عصب کشی دندان: چگونه انجام می‌شود و چه زمانی لازم است؟

بیشتر مردم فقط وقتی به دندانپزشک مراجعه می‌کنند که درد دندان دارند اما باید بدانید که احتمالا برای نجات دندان‌شان دیر اقدام کرده اند! در این مرحله پوسیدگی شدید و منجر به عفونت شده است و عصب کشی دندان ضروری است. وقتی دندان خراب می‌شود و به موقع به دندانپزشک مراجعه نشود، به تدریج دندان صدمه دیده و عفونی می‌شود. خیلی وقت‌ها شخص سال‌ها با یک دندان پوسیده سر می‌کند که اگر به موقع به دندانپزشک مراجعه شود با کمی هزینه و صرف زمانی اندک یک دندان سالم خواهد داشت.

در ادامه به شما خواهیم گفت که عصب کشی دندان چیست و چگونه و چرا و چه زمانی باید انجام شود؟

کانال ریشه چیست؟

کانال ریشه یک اصطلاح مورد استفاده برای توصیف کردن یک حفره طبیعی در مرکز دندان می‌باشد. قسمت پالپ یا همان منطقه نرم و اسفنجی شکل درون دندان را کانال ریشه می‌نامند.

عصب کشی دندان درست در همین بخش کانال ریشه صورت می‌گیرد. در طی عصب کشی به روش کانال ریشه عصب و پالپ دندان به طور کلی حذف می‌شود.

بخش داخلی دندان تمیز می‌شود و توسط دندان پزشک کاملا مهر و موم می‌گردد. در صورتی که دندانی طی پوسیدگی تا قسمت پالپ پیش رفته باشد و مراحل درمانی عصب کشی بر روی آن انجام نشود ممکن است دچار آبسه شود و تمامی بافت اطراف دندان به باکتری‌های مضر آلوده گردد.

عصب دندان در قسمت ظاهری دندان که از بالای لثه یا همان مینای دندان می‌باشد عملکردی ندارد. عصب برای دندان نقشی ضروری و حیاتی ندارد.

به صورت کلی عصب انتهایی پالپ دندان تنها بر روی حس گرما و سرما تأثیر می‌گذارد. حضور یا عدم وجود عصب بر کارکرد یک دندان هیچ گونه تأثیری ندارد.

چرا عصب کشی دندان (درمان کانال ریشه) لازم است؟

باید گفت دندان یک بافت مرکزی نرم دارد که به پالپ یا مغز دندان معروف است. این مغز از تاج که غذا توسط آن جویده می‌شود و قابل رویت است تا ریشه دندان که در لثه قرار دارد گسترش دارد.

مغز دارای عصب، رگ‌های خونی و بافت هم بند است. این بافت زنده است و توسط مینای دندان که لایه رویی دندان است محافظت می‌شود.

وقتی دندان ترک می‌خورد یا به اصطلاح کرم خوردگی پیدا می‌کند در واقع قسمت محافظ دندان که همان عاج است از بین می‌رود و باکتری‌ها و جرم به مغز دندان که بافت نرمی دارد هجوم می‌آورد.

در این هنگام با مراجعه به دندانپزشک او با برداشتن قسمت‌های خراب و پرکردن آن دندان را سالم نگه می‌دارد.

در صورتی که دندان به حال خود رها شود، باکتری‌های بیشتر و خرابی شدیدتر می‌شود به طوری که با شدت عفونت دندان درد می‌گیرد.

در واقع بافت زنده مغز دندان دچار آسیب شده است.

تورم در صورت و گردن، سوراخ روی دندان، دندان درد، تورم لثه و حساسیت به دما از علائم خراب شدن دندان‌ها و از بین رفتن مغز دندان است.

چرا پالپ دندان عصب کشی می‌شود؟

زمانی که بافت عصب دندان یا همان قسمت آسیب دیده پالپ آسیب می‌بیند دندان پزشک آن را تجزیه کرده و باکتری‌های داخل پالپ را از بین می‌برد.

سایر مانده‌های بخش پالپ و بخش اصلی دندان که دچار فساد و عفونت شده اند می‌توانند منجر به پیدایش آبسه شوند.

آبسه در واقع یک بافت برجسته در انتهای ریشه دندان است که از آب پر شده است. آبسه درست زمانی به وجود می‌آید که عفونت تمامی بخش انتهای ریشه دندان را فرا گرفته باشد.

در این وضعیت لازم است که علاوه بر برداشتن عفونت کانال ریشه دندان نیز عصب کشی شود و تمام عفونت و آلودگی موجود در آن از بین برود.

