زمان تزریق آمپول روگام در بارداری

سوال مخاطب نی نی بان: آمپول RH را کی باید تزریق کرد. من الان هفته ۱۶ هستم و آمپول نزدم. یعنی دیر شده است؟

پاسخ دکتر کتایون برجیس، جراح زنان و نازایی و فلوشیپ نازایی:

نه هنوز دیر نشده چون آمپول روگام معمولا باید در ۷ ماهگی تزریق شود. اگر این خانم در طی این ۱۶ هفته وضعیت طبیعی داشته، خون ریزی و لکه بینی نداشتند، تصادف نکرده اند، تروما یا ضربه ای به شکمشان وارد نشد یا آمنیوسنتز نکرده اند و... در حال حاضر نیازی به تزریق آمپول روگام ندارد و متخصصی که ایشان تحت نظرشان هستند حتما در هفت ماهگی توصیه های لازم را برای تزریق آمپول خواهند داشت. تزریق روگام قبل از ۷ ماهگی فقط در مواردی لازم است که مادر مشکل خاصی پیدا کرده یا با تهدیدی برای سقط جنین مواجه باشد.

به طور کلی این آمپول زمانی تزریق می شود که RH خون مادر منفی و RH خون پدر مثبت باشد. البته در بارداری اول معمولا مشکل خاصی به وجود نمی آید اما در بارداری های بعدی اگر روگام تزریق نشود احتمال اختلالاتی مانند آنمی در نوزاد و لیز خون در بدن نوزاد را بالا می برد و ممکن است نیاز به تعویض خون در شرایط داخل رحمی باشد و احتمال مرگ و میر جنین بالا برود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
آمپول روگام در بارداری برای جلوگیری از بروز اختلالات خونی بین مادر و جنین تجویز می‌شود. زنان بارداری که دارای خون Rh منفی هستند، بایستی این آمپول را پس از هفته بیست و هشتم بارداری دریافت کنند.
روگام چیست؟ RhoGAM یا (Rho (D ایمونو گلوبولین آنتی (D)، یک محلول استریل از پلاسمای خون انسان است که به صورت آمپول به زنان دارای Rh خون منفی تزریق می‌شود.
Rh پروتئینی است که در خون بیشتر افراد بر روی سطح گلبول‌های قرمز وجود دارد. کسی که دارای این پروتئین است را Rh مثبت است و کسی که فاقد آن است Rh منفی گویند.
تقریبا ۱۵ درصد از جمعیت جهان Rh منفی هستند، که ۱۵ درصد از آن‌ها اهل قفقاز، ۵ تا ۸ درصد آفریقایی-آمریکایی و ۱ تا ۲ درصد از بومیان آسیا و امریکا هستند.

آمپول روگام و بارداری
فقدان پروتئین Rh به طور معمول موجب نگرانی پیرامون سلامتی افراد نمی‌شود. تنها زمانی که بارداری اتفاق می‌افتد و یا نیاز به انتقال خون است، عامل Rh تعیین کننده می‌شود.
ناسازگاری Rh یک عدم انطباق بین خون مادر و خون جنین است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مادر Rh منفی و جنین Rh مثبت باشد.
FDA (سازمان غذا و داروی امریکا) در سال ۱۹۶۸ تزریق آمپول روگام در بارداری را تأیید کرد و از آن پس زندگی افراد بی شماری را نجات داد. در سال ۱۹۷۷ نیز یک دوز کمتر از دارو به نام MICRhoGAM معرفی شد.
با معرفی این دو دارو، مشکلات ناشی از ناسازگاری Rh در بارداری تقریبا از بین رفت.
برخی از افراد به این دارو آلرژی دارند و نباید از آن استفاده کنند. اگر فردی دچار اختلالات خونی مانند هموفیلی، کمبود ایمونو گلوبولین A، بیماری قلب، کلیه، و یا حساسیت به ایمونو گلوبولین انسانی باشد، پیش از استفاده از این دارو، بایستی شرایط خود را برای پزشک خود بازگو کند.
با این حال، هنوز اطلاعات چندانی پیرامون تاثیر آمپول روگام در بارداری بر روی جنین یا نوزاد شیرخوار وجود ندارد.

