عبور خط لوله آب و ساخت استخر در تپه چند هزارساله اسکو/ عرصه و حریم مصوب نداریم و دست‌مان بسته است / فقط 5 درصد آثار داراب فارس حریم مصوب دارند

تپه چند هزارساله اسکو در داراب فارس این روزها نه تنها با حفاری‌های غیرمجاز و البته استخری برای آبیاری زمین‌های کشاورزی دست و پنجه نرم می‌کند بلکه خط لوله آب به طول حدود ۴۰ متر نیز در عرصه و حریم آن کشیده شده است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، فیلمی با عنوان «وضعیت اندوه بار تپه ۶ هزار ساله « اسکو» در داراب پارس» در فضای مجازی منتشر شده است. در این فیلم به تپه‌ای باستانی در داراب استان فارس اشاره شده که در وضعیت مناسبی نیست و ضمن حفاری‌های متعدد غیرمجاز در آن، رد ماشین‌‌های سنگین روی آن دیده می‌شود.

در ناحیه غربی شهر داراب آثار دو تپه بزرگ ماقبل تاریخ به نام «تل سیاه» و «تل اسکو» وجود دارد. این تپه‌ها در مجاورت روستای تاریخی مادوان داراب قرار گرفته‌اند. نام هر دو تل در نقشه تپه‌های ماقبل تاریخی مربوط به هزاره‌های سوم و دوم قبل از میلاد ثبت شده است. تل سکو یا اسکو در داراب با شماره ۳۲۷۱ در ۲۵ اسپند ماه ۱۳۷۹ و تل سکو یا اسکو در داراب شماره ۳۲۷۱ در ۲۵ اسپند ماه ۱۳۷۹ ثبت شده‌اند.

تل ماقبل تاریخی «اسکو» یا «اسکان» در شرق روستای مادوان قرار دارد که از نظر وسعت از تل سیاه بسیار بزرگ‌تر است. روی تل و پیرامون آن آثار دیوار و بقایای شالوده ساختمان دیده می‌شود. مقادیر زیادی خرده سفال رنگین و ساده با خطوط هندسی مختلف در منطقه یافت می‌شود. بیشتر این سفال‌ها دارای خطوط تزیینی هستند. در نزدیکی این تپه باستانی ته ستون سنگی یافت شده. همچنین تعدادی سنگ عظیم آسیاب از دل خاک بیرون آمده که نشان دهنده آبادانی منطقه در دوران گذشته است.

هرچند تاکنون کاوش و مطالعات باستان‌شناسی در این تپه باستانی انجام نشده اما به دلیل عدم حفاظت کافی، شاهد حفاری‌های غیرمجاز در گوشه و کنار این تپه باستانی هستیم. ضمن آنکه قسمت‌هایی از آن زیر کشت زارعین منطقه قرار گرفته و آسیب‌های جدی دیده است.

محمود ابراهیمی (باستان‌شناس و دوستدار میراث‌‌فرهنگی) با اشاره به آنکه تپه اسکو در شرایط مناسبی نیست،‌ گفت: در بازدیدی که اسفند ۹۸ از این تپه باستانی داشتیم شاهد رد لاستیک‌های لودر بودیم که این ردها تازه بودند. درعین حال استخری بزرگ به ابعاد ۲۵ در ۳۵ متری روی تپه درست ساخته‌اند که برای مصارف کشاورزی است. نباید فراموش کرد که هنوز کاوش‌های باستان‌شناسی در این تپه انجام نشده اما بر اساس بررسی‌های باستان‌شناسی قدمت این تپه به هزاره ۴ و ۵ قبل از میلاد می‌رسد.

او با اشاره به آنکه به احتمال زیاد برای آنکه بتوانند خط لوله آب را بکشند، از بیل مکانیکی استفاده شده است، اظهار کرد: این لوله آب به منظور آبرسانی به زمین‌های کشاورزی در این تپه گذاشته شده. ضمن آنکه چندی است کشاورزان برای رسیدن به زمین‌های خود با ماشین از روی این تپه باستانی عبور می‌کنند و می‌توان گفت راهی برای عبور ماشین‌هایشان روی تپه باز کرده‌اند. حتا آثاری از نگهداری دام به صورت فصلی در منطقه تپه دیده می‌شود.