در صورتی که پالپ را از آلودگی باکتریایی درمان نکنیم و آبسه را به حال خود رها بگذاریم ممکن است مشکلاتی رخ دهد. از جمله مشکلات این است که:

تورم آبسه به دیگر نقاط صورت یا گردن و یا حتی سر و مغز نفوذ پیدا می‌کند.استخوان‌های اطراف ریشه دندان پوسیده می‌شوند و از بین خواهند رفت.منفذ ایجاد شده در اطراف دندان یا لثه می‌تواند تا قسمت پوست پیش رفته و حفره ایجاد کند.

چه زمانی می‌بایست عصب کشی دندان را انجام داد؟

عصب و پالپ دندان می‌تواند به صورت پوسیدگی عمیق دچار تحریک شده و آلودگی باکتریایی التهابات شدید ایجاد کند.

این پوسیدگی از یک دندان به دندان دیگر سرایت کرده و می‌تواند دندان‌ها را خراب کند.

بنابراین می‌توان گفت که با مشاهده نخستین علامت‌هایی که نشان دهنده پوسیدگی دندان یا آسیب دیدگی عصب هستند، می‌بایست فورا عصب کشی دندان را شروع کرد تا این خرابی و پوسیدگی پیش نرود و دیگر نقاط دندان را دچار آسیب دیدگی شدید نکند.

از نشانه‌های خرابی دندان و نیاز به عصب کشی به این موارد می‌توانیم اشاره کنیم:

تغییر رنگ ظاهری (مینای دندان ) دندانشکستگی و هر گونه آسیب ظاهری در دندانخرابی و هر گونه آسیب در ناحیه بافت لثه دندانتورم فک و لثهمشاهده گره‌ها و توده‌های بزرگ و یا کوچک در اطراف لثه و یا دندانحساسیت بیش از حد دندان به گرما، سرما و یا حتی درد

در حین درمان کانال ریشه یا عصب کشی دندان نیاز است که یک یا چند مرتبه دندان آسیب دیده توسط دندان پزشک یا اندودنتیست بازدید شده و مورد بررسی قرار گیرد.

از آن جایی که یک اندودنتیست، دندان پزشکی است که در زمینه تشخیص، پیشگیری و درمان بیماری‌های پالپ و صدمات پالپ یا عصب کشی تخصص دارد می‌تواند درمان ریشه را انجام دهد.

مراحل عصب کشی دندان

مراحل یک عصب کشی دندان به سه قسمت اصلی تقسیم می‌شود که به این ترتیب است:

مرحله نخست: تمیز کردن کانال ریشه

اولین گام این است که به کمک اشعه ایکس یا همان عمل عکسبرداری از دندان، شکل کانال‌های ریشه و تعیین علائم عفونت در اطراف استخوان‌های دندان را به درستی بررسی شود.

دندان پزشک در مرحله بعدی با استفاده از بی حسی موضعی در ناحیه دندان آسیب دیده به درمان کانال ریشه می‌پردازد.

در طول درمان برای خشک نگه داشتن دهان و ناحیه دندان از بزاق دهان با استفاده از ساکشن و ورقه‌هایی که در دو طرف دندان قرار می‌گیرند تمامی نقاط مد نظر خشک و تمیز نگه داشته می‌شود.

این ورقه‌ها dam نام دارند که علاوه بر خشک نگه داشتن محیط دندانی، مانع خوردن یا تنفس مواد شیمیایی که دندان پزشک در حین کار استفاده می‌کند برای شخص بیماری می‌شود.

دندان پزشک برای دسترسی به پالپ دندان حفره‌ای بر روی دندان ایجاد می‌کند. پالپ آلوده به باکتری و بافت عصبی فاسد شده همراه با باقی مانده‌های مرتبط به بخش آلوده دندان، خارج می‌شود.

روند تمیز کردن با استفاده از فایل‌های کانال ریشه انجام می‌گردد. بخشی از کانال‌ها به دلیل قطور بودن به کمک سوراخ کردن و ایجاد حفره در دسترس دندان پزشک قرار می‌گیرد.

پس از این که طول دندان کاملا تراشیده شد دو طرف کانال ریشه تراشیده می‌شود. دندان‌های جلویی و دندان‌های نیش به طور معمول یک ریشه دارند که به این ترتیب می‌توان گفت که شامل یک کانال ریشه نیز بیشتر نیستند.

دندان‌های آسیاب و دندان‌های عقبی که برای جویدن بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز معمولا دو یا سه ریشه دارند که هر کدام از آن‌ها شامل دو کانال ریشه می‌باشند.

