بازی با سلامت مردم

بازار ایران در قبضه محصولات تراریخته وارداتی:

از سوی دیگر طی چند دهه آینده رشد جمعیت و تامین غذا، یکی از چالش های اصلی بشر است که اگر امروز توجهی به آن نشود، مشکل عظیمی برای جمعیت رو به رشد و زندگی انسان ها در آینده فراهم خواهد شد.

بشر در قرن بیست و یکم با ایجاد تحولی جدید در علم زیست فناوری، توانست به بهبود و اصلاح گیاهان در بخش کشاورزی و اصلاح گیاهی کمک کنند و با تولید محصولات تراریخته گامی برای رفع معضل تامین غذا بردارد.

محصولات تراریخته یا تراژنیک (Transgenic Products) محصولاتی هستند که با بکارگیری روش های دقیق مهندسی ژنتیک (Genetic Engineering) برای رفع نیاز بشر با محصولات مفید تولید می شوند؛ محصولاتی که می توانند در بخش های مختلف مانند پزشکی، دارویی، صنعتی و کشاورزی کاربرد فراوانی داشته باشند.

هم اکنون روغن نباتی، ذرت، سویا و در مواردی حتی گوشت‌هایی که وارد می‌کنیم تغذیه شده از محصولات تراریخته هستند؛ برآورد شده است که امسال دوازده میلیارد دلار مواد غذایی وارد کشور شود که از این میزان حداقل هفت میلیارد دلار آن برای محصولات تراریخته هزینه خواهد شد.

اکنون این فناوری راه حل های جدید و نوینی برای رفع مشکلات کشاورزی سنتی ایجاد کرده و راهبردهای متعددی نیز برای تامین غذای بیشتر و آسانتر دنبال کرده است.

افزایش توان گیاهان در مقابله با آفات، بیماری ها و تنش های غیر زیستی( مانند خشکی، شوری و مقاومت در برابر علف های هرز) از جمله کاربردهای این علم در بخش کشاورزی است. همچنین به نظر طرفداران زیست فناوری، این فناوری ، هزینه تحمیل شده بر کشاورزان را کاهش داده و میزان مصرف آفت کش های شیمیایی را در مقایسه با زراعت سنتی پایین آورده است.

اگر چه زیست فناوری، با رفع موانع اصلاح نباتات به روش سنتی و ایجاد امکان دسترسی به ژن های مفید از گونه ها ، جنس هوا و حتی خانواده های متفاوت، در مدتی کوتاه گام بلندی را در جهت تحقق انقلاب ژن برداشته است اما همواره با خود نگرانی ها و ملاحظاتی را نیز ایجاد کرده است که موج مخالفت گروه های متعددی از سازمان های غیر دولتی، طرفداران حفاظت محیط زیست و فعالان عر صه حقوق بشر شده است.

جدا از این مسایل، سالانه میلیاردها تن محصولات تراریخته وارد کشور می شود. واردات این محصولات نیز همراه با انتقادهای فراوانی است.

طبق صحبت های اخیر عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست، هم اکنون روغن نباتی، ذرت، سویا و در مواردی حتی گوشت‌هایی که وارد می‌کنیم تغذیه شده از محصولات تراریخته هستند؛ برآورد شده است که امسال دوازده میلیارد دلار مواد غذایی وارد کشور شود که از این میزان حداقل هفت میلیارد دلار آن برای محصولات تراریخته هزینه خواهد شد.

به گفته وی، هم اکنون تصمیمات ضد و نقیضی در کشور پیرامون این مساله گرفته می ‌شود؛ مثلا برای مصرف این مواد هیچ مشکلی نداریم اما برای تحقیق محصولات تراریخته و حتی استفاده در سطح آزمایشگاهی مشکل داریم.

عباس پایی زاده، عضو کمیسیون «کشاورزی، آب و منابع طبیعی» مجلس نیز از دیگر منتقدان این مساله است. به گفته وی، سالانه حدود پانزده میلیون تن انواع مختلف محصولات غذایی تراریخته وارد کشور می ‌شود. گاهی اوقات این رقم به دوازده میلیون تن در سال می ‌رسد. قطعا این محصولات می ‌توانند سلامت مردم و جامعه را تهدید کنند؛ هم اکنون قیمت محصولات تراریخته از محصولات سالم به شدت کمتر است که این مساله برای وارد کننده سود سرشاری را رقم می ‌زند.

دکتر فرشته حسینی، معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده علوم و فناوری مواد غذایی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز در این خصوص به سیناپرس گفت: غذا عامل حیات انسان است و ارتباط مستقیمی بین سلامت جسم و روان انسان با نوع تغذیه و کیفیت مواد غذایی مصرفی او وجود دارد لذا برای داشتن روح و جسم سالم لازم است افراد آگاهی و دانش خود را در ارتباط با نوع تغذیه و کیفیت مواد غذایی مصرفی افزایش داده و آگاهانه غذاها را انتخاب و مصرف کنند.

وی اظهارداشت: امروزه استفاده از محصولات تراریخته یکی از مباحث بسیار مهم برای تامین غذای بشر بوده که طی چند دهه اخیر در کشور ما نیز مطرح شده است؛ هم اکنون تحقیقات زیادی در مورد اثبات مضر بودن یا بی ضرر بودن این محصولات انجام شده است. این مساله باعث شده تا تولید از این محصولات همراه با انتقادها یا تمجیدهای فراوانی باشد.

وی بیان کرد: واقعیت این است که فناوری تولید محصولات تراریخته پیشرفته بوده واما کشور ما هنوز در این زمینه پیشرفت چندانی نداشته است بنابراین وجود این محصولات داخل کشور از طریق واردات بذور کشاورزی تراریخته یا محصولات فراوری شده ای است که در فرمول آنها از مواد خام تراریخته استفاده می شود.

وی تصریح کرد: به نظر من از آنجا که هنوز نتیجه این تحقیقات به صورت منسجم، روشن و اثبات شده در دست نیست، مصرف کننده باید با آگاهی از نامعلوم بودن اثرات این محصولات قدرت انتخاب داشته باشد.

حسینی گفت: متاسفانه هم اکنون با وجود شباهت زیاد محصولات تراریخته و طبیعی، تشخیص تراریخته بودن محصول از ظاهر آن غیرممکن است. در عین حال این حق انتخاب برای مصرف‌کنندگان هم وجود ندارد زیرا بحث برچسب گذاری محصولات تراریخته هنوز به خوبی رعایت نمی شود. همچنین چون تشخیص این محصولات نیاز به آزمون های پرهزینه دارد معمولا قابل ردیابی توسط سازمان های نظارتی نیست.

گزارش: فرزانه صدقی