دلیل تجویز آمپول روگام در بارداری
هنگامی که خون Rh منفی در معرض خون Rh مثبت خون قرار می‌گیرد، خون Rh منفی با تولید آنتی بادی، به خون Rh مثبت حمله می‌کند و سلول‌های خونی را از بین می‌برد.
این اتفاق موجب بروز مشکلات ناشی از کم خونی مانند خونریزی داخلی، نارسایی قلب و کلیه و شوک در جنین می‌شود. به مجموعه این عوارض hydrops fetalis می‌گویند.
تزریق آمپول روگام در بارداری مانع از حمله سیستم ایمنی بدن مادر به جریان خون جنین می‌شود.

زمان تزریق آمپول روگام در بارداری
- آمپول روگام تنها در زمانی که خون Rh منفی در معرض خون Rh مثبت قرار می‌گیرد، بایستی تزریق شود.
- این شرایط اغلب در دوران بارداری و هنگام انتقال خون رخ می‌دهد.
- برای زنان Rh منفی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند، آمپول روگام معمولا تا هفته بیست و هشتم بارداری و ۷۲ ساعت پس از زایمان تجویز نمی‌شود.
- برای بارداری‌های بعدی، آمپول روگام بایستی به صورت منظم، به ویژه در نیمه دوم بارداری، تزریق شود.
- همچنین زنان Rh منفی بایستی پس از هر گونه سقط جنین برای پیش گیری از عوارض بارداری ناموفق، آمپول روگام را تزریق کنند.

نحوه عملکرد آمپول روگام
همان گونه که گفته شد، آمپول روگام تقریبا مانند یک واکسن عمل می‌کند. واکسن یک دوز اندک از ویروس ضعیفی است که موجب بیماری می‌شود.
تزریق واکسن بدن را قادر می‌سازد تا به طور موثر برای مبارزه با ویروس‌ها اقدام کند و از ابتلا به آن بیماری جدی در آینده جلوگیری می‌کند.
آمپول روگام دارای آنتی بادی برای خون Rh مثبت است، اما به اندازه‌ای نیست که به جریان خون جنین آسیب بزند.
بدن مادر این آنتی بادی‌ها را تشخیص می‌دهد و همان گونه که سیستم ایمنی بدن در برابر گلبول‌های قرمز Rh مثبت خارجی واکنش نشان می‌دهد، با این آنتی بادی‌ها برخورد می‌کند.
به همین دلیل سیستم ایمنی بدن مادر هرگز به خون جنین حساسیت نشان نداده و نسبت به آن واکنش نشان نمی‌دهد.

عوارض جانبی تزریق آمپول روگام در بارداری
تزریق آمپول روگام در بارداری که باعث ایجاد عوارض جانبی در برخی از زنان می‌شود. اگر هر یک از موارد زیر را پس از تزریق روگام، مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک یا اورژانس پزشکی مراجعه کنید:
- دشواری تنفس
- کهیر
- تورم چهره، لبها، زبان یا گلو
- تب و لرز
- افزایش ناگهانی وزن
- تورم در دست ها، پا‌ها یا مچ پا
- کمر درد
- تغییر رنگ ادرار
- کاهش دفعات ادرار کردن (نسبت به عادات معمول)

عوارض جانبی کمتر دیده شده عبارتند از
- سردرد
- درد‌های عضلانی
- تهوع و استفراغ
- خستگی
- احساس سرگیجه
- احساس درد یا حساسیت در محل تزریق
بایستی پزشک خود را در جریان تمام دارو‌هایی که مصرف می‌کنید، قرار دهید. این شامل ویتامین‌ها، مواد معدنی، محصولات گیاهی و دارو‌های تجویز شده توسط پزشک و دیگر دارو‌های بدون نسخه نیز می‌شود.
سایر دارو‌ها ممکن است با روگام تداخل دارویی داشته باشند و باعث عوارض جانبی اضافی شوند. هم چنین پزشک بایستی خطرات احتمالی استفاده از روگام در بارداری را برای شما شرح دهد.
از آنجا که روگام از پلاسمای انسانی ساخته شده است، ممکن است دارای ویروس‌ها یا سایر عوامل عفونی باشد که موجب بیماری می‌شوند.
داروی روگام مورد آزمایش، تحقیق و بررسی قرار گرفته تا کمترین خطر احتمالی را برای مادران باردار داشته باشد، اما باز هم این احتمال وجود دارد که موجب انتقال بیماری شود.
بهتر است با پزشک خود درباره تمام عوارض جانبی، مزایا و خطرات تزریق آمپول روگام در بارداری صحبت کنید.