هر چه تعداد ریشه دندان بیشتر باشد عمل عصب کشی زمان بیشتری طول می‌کشد. هیپوکلریت آب یا سدیم به صورت دوره‌ای برای پاک سازی بخش تخریب شده از خرده‌های دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مرحله دوم: از بین بردن عفونت

وقتی تمام قسمت‌های مرده و از بین رفته عاج و مغز کاملا برداشته شد، دندانپزشک دندان را که اکنون حفره‌ای در آن ایجاد شده کاملا تمیز و ضدعفونی می‌کند.

دندانپزشک ماده خاصی را در قسمت‌هایی که تخلیه کرده است می‌گذارد تا دندان از هر نوع عفونتی پاک شود.

اگر خرابی دندان خیلی شدید نباشد در این مرحله دندانپزشک با مواد پرکننده دندان را پر و به منظور پیشگیری از عفونت بیشتر آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.

ولی اگر خرابی بافت تا ریشه رسیده است دندانپزشک دندان را با یک پرکننده موقتی پر می‌کند تا در جلسات بعدی به درمان اساسی ریشه بپردازد.

در این مرحله به هیچ وجه نباید با دندانی که موقت پر شده است مواد سخت و چسبناک خورده شود.

مرحله سوم: پر کردن کانال ریشه

پس از این که دندان کاملا تمیز شد، مهر و موم انجام می‌شود. دندانپزشک پانسمان موقتی دندان را بر می‌دارد و کانال‌های ریشه را با ابزارهای ظریف و خاصی بزرگتر می‌کند تا امکان پر کردن آن راحت تر باشد.

او مجددا دندان را ضدعفونی می‌کند و این بار ماده پرکننده نهایی را داخل و روی دندان می‌گذارد. بخشی از رویه دندان را تراش می‌دهد. در این مرحله اگر زبان را به دندان بزنید کاملا متوجه می‌شوید خیلی کوچک شده است.

نباید از قلم بیندازیم که دندان ظریف و شکننده است و در عین حال بیشتر بافت‌های عصبی آن از بین رفته است به طوری که اگر دندان عفونت کند به دلیل عدم وجود اعصاب شخص درد ندارد.

به همین دلیل دندانپزشک ناچار است یک قالب از دندان تهیه کند تا بگوید یک روکش برای دندان درست کنند.

در واقع روکش دندان مانع از صدمه دیدن و شکستن دندان می‌شود. دندانی که کانال ریشه آن درمان شده باید روکش شود. چون این دندان به راحتی می‌شکند.

در روش عصب کشی دندان برخی از دندان پزشکان به این روش عمل می‌کنند که یک هفته دندان تراشیده را پانسمان کرده و می‌بندند که اگر عفونتی وجود داشته باشد با کمک دارو‌های خوراکی کاملا از بین برود.

برخی دیگر از دندان پزشکان نیز همان لحظه عصب کشی را تکمیل می‌کنند. پر کردن دندان عصب کشی شده از خمیر سیلر و ترکیبی لاستیکی به نام گوتاپرکا در بخش کانال ریشه دندان انجام می‌شود.

مرحله چهارم: ترمیم تاج دندان یا پر کردن ظاهری

مرحله نهایی یک عصب کشی دندان شامل ترمیم و روکش دندان است. یکی از دلایلی که تاج دندان را ترمیم می‌کنیم این است که معمولا پس از اتمام درمان کانال ریشه دندان رنگی سیاه پیدا می‌کند نیاز است که ظاهر دندان با موادی که رنگ روشن دارند پر شوند و طبیعی به نظر برسند. اما دلیل عمده ترمیم تاج دندان به این علت است که

از آنجایی که یک دندان عصب کشی شده کانال ریشه ندارد، تاج دندان از استحکام بالایی بر خوردار نیست همچنین هنگام تراشیدن مغز دندان برای رسیدن به پالپ میزان زیادی از اسکلت اصلی دندان از بین می‌رود و به همین دلیل یک ترمیم و روکش مناسب مرحله نهایی و ضروری عصب کشی به شمار می‌رود.

تاج دندان همانند کلاهی است که یک دندان را پوشش می‌دهد. ممکن است پس از یک عصب کشی و درمان کانال ریشه تاج دندان دچار آسیب‌های جدی شود که نیاز به ترمیم و درمان داشته باشد.

به طور معمول تاج دندان پس از عصب کشی به دلیل این که هیچ پایه مستحکمی ندارد می‌شکند و یا این که در بهترین حالت، به شدت آسیب پذیر می‌شود. دندان اندازه‌ای نامناسب پیدا می‌کند و نیاز به ترمیم خواهد داشت.

