خواندنی‌های تاریخ| ماجرای ورود «چغندر قند» به ایرانِ عهد قاجار

گروه تاریخ خبرگزاری فارس ـ امین رحیمی: کشت انواعی از چغندر ازجمله چغندر قرمز در ایران، قرن‌ها سابقه دارد اما نوع امروزی چغندر قند که به کار تولید قند می‌آید در دوره قاجار از اروپا وارد شد. کار، کار دکتر «یاکوب ادوارد پولاک» اتریشی بود که معلم طب دارالفنون بود و طبیب مخصوص و معلم جغرافی ناصرالدین قاجار بود و تعدادی کتب علمی خارجی را به فارسی ترجمه کرد و نخستین کتب طب نوین ایران را نوشت و کتاب «ایران و ایرانیان» را نوشت که منبعی مهم درباره وضعیت و احوالات ایرانی‌ها در دوره قاجار است.

یکی از کارهای مهم ادوارد پولاک این است که در سال ۱۲۳۷ شمسی بذر چغندر قند را به ایران آورد و در روزنامه «وقایع اتفاقیه» اعلانی داد به این شرح: «دکتر پولاک حکیم‌باشی خاصه اعلیحضرت شاهنشاهی اعلان می‌نماید که چون در فرنگستان نیشکر نیست و به عمل نمی‌آید لهذا قند را از شیره نوعی چغندر می‌سازند که آن را چغندر قند می‌نامند و اکثر قندی که به اسم قند اروسی فروخته می‌شود همان ساخته از شیره چغندر است و شیرینی آن چغندر به‌حدی است که از یک خروار آن از هفت من الی ده من قند به عمل می‌آید...

از این جهت که منافع کلی از چغندر دارند کاشتن چغندر در بلاد فرنگستان شیوع دارد به‌خصوص که قوت زمین را هم کم نمی‌کند بلکه سال دیگر که آن اراضی زرع می‌شود گندم بسیار چاق و فربه می‌روید و طریق کاشتن آن مثل کاشتن همین چغندر است...

چون در ییلاقات بسیار خوب به عمل می‌آید مناسب و مطلوب است که در ولایت ایران نیز معمول و متداول شود، هم تخم چغندر مزبور برای کاشتن و هم ریشه به‌جهت تخم‌گرفتن در نزد مشارالیه موجود است. هرکسی طالب باشد و بخواهد به‌قدر کفایت بی‌قیمت و بدون مضایقه داده می‌شود به منزل ایشان رفته هرقدر لازم دارد، بگیرد».

از همین‌جا بود که کشت چغندر قند در سراسر ایران رونق گرفت و ۴ دهه بعد در سال ۱۲۷۷ شمسی نخستین کارخانه قندسازی ایران در کهریزک تأسیس شد و بعدها قند شد همنشینِ محبوب چای ایرانی و نُقل محافل ایرانی‌ها.

انتهای پیام/