ایثار یا ابتکار؛ چه چیزی باعث شد در جنگ شکست نخوریم؟

مهسا بهادری: جنگ هشت ساله ایران و عراق، درحالی که ۳۱ سال پیش به پایان رسید، اما هنوز که هنوز است، حرف‌های زیادی برای شنیده شدن دارد. در حالی که ایران همچنان درگیر تحریم تسلیحاتی است، برگشتن به جرقه‌های نخستین اتکا به خود که در دوران دفاع مقدس درخشیدند، می‌تواند برای امروزمان هم کارگشا باشد.

به همین بهانه، پای صحبت سه فرمانده نظامی نشستیم و از ابتکارات ارتشیان در طول جنگ سخن گفتیم. سه مهمان ما در این نشست، عبارت بودند از:

امیر سرتیپ دوم مسعود بختیاری که در دوران دفاع مقدس، افسر عملیات در قرارگاه فرماندهی مشترک ارتش و سپاه در نیروی زمینی در جنوب کشور بوده است. او از سال ۷۹ بازنشسته شده و اینک عضو هیئت علمی دانشکده فرماندهی ستاد ارتش است.

امیر دریادار علی‌اکبر اخگر که در طول جنگ ایران و عراق، در منطقه دوم دریایی بوشهر عهده‌دار مسولیت‌های مختلف عملیاتی از جمله فرماندهی ناوچه موشک‌انداز جوشن بوده است. او پس از پایان جنگ، در مراکز آموزشی و تحقیقاتی مشغول به خدمت شده است.

امیر سرتیپ دوم خلبان بازنشسته، رضا رمضانی، ابتدا خلبان هواپیمای اف۵ بوده و سپس عهده‌دار پرواز با اف۱۴ شده است. او چند سال در قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا، مسول عملیات هوایی جنگ بوده است.

ابتکار و خلاقیت فرماندهان و رزمندگان ایران در طول دفاع مقدس را از زبان این سه فرمانده ارتش بخوانید.

در جنگ هشت ساله ایران و عراق، کمبود جنگ‌افزار و مهمات، یک مشکل و مانع اساسی برای پیشبرد برنامه‌ها و اجرای عملیات بود. در آن دوره، نیروهای نظامی، بسیاری از کمبودها را با خلاقیت و ابتکار جبران کردند. این ابتکارات در چه زمینه‌ها و مواردی بود؟

امیر مسعود بختیاری: من در یک کلام می‌گویم در روش‌های تاکتیکی و در مانورها خلاقیت فرمانده و ستادش بروز پیدا می‌کرد و می‌کند. نیروهای ما در چند بخش خلاقیت داشتند؛ یکی در بخش نگهداری سخت‌افرار، دیگری تعمیرات و همچنین بهره‌گیری متنوع از امکانات موجود.

در طول جنگ، نیروی زمینی تلاش داشت تا از همان امکانات محدود، بهترین استفاده را ببرد. برای همین ما به پشتوانه دانش و مهارت رزم، نیاز به تغییراتی در شیوه‌های خود داشتیم.

ما در طراحی عملیات، اجرا، فریب دشمن، تعمیر و تغییر کاربرد سلاح‌ها و ... ابتکارهای زیادی به خرج دادیم.

برای مثال در هوانیروز، موشک‌های ضد تانک تمام شده بود و ما از نیروی هوایی، موشک ماوریک را که مخصوص شکاری بمب‌افکن بود، گرفتیم و آن را با هلی‌کوپتر کبری شلیک کردیم.

در توپخانه و آتشبار هم علاوه بر نگهداری مناسب، توانستیم بخشی از قطعات مورد نیاز را خودمان تهیه کنیم.

امیر رضا رمضانی: در نیروی هوایی به این ابتکارها بیشتر نیاز بود چون از نظر تجهیزات و مهمات در اوایل جنگ، خیلی وابسته به خارج بودیم.

