ویکی‌پدیای فارسی ؛ دیکتاتور رسانه‌ای صهیونیست یا ابزار سانسور؟

ویکی‌پدیا فارسی جشن تولد ۱۶ سالگی خود را روز گذشته در دفتر کافه‌بازار برگزار کرد. در آن جمع به سراغ یکی از مدیران ارشد ویکی‌پدیای فارسی رفتم.

کاربران و نویسندگان ایرانی این دانشنامه آزاد آنلاین به مناسب جشن تولد ۱۶ سالگی ویکی‌پدیای فارسی روز گذشته در دفتر کافه‌بازار دور هم جمع شدند. گروه کاربری ویکی‌مدین‌های ایرانی جهت یادبود به مناسبت شانزدهمین سالروز تأسیس ویکی‌پدیای فارسی و در تاریخ ۲۶ دی ۱۳۹۸ (همزمان با نوزدهمین سالگرد تولد ویکی‌پدیای انگلیسی) در کافه‌بازار دور هم جمع شدند.

ویکی پدیا فارسی 16 ساله شد ؛ تو نیکی می‌کن و در ویکی انداز!

در وبسایت این دانشنامه آمده است: «همهٔ افرادی که نقشی در گسترش این دانشنامه داشته‌اند، به این مراسم دعوت می‌شوند.» در حاشیه این مراسم به سراغ محمد حیدرزاده، یکی از مدیران ارشد ویکی‌پدیای فارسی رفتم و چند دقیقه‌ای را به گفتگو با او نشستم.

ویکی‌پدیای فارسی؛ دیکتاتور صهیونیست یا ابزار سانسور جمهوری اسلامی؟

در این گفتگو از کاربران ویکی‌پدیا و نحوه ساماندهی به ویرایش‌ها، اعتبار مقالات ویکی‌پدیا، «آیا کسی پشت ویکی‌پدیاست؟» و در نهایت چالش‌ها و محدودیت‌های این دانشنامه آزاد آنلاین گفتیم. در ادامه این نوشتار تکراتو، توجه شما را به مصاحبه با محمد حیدرزاده، مدیر ارشد ویکی‌پدیای فارسی، جلب می‌کنم.

مصاحبه با محمد حیدرزاده مدیر ارشد ویکی‌پدیای فارسی در حاشیه جشن 16 سالگی ویکی‌پدیا

ویکی‌پدیا ۱۶ ساله شد. فعالیت شما در این سایت چطور شروع شد و چند سال از آن می‌گذرد؟

امسال سال ۱۱هم است که در ویکی‌پدیا فعال‌ هستم. با هر سرچی در گوگل اولین ریزالت عمدتا ویکی‌پدیا است. اولین مواجهه‌ام با ویکی‌پدیا جستجوی کارگردانان و بازیگران فیلم‌هایی بود که می‌دیدم و مقالات و نقد فیلم‌ها را می‌خواندم. بعد فهمیدم می‌توان این مقالات را ویرایش کرد. در ابتدا با ویرایش‌های جزئی شروع کردم و حالا ۱۱ سال است که فعالیت می‌کنم.

تعداد یوزرها و افرادی که در ویکی‌پدیای فارسی می‌نویسند چقدر است؟

بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر. حدودا ۲۹۸ ویکی‌پدیا به زبان‌ها و گویش‌های مختلف وجود دارد. شاید جالب باشد بدانید که برای گیلکی، مازنی، لری شمالی، کردی و همه گویش‌هایی که در ISO ثبت شده‌اند صفحات ویکی‌پدیا وجود دارد. همه این‌ها یکپارچه‌اند و شما با ساخت یک حساب می‌توانید در همه این‌ها ویرایش کنید.

ویکی‌پدین‌ها دسته‌بندی و طبقه‌بندی خاصی دارند؟

تصور عامه شاید این باشد که یک طبقه‌بندی سلسله‌ مراتبی وجود دارد که اینطور نیست. ویرایش‌ کردن ۹۹.۹ درصد مقالات برای همه کاربران مهیاست؛ چه کسی که یک روز است حساب باز کرده، چه منی که ۱۱ سال است ویرایش می‌کنم. در بحث‌ها و نظرسنجی‌ها در مورد مطالب هم رای‌ همه یوزرها با هم برابر است. در آن ۰.۱ درصد مواقع هم در صورتی که به موضوعی حساسیت‌برانگیز، مانند سقوط هواپیمای اخیر، بربخوریم، کاربران ارشد می‌توانند ویرایش یک مطلب خاص را برای مدت مشخص غیرفعال کنند. تحت چنین شرایطی ویرایش تنها از طریق صفحه بحث امکان‌پذیر است.

مباحثی در مورد ویکی‌پدیا در بین مردم وجود دارد. مثلا اینکه مقالات ویکی‌پدیا معتبر نیست. جواب شما چیست؟

بله معتبر نیست. در تمامی صفحات ویکی‌پدیا در پایین صفحه تکذیب‌نامه عمومی وجود دارد که توضیح می‌دهد که ویکی‌پدیا منبع دست اول نیست و از منابع دیگر استفاده کرده و ادعاعی هم وجود ندارد که این منابع اطلاعات صحیحی در اختیار نگارنده قرار داده است. ویکی‌پدیا سوم شخص نیست؛ ممکن است آنچه امروز در مدخلی آمده فردا ۱۸۰ درجه عکس آن در همان مدخل آمده باشد، پس نمی‌توان گفت «ویکی‌پدیا اینطور نوشته است». خود ویکی‌پدیا در مقالات‌اش نظری ندارد.