به گفته ابراهیمی، درحال حاضر شرایط تپه اسکو به گونه‌ای‌ست که می‌توان گفت بقایای از این تپه باقی مانده چراکه از یکسو احتمالا با بیل مکانیکی برای کشاندن خط لوله، حفاری کرده‌اند و بخشی از لایه‌های تاریخی را ازبین برده‌اند. در این میان ساخت استخر نیز آسیب‌هایی به تپه رسانده است. این درحالی است که همواره شاهد خرده سفال‌های منقوش قدیمی در گوشه و کنار این تپه باستانی هستیم که به حال خود رها شده‌اند. اگر حفاظتی نباشد از بین خواهند رفت.

رد تراکتور بر روی تپه

داوود مرادی (رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان داراب) در خصوص آسیب‌هایی که به تپه تاریخی اسکو وارد شده‌است به ایلنا گفت: با وجود تابلوهای هشدار میراث‌فرهنگی، یکی از افراد در صدد عبور لوله کشاورزی چهار اینچی در قسمتی از عرصه تپه اسکو برآمده. یک روز بعد از این اتفاق، از طریق بخش حقوقی اداره کل پیگیر موضوع شدیم و هم‌اکنون پرونده قضایی متهم در دادگاه در جریان است.

او تصریح کرد: بر اساس ادعای متهم، با تراکتور و ابزارهایی که به تراکتور متصل می‌شود مانند گاوآهن یا دستگاه شخم زنی، خطی برای کشیدن لوله‌ها بر روی خاک ایجاد کرده تا بتواند لوله را درون خاک قرار دهد. با این وجود او متهم است و پرونده در دستگاه قضایی در دست بررسی است. طول این خط لوله حدود ۴۰ متر است و در عمقی در حدود ۱۰ تا ۲۰ سانتی‌متری خاک کار گذاشته شده است.

این مقام مسئول ادامه داد: احداث استخر خاکی در نزدیکی تپه اسکو نیز به حدود ۸ سال قبل بازمی‌گردد. البته گفته می‌شود در آن زمان استعلام ساخت این استخر از میراث‌فرهنگی گرفته شده و مجوزهای لازم را دریافت کرده. باتوجه به آنکه ساخت آن در دوره مدیریت من نبود، نمی‌دانم در آن زمان چه اتفاقی افتاده اما از آنجایی که این استخر احداث شده، دیگر نمی‌توانیم کاری انجام دهیم چراکه آسیب‌ را وارد کرده.

به گفته مرادی از آنجا که تپه باستانی اسکو هنوز عرصه و حریم مصوب ندارد از این رو میراث‌فرهنگی موازین قانونی برای پیگیری تعرض‌های انجام شده در عرصه و حریم این میراث ملی را در دست ندارد. فنس کشی یا حفاظ خاصی در اطراف این تپه باستانی نیست. ضمن آنکه تعداد کارشناسان و افرادی که حفاظت آثار تاریخی را برعهده دارند، بسیار اندک است و به صورت گشت زنی بازدید انجام می‌دهیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان داراب با اشاره به آنکه نبود عرصه و حریم قانونی یکی از مشکلاتی است که بسیاری از آثار باستانی و ثبت ملی شده داراب و البته استان فارس با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، تصریح کرد: به نظر می‌رسد، باید در کل کشور نگاهی مثبت‌تر و البته جدی‌تر به میراث‌فرهنگی داشته باشیم تا بتوانیم آثار تاریخی و باستانی را حفظ کنیم.

به گفته مرادی از میان ۱۰۰ اثر که در داراب ثبت شده‌اند فقط ۵ اثر حریم مصوب دارند درواقع می‌توان گفت فقط ۵ درصد آثار حریم مصوب دارند و حتا ۷۰ درصد آثار تابلوی معرفی ندارند. با وجود آنکه نامه‌های متعدد به اداره کل میراث‌ استان فارس زده شده اما نیاز است تا نگاه جدی‌تری در سطح کشوری به میراث ‌فرهنگی انجام شود.

او خاطرنشان کرد: با وجود آنکه خواستار اختصاص اعتبارات برای کاوش‌های باستان‌شناسی به این تپه‌های باستانی و همچنین دارابگرد شده‌ایم اما باتوجه به آنکه کارهای انجام نشده زیاد است و بسیاری از آثار به مرمت نیازمندند تاکنون هیچ اعتباری برای کاوش اختصاص نیافته این درحالی است که انواع سفال باکون با قدمتی حدود ۶ هزار سال در تپه اسکو بدست آمده.