امیر بختیاری از به‌کارگیری موشک‌های هواپیماها در هلی‌کوپترهای نیروی زمینی گفتند و من به موردی مشابه اشاره کنم. در مقطعی از جنگ، شکاری‌های ما دیگر موشک‌های هوا به هوا نداشتند. برای جبران این کمبود، ما سراغ موشک‌های زمین به هوای هاوک رفتیم و آن‌ها را جایگزین موشک‌های هوا به هوا کردیم.

شما خلبان اف۱۴ هم بوده‌اید. نیروی هوایی در به‌کارگیری این شکاری‌های پیشرفته، خیلی موفق عمل کرد.

رمضانی: بله. این که در همان اول جنگ توانستیم شکاری‌های اف۱۴ را بدون کمک آمریکایی‌ها به خوبی و خیلی موثر عملیاتی کنیم، فقط با اعتماد به نفس و اتکا به خودمان شکل گرفت. البته ایثار خلبانان ما را باید کنار این خلاقیت‌ها گذاشت.
ببینید، ما در اواخر جنگ با موج بزرگ یورش جت‌ها و هواپیماهای عراقی مواجه بودیم و برای این که بتوانیم چتر راداری خوبی روی کشور داشته باشیم، خلبانان اف۱۴ ما گاه تا ۱۲ ساعت در کابین هواپیمای در حال پرواز می‌نشستند. در واقع این شکاری را به یک رادار پرنده تبدیل کرده بودیم. خلبانان ما این ایثار را انجام می‌دادند، چون کمبود تجهیزات داشتیم.

رکورد بیشترین پروازها در آن دوره چه قدر بود؟

رمضانی: ۱۴ ساعت، ولی به طور نرمال دست کم ۵ یا ۶ساعت می‌نشستند.

بختیاری: ببینید، جنگیدن نیازمند جنگ‌افزار، تجهیزات، مهمات، نیروهای آموزش دیده و اطلاعات مناسب است. این‌ها را باید داشت و نیروهای ما که در تنگنا بودند، با ابتکار و خلاقیت و ایثار توانستند اثر تحریم‌ها و کمبودهای نظامی را کم‌رنگ کنند؛ مثل همین مورد که امیر بختیاری از خلبانان اف۱۴ گفت.

در بخشی از صحبت‌های قبلی امیر بختیاری، اشاره به طرح‌های فریب شد، می‌توان یک مورد را به عنوان شاهد این جا توضیح دهید؟

امیر علی‌اکبر اخگر: عراقی‌ها همان اول جنگ، نیروی دریایی و دسترسی خود به آب‌های آزاد را از دست دادند. برای همین در طول جنگ با استفاده از نیروی هوایی‌شان سعی در قطع خطوط کشتیرانی ما در خلیج فارس داشتند.

برای مقابله با حمله هواپیماهای دشمن به کشتی‌ها، ما یک طرح فریب را ریختیم. هدف‌هایی گمراه کننده را ساختیم و در خور عبدالله و دیگر نقاط خلیج فارس قرار دادیم.

این هدف‌های گول زننده از جنس فلز بودند و روی رادار هواپماهای دشمن، به عنوان یک کشتی شناخته می‌شدند. ارتش عراق با شلیک موشک به این‌ها، خیال می‌کرد نفت‌کش یا کشتی باربری را زده است. بارها سخنگوی ارتش بعث اعلام می‌کرد چند هدف دریایی را زده است که توسط نهادهای کشتیرانی جهان این ادعا رد می‌شد، چرا که فریب ما کارساز بود و دشمن را حسابی گیج می‌کرد.

شما در مقطعی، فرمانده ناوچه جوشن هم بودید. از ایثار نیروهای این شناور رزمی بگویید.

اخگر: در مقطع پایانی جنگ، این که ناوچه جوشن به جنگ چند ناو بزرگ ارتش آمریکا رفت، تنها و تنها به دلیل شجاعت و روحیه ایثار آنان بود. آنان بدون ترس، به نبرد با دشمن رفتند و جان‌شان را فدای میهن کردند.

رمضانی: در این بحث، دو واژه ابتکار و ایثار زیاد به کار رفت. باید تاکید کنم که دقیقا این دو ویژگی بود که باعث شد ما در جنگ هشت ساله شکست نخوریم و دشمنان خود را ناکام بگذاریم.

​۵۷۵۷