مختارنامه قسمت آخر ندارد

این شب‌ها سریال تلویزیونی مختارنامه دوباره و البته به‌ قول کاربران شاکی رسانه‌های اجتماعی، برای هزارمین بار روی آنتن است. درواقع این روزها تماشاگران تلویزیون برای هزارمین‌بار شاهد تصمیم تکراری شبکه آی‌فیلم برای روی آنتن فرستادن سریال مختارنامه هستند؛ سریالی که بیراه نیست اگر بگوییم از زمانی که ساعت ۱۰ شب جمعه ۹ مهر ۱۳۸۹ رونمایی شد، همه‌ساله، حداقل دو بار در ‌سال روی آنتن رفته است؛ روندی تکراری که موجب شده بسیاری از کسانی که در مواقع دیگر جزو مخالفان رسانه ملی و رویه غالبش نیز نیستند، این پرسش را مطرح کنند که آیا صداوسیما با شبکه‌های بی‌بودجه دورهمی ماهواره‌ای تفاوتی ندارد که این‌قدر به آرشیو تکیه می‌کند؟

روند پخش همه‌ساله مختارنامه در این سال‌ها چنان بوده که این اتفاق پارسال حتی صدای کارگردان سریال، داود میرباقری را هم درآورد که از پخش مکرر مختارنامه از شبکه‌های تلویزیون انتقاد کرد و گفت: «حالا یک مختار با بضاعت اندک ما ساخته شده، رُسش را کشیده‌اند. آن‌قدر پخشش کردند که امسال داد من درآمد و گفتم کافی است دیگر. واقعا رویتان می‌شود باز هم پخش کنید؟»

اعتراضی که البته همان‌طور که توقعش می‌رفت خیلی زود تکذیب شد، اما این مانع انتقادها، اعتراض‌ها، طعنه‌ها و کنایه‌های مخاطبان تلویزیون نشد که به صد زبان و لحن پخش مستمر مختارنامه را زیر سوال بردند: «می‌دونین پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیون چیه؟ جومونگ، هوش سیاه و مختارنامه؛ که جومونگ ۱۰۰ دفعه، هوش سیاه ۲۰۰ دفعه و مختارنامه ۹۹۹ دفعه پخش شده که اگر در هر بار پخش تنها ۱۰هزار نفر هم این سریال رو دیده باشه، بینندگانش سر به فلک می‌زنه!»

پخش مختارنامه امسال هم طعنه‌های پرشماری را روانه مدیریت صداوسیما کرده است: «تا جایی که من می‌دونم هر روز ۴ شبکه مختارنامه نشون می‌ده و با توجه به ۳ تکرار در روز می‌شه روزانه ۱۶ ساعت!البته لازم به ذکره که پدر من همه ۱۶ ساعت رو می‌بینه!»

چرا فقط مختارنامه؟

اما چرا این اتفاق می‌افتد و چرا مختارنامه چنین پرتکرار روی آنتن می‌رود؟

رضا رویگری، بازیگر یکی از نقش‌های محوری مختارنامه سیاست رسانه ملی را در پخش مکرر این سریال مثبت ارزیابی می‌کند: «من خیلی‌ها را دیده‌ام که می‌گویند هر چه مختارنامه را می‌بینند، از دیدنش سیر نمی‌شوند و با این‌که بار‌ها و بار‌ها سریال را دیده‌اند باز هم سی‌دی آن را خریده‌اند. گروهی دیگر هم افرادی هستند که کار را در زمان پخشش ندیده‌اند و با تکرار آن قطعا فرصت پیدا می‌کنند آن را ببینند. گروهی دیگر هم مثلا در مقطعی از زمان با کار‌های تاریخی ارتباط برقرار نمی‌کرده‌اند، اما با گذر زمان سلایق و نوع نگاهشان تغییر کرده است و علاقه‌مند به دیدن آن شده‌اند؛ بنابراین بازپخش چنین سریالی می‌تواند مخاطبان بسیاری را بار دیگر به خود جلب کند و همچنین موجب شود آنانی که این کار را دیده‌اند به درک بالاتری از آن برسند.»

اما گذشته از نگاه خوش‌بینانه رویگری به این قضیه، بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران سینما و تلویزیون معتقدند که بازپخش مکرر مختارنامه دو دلیل عمده دارد: استاندارد بالای این سریال در تولید و قصه‌پردازی و البته دست خالی تلویزیون در زمینه کارهای تاریخی- مذهبی.