به طور معمول درمان تاج دندان پس از یک عصب کشی موفقیت آمیز استفاده از مواد تکمیلی برای پوشش تاج است. برای درمان تاج معمولا از این مواد استفاده می‌کنند.

metal or porcelain یا هر دوی این مواد، a ceramic material یا مواد سرامیکی و یا powdered glass. این مواد به کمک قالب‌های مخصوص اندازه دندان بر روی تاج دندان نصب شده و چسبانده می‌شود تا تاج دندان به قوت و ظاهر زیبای خود باقی بماند.

عوارض پس از عصب کشی دندان

چند روز نخست پس از انجام عصب کشی کانال ریشه دندان ممکن است به علت التهاب بافت طبیعی پالپ، احساس ناخوشایندی برای فرد بیمار رخ دهد.

این احساس معمولا با کمی درد، التهاب و حساسیت شدید نسبت به سرما و گرما می‌باشد.

به خصوص این که اگر عفونت بسیاری قبل از عصب کشی وجود داشته، درد دندان بیشتر از حالت عادی خواهد بود. این حالات و ناراحتی را با داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توان کنترل کرد و تا حد زیادی کاهش داد.

در حین عصب کشی نیز ممکن است یک وسیله دندان پزشکی که معمولا جهت تمیز کردن کانال ریشه به کار برده می‌شوند، به طور اشتباه به بافت اطراف آسیب رسانده باشد و این می‌تواند منجر به درد اطراف پالپ بعد از کانال ریشه شود.

به همین دلیل است که گاهی پس از عصب کشی دندان همچنان تا چند روز درد دارد و التهابات همچنان به قوت خود باقی هستند به همین دلیل نیاز است که با داروهای ضد التهاب و آنتی بیوتیک‌های خوراکی این مدت را سپری کرد تا دندان به حالت اولیه خود باز گردد.

در صورتی که این درد شدت یابد و یا زمان طولانی ادامه داشته باشد می‌بایست مجدد به پزشک مراجعه کرد و علت درد را ریشه یابی کرد.

اما به صورت کلی پس از اتمام عصب کشی فرد می‌تواند به حالت عادی و کارهای روزمره خود بپردازد.

بیشتر بخوانید: عصب کشی دندان عقل: آیا درمان کانال ریشه دندان عقل لازم است؟

عصب کشی ناموفق چه زمانی رخ می‌دهد؟

درمان کانال ریشه به روش عصب کشی بسیاری موارد موفقیت آمیز است اما ممکن است که ۵% دندان پس از این روش درمانی با مشکلاتی مواجه شود.

یکی از ضروری ترین کارهایی که می‌بایست پس از کانال ریشه انجام داد ترمیم و استفاده از روکش برای دندان تعمیر شده است.

در برخی موارد پس از پایان کار عصب کشی عفونت‌های جدیدی در کانال ریشه رخ می‌دهد که به دلایل مختلفی می‌باشد.

از جمله دلایلی که می‌تواند عفونت پس از عصب کشی را ایجاد کند به این ترتیب می‌باشند :

در صورتی که یک دندان بیش از میزان پیش بینی شده کانال ریشه داشته باشد که به دلیل پاک سازی نکردن همان کانال عفونت پس از عصب کشی رخ می‌دهد.در صورتی که عفونت ناشناخته در ریشه دندان وجود داشته باشد.در صورتی که ترمیم و روکش دندان معیوب و نادرست انجام شده باشد، باکتری‌ها مجدد وارد دندان شده و عفونت مجدد رخ می‌دهد.در صورتی که مواد ترمیم کانال ریشه تجزیه شود و با ایجاد درز، باکتری‌ها مجدد به بخش داخلی دندان نفوذ پیدا کنند.در صورتی که کانال ریشه یک مجرای فرعی داشته و هنگام عصب کشی مشاهده نشده باشد. همان کانال دچار عفونت می‌شود.

گاهی اوقات با بروز این گونه مشکلات عصب کشی به درستی صورت نخواهد گرفت و دندان مجدد عفونت خواهد کرد. روش‌های درمانی برای این مشکل معمولا آندوپاتیکف آپیککتومی یا رزکسیون ریشه می‌باشد.

این روش التهاب یا عفونت را در ناحیه استخوانی پالپ کاهش می‌دهد. در این مواقع بافت ترمیمی باز می‌شود، قسمت باکتریایی و عفونی خارج شده و انتهای ریشه حذف می‌گردد.