نام‌های تجاری داروی روگام
بسته به شرکت دارویی سازنده، ممکن است این دارو با نام دیگری در بازار موجود باشد. روگام نام تجاری شرکت جانسون و جانسون است. نام‌های تجاری دیگر عبارتند از:
- MICRhoGAM (جانسون و جانسون)
- (Rho (D
- Rhophylac
- BayRHo-D
- Gamulin Rh
- HypRho-D Mini-Dose
- Mini-Gamulin Rh
- (WinRho SDF (Cangene
- (Partobulin SDF (Baxter
- (Rhesonativ (Octapharma

نحوه تجویز روگام
دستورالعمل کشوری برای تزریق آمپول روگام یک بار در هفته ۲۸ حاملگی و بار دوم در ۷۲ ساعت اول بعد از زایمان می باشد.
قبل از تزریق آمپول روگام حتما باید تست کومبس غیر مستقیم انجام شده باشد تست کومبس غیر مستقیم منفی نشان می دهد مادر آنتی بادی بر علیه گلبولهای قرمز نوزاد تولید نکرده است.
در این صورت می توان تزریق را انجام داد اگر مادر باردار با گروه خونی منفی در طی ۷۲ ساعت بعد از زایمان به هر علتی روگام را تزریق نکرد باشد بهتر است حتی تا ۲۸ روز پس از زایمان تجویز شود.

نحوه تزریق آمپول روگام
نحوه تزریق آمپول روگام به صورت عضلانی می باشد. دوز روگام ۳۰۰ میکروگرمی است.
اصولا مادر باردار 12 هفته بعد از هفته 28 که امپول روگام را تزریق کرد زایمان می کند (حدود هفته 40 ) اما اگر تا این زمان مادر باردار زایمان نکرد یک دوز دیگر از آمپول روگام را باید تزریق کند.

عوارض‌ جانبی‌ آمپول روگام
عوارض احتمالی آمپول روگام ناراحتی‌ در محل‌ تزریق‌،تب‌، درد عضلانی‌ و خواب‌آلودگی‌ از عوارض‌ جانبی‌ این‌ دارو می‌باشد.
آمپول روگام را در موارد ی که احتمال انتقال خون جنین به مادر وجود دارد مانند: حاملگی‌های مولار، خونریزی سه ماهه دوم یا سوم، مرگ جنین در داخل رحم در سه ماه دوم و سوم، ترومای (ضربه ) شکمی، کنده شدن جفت (دکولمان)، جفت سرراهی، خارج کردن جفت با دست، سقط هم باید تزریق شود.

آیا در صورت سقط باید آمپول روگام تزریق شود؟
چنانچه سقط جنین در کمتر از ۱۳ هفتگی حاملگی صورت گیرد یک دوز کوچک روگام که حاوی ۵۰ میکرو گرم است کافی بوده و چنانچه سقط در بیش از ۱۳ هفتگی حاملگی صورت گیرد باید یک دوز کامل که همان آمپول ۳۰۰ میکروگرم می باشد تزریق شود.
(اگر خونریزی شدید در این مواقع وجود داشته باشد یک دوز 300 میکروگرمی کافی نیست و از دوز بیشتر باید استفاده شود)
به صورت یک قانون کلی می توان بگوییم: هر گاه در مورد تجویز با عدم تجویز آمپول روگام شک داشته باشیم باید آن را تجویز کنیم آمپول روگام حتی اگر مورد نیاز نباشد در صورت تزریق مشکلی ایجاد نمی کند.
اما در صورت ضرورت اگر تجویز نشود ممکن است عواقب شدیدی به دنبال داشته باشد.

جمع بندی
- آمپول روگام در بارداری برای زنان دارای خون Rh منفی تجویز می‌شود تا از بروز اختلالات خونی با جنین پیش گیری شود.
- زمان تزریق این آمپول از هفته بیست و هشتم بارداری به بعد است.
- پس از تزریق آمپول در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی به پزشک مراجعه کنید.