بررسی انتقادی تفسیر المنار از منظر علامه طباطبایی در «پژوهشنامه معارف قرآنی»

به گزارش ایکنا؛ چهلمین شماره فصلنامه علمی ترویجی «پژوهشنامه معارف قرآنی» به صاحب‌امتیازی دانشگاه علامه طباطبایی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بررسی و نقد انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه با تأکید بر آرای آیت‌الله معرفت»، «تحلیل و بررسی انتقادی تفسیر المنار از منظر علامه طباطبایی»، «بررسی شیوه‌های به کارگیری تک‏ گویی درونی در داستان‏‌های قرآن»، «واکاوی عوامل ابهام و تکثر معنایی «شبه‌جمله» در قرآن کریم»، «تحلیلی بر ماهیت نسخ در دیدگاه سلفیان با تمرکز بر اندیشه ابن تیمیه»، «روش‌شناسی کشف ترتیب نزول با تمرکز بر روایات ترتیب نزول»، «رهیافت عرفانی به آیات الاحکام قرآن مطالعه موردی:نماز و کارکرد عمق بخشی آن به معنای زندگی».

بررسی انتقادی تفسیر المنار از منظر علامه طباطبایی

در چکیده مقاله «تحلیل و بررسی انتقادی تفسیر المنار از منظر علامه طباطبایی» می‌خوانیم: «این پژوهش پس از مطالعه‌ی تفسیر المیزان و بررسی چگونگی برخورد علامه طباطبایی نسبت به نظرات مؤلفان المنار با روشی توصیفی-تحلیلی و با هدف کشف مبانی و معیارهای علامه طباطبایی در نقد تفسیر المنار به نگارش در آمده است. اهمیت و اعتبار تفسیر المنار از طرفی و بررسی و نقد گسترده‌ی علامه نسبت به این تفسیر از طرف دیگر، سبب شد تا این سؤال پیش بیاید که مؤلف المیزان با چه مبانی و دلایلی به بررسی و نقد نظرات صاحبان این تفسیر پرداخته است؟ که نگارنده با تتبّع در سراسر تفسیر المیزان مؤلفه‌ها و معیارهای علامه طباطبایی در نقد نظرات مؤلفان المنار را استخراج، دسته بندی و بیان نموده و نمونه‌هایی از آیاتی که ذیل آن به نقد آراء مؤلفان المنار پرداخته شده را به عنوان شاهد مثال آورده است. نتیجه این‌که: مهم‌ترین دلایل و مبانی علامه طباطبایی در نقد نظرات مؤلفان المنار را می‌توان در مواردی از جمله: شناخت ناکافی مؤلفان المنار نسبت به اصول تفسیر، بی‌توجهی به سیاق آیات و تفسیر موضوعی، نظرات بی‌پایه و بدون استدلال، ناتوانی و ضعف در استناد و بهره‌گیری از روایات و ناسازگاری دیدگاه آن‌ها با روایات صحیح فریقین، دیدگاه تعصب‌آمیز و همراه با پیش‌فرض و مخالف با قرآن، ضعف در به‌کارگیری ادبیات عرب(عدم تشخیص صحیح حروف، ضمایر و...)، معناشناسی نادرست واژگان و مفاهیم آیات قرآنی، عدم تشخیص صحیح مخاطب آیات و مصادیق قرآنی، مخالفت با آموزه‌های مسلّم دینی و... بیان نمود.»

عوامل ابهام و تکثر معنایی «شبه‌جمله» در قرآن

در طلیعه مقاله «واکاوی عوامل ابهام و تکثر معنایی «شبه‌جمله» در قرآن کریم» می‌خوانیم: «ابهام یا «چندمعنایی» در قرآن کریم زمینه را برای آفرینش معانی متعدد و گسترش سطوح معنایی مختلف فراهم ساخته است. چندلایگی معنا و تأویل‌پذیری ناشی از آن را در قرآن کریم می‌توان در سطوح مختلف واژگانی و نحوی به وضوح مشاهده کرد. «شبه‌جمله» از جمله ساخت‌های زبانی است که در متن قرآن کریم، گستره‌ای از احتمالات معنایی را در هر دو سطح واژگانی و نحوی پدید آورده است، به همین دلیل در این پژوهش سعی بر آن است با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی آیاتی پرداخته شود که در آن‌ شبه‌جمله تحت تأثیر دو عامل تعدد متعلَّق شبه‌جمله و یا تعدد معنایی حروف جر زمینه برداشت‌های متفاوت را فراهم کرده است. بررسی چنین عواملی از نظر مفسران که به تشکیل لایه‌های معنایی چندگانه‌ می‌انجامد و تبیین دشواری‌های ترجمه آن هدف اصلی این مقاله به شمار می‌رود. بررسی تفاسیر و ترجمه‌های قرآن کریم نشان می‌دهد که چندلایگی معنایی شبه‌جمله‌ها تأثیر بسزایی در فهم آیات قرآن کریم دارد و گاهی با تکیه بر بافت و سیاق کلام وحی می‌توان به وحدت معنایی رهنمون شد، ولی در مواردی، تعیین معنی قاطع و یگانه بسیار دشوار است و در این راستا مترجم با تکیه بر ابزار تفسیر می‌تواند در بیشتر موارد از تنگنای ابهام بگریزد.»

ماهیت نسخ در دیدگاه سلفیان

در چکیده مقاله «تحلیلی بر ماهیت نسخ در دیدگاه سلفیان با تمرکز بر اندیشه ابن تیمیه» می‌خوانیم: «مسئله نسخ یکی از مسائل بسیار مهم در علوم قرآنی است که میان صاحب‌نظران در تعریف و مصادیق آن اختلافات فراوانی وجود دارد. قرآن مجید خود در چند آیه به وقوع نسخ در قرآن تصریح فرموده است(بقره: 106؛ نحل: 101؛ رعد: 39). نوع مواجهه با مسئله نسخ می‌تواند موجب پذیرش یا انکار حجیت ظاهریی آیات قرآن باشد. جریان سلفی- تکفیری فرقه‌ای منسوب به اهل سنت با گرایش و رویکردی خاص در تفسیر و علوم قرانی برداشتی متفاوت‌تر از سایر فرق اسلامی در موضوع نسخ دارد. به نظر، دیدگاه این فرقه در حوزه تفسیر و نسخ یکی از موجبات شکل‌گیری اختلافات است. پژوهش پیش‌روی با روش توصیفی- تحلیلی ورویکرد اسنادی ونیز با آگاهی از ضروت شناخت مبانی فکری جریان سلفی- تکفیری به مطالعه و تحلیل نسخ در دیدگاه آنان می‌پردازد؛ و در پایان به این نتیچه می‌رسد که سلفیان برداشتی عام‌تر از معنای نسخ دارند به طوری که نسخ در این فرقه شامل تخصیص، تقیید، مطلق، استثناو ... هم می‌شود. عدم توجه به این نکته می‌تواند موجب خطا در قضاوت‌های ما باشد.».

انتهای پیام