خیلی از مدخل‌های ویکی‌پدیای فارسی ترجمه چند پاراگراف اول ویکی‌پدیای انگلیسی است. عمده یوزرهای ویکی‌پدیای فارسی مترجم هستند. محدودیتی برای این کار وجود ندارد؟

ضرب‌المثلی هست که می‌گویند نیازی نیست چرخ را دوباره اختراع کنید. مطلبی را که یک بار جمع‌آوری شده چرا باید مجددا از نو نوشت. البته این جای بحث دارد. در مورد خیلی از موضوعات، به عنوان مثال خلیج مکزیک، مگر چقدر به فارسی تولید محتوا شده، پس ما ناچاریم ترجمه کنیم. حتی در مورد خیلی از مباحث ایران نیز منابع اصلی انگلیسی یا آلمانی‌اند.

محمد حیدرزاده، مدیر ارشد ویکی‌پدیای فارسی در جشن ۱۶ سالگی این دانشنامه آنلاین.

آیا کسی پشت ویکی‌پدیا است؟‌ آیا هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی یا سازمان‌بندی مشخصی در ویکی وجود دارد؟

این موضوعی است که به فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی نیاز دارد. ما مدیران ارشد ویکی‌پدیا نمی‌توانیم کاربران را هدایت کنیم و خط‌مشی تعیین کنیم. ما کارمان تنها این است که سامانه را پاک‌سازی کنیم. در برخی مواقع هم بحث‌های بین سایر کاربران را جمع‌بندی می‌کنیم تا تغییرات اعمال شوند.

ویکی‌پدیا ۵امین وبسایت الکسای جهانی است و حجم وسیعی مخاطب دارد، این یعنی ابزار قدرتمندی است. پس حتما این شائبه پیش می‌آید که جایی دارد از آن استفاده می‌شود؟

بحثی داریم تحت عنوان سوگیری ذاتی سامانه. اگر یک نهادی بخواهد در مورد یک موضوع تاریخی یا سیاسی نظر خودش را در ویکی‌پدیا اعمال کند، مثلا به تعداد مشخصی کاربر پول بدهد تا تغییرات مدنظر را ایجاد کنند، با این موضوع در ویکی‌پدیا برخورد می‌شود. برای این اعمال تغییرات نیز منابعی در دسترس است. در حالت کلی تمام منابعی که از آنها استفاده می‌شود،‌ در ذات خود دارای سوگیری هستند. حکومت‌ها و جناح‌های سیاسی می‌توانند از ویکی‌پدیا سوء استفاده کنند، اما مکانیزم‌هایی برای مقابله با آن نیز وجود دارد.

آیا مقالاتی در ویکی‌پدیای فارسی بوده‌اند که مثلا جنبه سیاسی داشته باشد و برای اعمال تغییرات به نویسنده فشار وارد شود؟ در مجموع آیا چالش یا محدودیتی برای ویکی‌پدین‌ها در ایران وجود دارد؟

تا جایی که من می‌دانم، خیر. تا به الان از سمت هیچ جناحی فشاری بر ما وارد نیامده است. اخیرا در شبکه ایران اینترنشنال گزارشی پخش شد که در آن گفته شد من ، محسن و آرش سلیمانی ابزار دست حکومت جمهوری اسلامی برای سانسور هستیم. استناد آنها به یک فایل ویدئویی بود که شهریور ۹۷، ما در یکی از دفاتر وزارت ارشاد ارائه داشتیم و خود ما آن ویدئو را در اینترنت بارگزاری کردیم. البته که چنین موردی را ما تکذیب می‌کنیم.

سال ۹۴ ما در اهواز همایش بزرگی داشتیم. روزنامه وطن امروز مطلبی چاپ کرده بود به نام «ابوهریره در اهواز؟‌!» که در آن گفته شد این‌ها صهیونیستی هستند و باید جلوی آنها را در اهواز گرفت. برچسب‌های اینچنینی به ما زده شده است، اما اینکه یک نهاد رسمی از ما بخواهد اطلاعاتی را پاک کنیم یا فشاری به ما وارد کند، خیر!

آینده خودتان و آینده ویکی‌پدیا را چگونه می‌بینید؟

در این چند سال اخیر که دید جامعه به ویکی‌پدیا تغییر کرده، افراد بیشتری مایلند ویکی‌پدیا را ویرایش کنند،‌ که این می‌تواند اتفاق خوبی باشد. چون وقتی دیدگاه‌های بیشتری باشند، خروجی کار نیز بهتر خواهد بود.

بیشتر بخوانید:

آشنایی با جایگزین های ویکی پدیا ؛ با مکمل های ویکی پدیا اطلاعات خود را افزایش دهید علت حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی مشخص شد جالب ترین و با مزه ترین ویرایش های ویکی پدیا

منبع: techrato