روش‌های جایگزین عصب کشی دندان

در صورتی که دندانی نیاز به کانال ریشه داشته باشد و طبق نظر دندان پزشک می‌بایست این کار صورت گیرد ولی شخص بیمار از این روش درمانی ممانعت کند، تنها روش جایگزین آن کشیدن دندان و یا ایمپلنت یا دندان مصنوعی می‌باشد.

به دلیل آن که دندان‌ها در عملکرد جویدن بسیار مهم می‌باشد نبود آن‌ها می‌تواند مشکلاتی برای فرد بیمار ایجاد کند که بهتر است روش درمانی مناسبی را برای آن‌ها انتخاب کرد.

آیا درد دندان پس از عمل کانال ریشه عادی است؟

بیشتر افرادی که عمل کانال ریشه را انجام می‌دهند با درد و ناراحتی بسیاری در دندان و نواحی آن مواجه هستند. معمولا افراد انتظار دارند پس از عصب کشی دندان این حالت دردناک تمام شود و به حالت طبیعی باز گردند.

بسیاری از افراد نیز از درد ناشی از کانال ریشه در حین عمل بسیار هراس دارند و قرار گرفتن بر روی صندلی دندان پزشکی برایشان همانند یک کابوس است.

عصب کشی عملی است که در طی آن دندان پزشک از روش بی حسی موضعی استفاده می‌کند تا شخص بیمار درد کمتری را احساس کند.

در زمانی که عمل کانال ریشه نیز کاملا موفقیت آمیز نباشد مشکلاتی مانند درد بعد از عمل را به همراه خواهد داشت. حال این که چه میزان درد بعد از کانال ریشه ممکن است به سراغ فرد بیمار برود می‌بایست مورد بررسی قرار گیرد.

چرا که در برخی موارد این درد ناشی از تکمیل نبودن کانال ریشه است که می‌تواند عفونت‌های پی در پی بعد را به همراه داشته باشد.

به طور عادی درد کانال ریشه ممکن است از یک دندان به دندان دیگر احساس شود و شما بعد از عصب کشی در برخی از دندان‌های مجاور دندان ترمیم شده نیز احساس درد داشته باشید.

درد کانال ریشه قبل از عصب کشی طولانی مدت است و به صورت شدید می‌باشد ولی بعد از عصب کشی این درد در یک زمان کوتاه شروع به خوب شدن می‌کند و کم کم محو می‌شود.

چند روز پس از یک کانال ریشه، دندان به شدت حساس است و فرد به راحتی قبل نمی‌تواند از دندان خود استفاده کند ولی با گذشت چند روز این حالت به سرعت بهبودی پیدا می‌کند.

چند راه کار ساده برای سلامت دندان‌ها

دندان پزشکان توصیه می‌کنند که برای پیشگیری از عفونت دندان یا پوسیدگی آن و یا سایر بیماری‌های لثه این روش‌ها را به کار گیرید :

مسواک زدن در آخرین لحظه‌ای که می‌خواهید به رختخواب بروید.مسواک زدن حداقل دو مرتبه در طی یک شبانه روزاز خمیر دندان‌های حاوی فلوراید استفاده کنیداستفاده از نخ دندان برای تمیز نگه داشتن فاصله بین دندان‌ها و جلوگیری از ایجاد پلاک‌های دهانیاجتناب از نوشیدن و خوردن غذاهای شیرین و نوشیدنی‌های گاز دار و شیرین

روکش دندان

دندانی که تحت درمان کانال ریشه یا عصب کشی قرار گرفته است دندانی شکننده بدون بافت اصلی و بدون تاج است.

به همین دلیل گذاشتن روکش سپر محافظ دندان است. در این جلسه دندانپزشک مجددا دندان و بافت لثه اطراف آن را بررسی می‌کند و پس از اطمینان از سلامت آن روکش را نصب می‌کند.

با نصب روکش هم دندان شما محافظت می‌شود و هم از نظر زیبایی درست مثل یک دندان طبیعی جلوه می‌کند.

معمولا چند روز بعد از نصب روکش دندان به دما حساس است. اگر هنگام آشامیدن و خوردن مواد غذایی احساس فشار، درد و حساسیت بعد از یک هفته برطرف نشد حتما به دندانپزشک تان مراجعه کنید تا آن را بررسی کنید.

مراحل عصب کشی دندان (ویدیو)

بیشتر بخوانید: درد دندان عصب کشی شده: علت این درد و راه های درمانی آن که باید بدانید

منبع + + + + + + +