بهترین سریال عاشورایی

در بین منتقدان سینمایی، حداقل در بین اکثریت این گروه در مورد این‌که مختارنامه بهترین سریالی است که تاکنون درباره حادثه عاشورا و پیامدهای این رخداد عظیم ساخته شده است، اجماعی عمومی وجود دارد. حتی اگر هم با این غلظت نتوان مختارنامه را بهترین سریال عاشورایی نامید (که البته به‌دلیل کمبود چنین آثاری در تلویزیون، بهترین بودن در رقابتی بی‌رقیب چندان عجیب نیست!) اما در این‌که این ساخته داود میرباقری جزو معدود سریال‌های استاندارد، ماندگار و فاخر تلویزیون است تردید چندانی وجود ندارد. سریالی درباره قیام مختار بعد از عاشورا به خونخواهی امام حسین(ع) که در ‌‌سال ٦٦ هجری قیام خود را آشکار کرد و موفق شد اکثر کسانی را که در واقعه عاشورا دست داشتند به سزای اعمالشان برساند.

رضا درستکار با اشاره به این‌که «مختارنامه حرکتی رو به ‌جلو در کارنامه فیلمسازی داود میرباقری است» می‌گوید: «مختارنامه نسبت به سریال‌های تاریخی- مذهبی تلویزیون سریالی کم‌نظیر است. داود میرباقری در کارش جدی و توانمند است و تقریبا می‌شود گفت که درام را به خوبی می‌شناسد و این اصل مهمی است؛ زیرا غالبا سینماگرانی که در حوزه‌ تاریخ فعالیت می‌کنند در پرداختن به درام مشکل دارند. یکی از ویژگی‌های مهم مختارنامه هم این است که یک شخصیت نو را از تاریخ مذهب شیعه بیرون کشیده و به آن پرداخته و در این بین خیلی اسیر مسائل ظاهرگرایانه نشده است.»

دست خالی تلویزیون

البته نمی‌توان بی‌اشاره به دست خالی تلویزیون در زمینه سریال‌های عاشورایی، درباره تکرارهای تمام‌نشدنی سریال مختارنامه حرف زد. درواقع برخلاف انتظاری که از تلویزیون ما می‌رود، سریال‌هایی که ارتباط با واقعه عاشورا دارند کم‌شمارند. حداقل این‌که از زمان نخستین پخش مختارنامه به این‌سو، سریالی به‌یادماندنی در این زمینه ساخته نشده و پیش از مختارنامه هم شمار سریال‌های عاشورایی حتی به انگشتان یک دست هم نمی‌رسد.

بیایید به‌طور موردی سریال‌های عاشورایی تلویزیون را مرور کنیم. آیا در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به‌جز سریال‌های شب دهم، سفر سبز، پریدخت و همین مختارنامه سریالی شاخص را به‌ یاد دارید که در حال‌وهوای عاشورا ساخته شده باشد؟ جالب این‌که اگر این را هم در نظر آوریم که شب دهم حسن فتحی درامی است عاشقانه درباره عشق یک جوان لوطی‌مسلک به دختری اشراف‌زاده از خاندان قاجار، سفر سبز حسین لطیفی درباره جست‌وجوی جوانی دور از وطن است به‌دنبال هویت و گذشته‌اش و پریدخت سامان مقدم هم داستانی عاشقانه را در روزهای منتهی به حوادث کشف حجاب و مسجد گوهرشاد روایت می‌کند؛ می‌بینیم که جز مختارنامه سریالی که به وقایع عاشورا پرداخته باشد، نداشته و نداریم. موضوعی که در سینما هم در مورد «روز واقعه» مصداق دارد و البته فیلم بدفرجام رستاخیز!

رقابت با خود

بی‌رقیب بودن مختارنامه امسال هم مصداق دارد. درواقع الان سال‌هاست که تلویزیون با اتکا به مختارنامه از تولید آثار مناسبتی برای روی آنتن رفتن در ۱۰ روز اول ماه محرم خودداری می‌کند. امسال هم این اتفاق افتاده و تاکنون که هفت روز از محرم گذشته، خبری از سریال مرضیه فلورا سام نیست که گفته می‌شد حال‌وهوای مناسبتی دارد و برای پخش در ماه محرم تحویل تلویزیون شده است.

دیگر سریال‌هایی که پایگاه اطلاع‌رسانی سیما خبر از پخش‌شان در ماه‌های محرم و صفر داده، «محکومین۲»، «دریا نزدیک است» و «ستایش ۳» است.