استان 800 میلی‎متر است.

وسعت حوضه‎های آبریز استان متفاوت بوده به نحوی که بزرگترین حوضه در استان، حوضه آبریز گرگانرود با 9 هزار و 560 کیلومترمربع، سپس حوضه آبریز اترک سفلی با 8 هزار و 600 کیلومتر مربع و رده سوم حوضه آبریز قره‎سو با یک‎هزار و 610 کیلومتر مربع هستند. حوضه آبریز شرق خلیج گرگان با 340 کیلومتر مربع و حوضه آبریز نکارودعلیا با 330 کیلومتر مربع رده‎های بعدی را اشغال می‎کنند.

رواناب حاصله از بارندگی در رودخانه‎ها و نیز تغذیه آبخوان‎های زیرزمینی مجموعا به عنوان پتانسیل آب تجدیدشونده استان محسوب می‎شود و مطالبی که در منابع استانی آمده است، دلالت بر پتانسیل تجدیدشونده سالانه آب استان در حدود 2 میلیارد و 500 میلیون متر مکعب می‎کند. این حجم آب 1.9 درصد از پتانسیل تجدیدشونده سالانه آب کشور را در بر می‎گیرد و شامل دو بخش آب‎های سطحی و آب‎های زیرزمینی می‎شود.

*کل پتانسیل آب تجدیدشونده استان گلستان 2/5 میلیارد مترمکعب است

کل پتانسیل آب تجدیدشونده استان گلستان 2 میلیارد و 500 میلیون مترمکعب است که 50.3 درصد آن زیرزمینی و 49.7 درصد آن سطحی است.

میزان کل پتانسیل آب حوضه‎های مختلف با توجه به عوامل مختلف، متفاوت است.

در حوضه آبریز گرگانرود 1828 میلیون مترمکعب، در حوضه آبریز اترک‎سفلی 302 میلیون مترمکعب، در حوضه آبریز قره‎سو 270 میلیون مترمکعب، در حوضه آبریز شرق خلیج گرگان 70 میلیون مترمکعب و در حوضه آبریز نکارود علیا 15 میلیون مترمکعب آب سطحی و زیرزمینی دارد.

الف) پتانسیل آب سطحی

از میزان کل پتانسیل آب استان، 49.7 درصد آن یعنی 1235 میلیون مترمکعب در رودخانه‎ها جریان دارد.

میزان پتانسیل آب سطحی حوضه‎های مختلف با توجه به شکل، اندازه، شرایط اقلیمی، پوشش گیاهی و سایر موارد متفاوت است.

به طور متوسط و در سال‎های نرمال، در حوضه آبریز گرگانرود 828 میلیون مترمکعب، در حوضه آبریز اترک سفلی (سهم ایران) 257 میلیون مترمکعب، در حوضه آبریز قره‎سو 100 میلیون متر مکعب، در حوضه آبریز شرق خلیج گرگان 40 میلیون مترمکعب و در حوضه آبریز نکارود علیا (سهم گلستان) 10 میلیون مترمکعب آب سطحی جریان دارد.

1 - حوضه آبریز گرگانرود ازشمال به حوضه آبریز اترک‎سفلی در استان گلستان، از جنوب به حوضه آبریز اصلی ایران مرکزی در استان سمنان، از جنوب‎غرب به حوضه آبریز قره‎سو در استان گلستان و از غرب به دریای خزر محدود می‎شود.

حوضه آبریز گرگانرود شامل 15 زیرحوضه از شرق به غرب به نام‎های ساری‎سو، زاو، آجی‎سو، دوغ، اوغان، قلی‎تپه، نرماب- چلی‎چای، خرمارود، قوری‎چای، سیاه‎جوی، زرین‎گل، کبودوال، محمد‎آباد، جعفرآباد، قرن‎آباد و سایر سرشاخه‎ها، زهاب‎ها و مسیل‎های کوچک است.

2 - حوضه آبریز قره‎سو از شمال و شرق به حوضه آبریز گرگانرود، از جنوب به حوضه آبریز نکارود و از غرب به حوضه آبریز خلیج گرگان و نیز دریای خزر محدود می‎شود و در روستای قره‎سو به این دریا تخلیه می‎شود.

زیر حوضه (سرشاخه)های حوضه آبریز قره‎سو از شرق به غرب عبارتند از گرمابدشت، نومل، باغ گلبن، زیارت، طول چشمه، توشن، انجیراب، شصتکلا، کفشگیری، نوچمن، شموشک، نامن، میاندره، ایلوار، بالاجاده، پلنگ کرس، غازمحله و زواردشت.

3 - حوضه آبریز شرق خلیج گرگان از شمال به خلیج گرگان، از غرب به بخش غربی حوضه آبریزخلیج گرگان، از جنوب به حوضه آبریز نکارود و از شرق به حوضه آبریز قره‎سو محدود می‎شود.

زیر حوضه (سرشاخه)‎های حوضه آبریز شرق خلیج گرگان از شرق به غرب عبارتند از سرکلاته (کارکنده)، باغو، سرمحله، کوه صحرا، گز - وطنا، مزنگ و نوکنده.

4 - حوضه آبریز اترک سفلی از شمال به کشور ترکمنستان، از جنوب به حوضه آبریز گرگانرود، از شرق به استان خراسان‎شمالی و از غرب به دریای خزر محدود می‎شود.

5 - حوضه آبریز «نکارود علیا» از شمال به حوضه‎های آبریز قره‎سو و خلیج گرگان و از جنوب به حوضه آبریز ایران مرکزی محدود است. سرشاخه‎های چهارباغ، شاهکوه، رینو، باریک آب، ترودبار، پایین رودبار و گلدین‎دره مجموعا آبراهه اصلی که به نام «رود رادکان» نامیده می‎شود را تشکیل داده و در حدود روستای «کنداب» از استان گلستان خارج می‎شود.

ب) پتانسیل آب زیرزمینی

از میزان کل پتانسیل آب استان، 50.3 درصد آن یعنی یک میلیارد و 250 میلیون متر مکعب در آبخوان‎های زیرزمینی تجمع یافته است. میزان پتانسیل آب زیرزمینی در حوضه‎های آبریز مختلف با توجه به عواملی همچون جنس و قابلیت نفوذ سازندهای زمین و میزان تغذیه آبخوان‎ها متفاوت است.

به طور متوسط و در سال‎های نرمال، در حوضه آبریز گرگانرود یک میلیارد متر مکعب، در حوضه آبریز اترک‎سفلی 45 میلیون متر مکعب، در حوضه آبریز قره‎سو 170 میلیون متر مکعب، در حوضه آبریز شرق خلیج گرگان 30 میلیون متر مکعب و در حوضه آبریز نکارود علیا 5 میلیون متر مکعب آب زیرزمینی سالانه در آبخوان‎ها تجدید می‎شود از نظر تقسیم‎بندی دیگر، چهار دشت شامل گرگان-گنبدکاووس، بهشهر- بندرگز، داشلی‎برون-گمیشان، مراوه‎تپه، چهار آبخوان عمده استان را تشکیل می‎دهند.

/فارس