آیا شهر گمشده آتلانتیس در شمال آفریقا قرار دارد؟

به تازگی ویدیویی منتشر شده که در مورد قرار گرفتن شهر گمشده آتلانتیس در شمال آفریقا ادعاهای عجیب و جالبی مطرح می‌کند؛ اما چنین موضوعی تا چه حد درست است؟

شهر گمشده آتلانتیس (Atlantis) موضوع جنجال‌های فراوانی بوده که از چند صد سال پیش تاکنون ادامه داشته است. اخیرا هم یک یوتیوبر ویدیویی جنجالی و جالب‌توجه را منتشر کرده که ادعای قرار گرفتن این شهر در شمال قاره آفریقا را مطرح می‌کند. در بررسی این موضوع با ما همراه باشید.

گفته شده که برای اولین بار افلاطون در نوشته‌هایش از وجود این شهر و تمدن آن در شرایط جغرافیایی مخصوص و جالب‌توجهی صحبت کرد و از آن زمان تاکنون، بسیاری از مردم جهان، از دانشمندان و فلاسفه گرفته تا جویندگان گنج و اکتشاف گران به دنبال یافتن آتلانتیس بوده‌اند. ویدیویی که اخیرا باعث مطرح شدن صحبت‌های جدیدی در مورد آتلانتیس شده هم از کانالی در یوتیوب به نام “Bright Insight” منتشر شده است.

این ویدیو نمونه بارزی از تلاش افراد برای جلب‌توجه مخاطبان کم‌اطلاع با موضوعات شبه‌علم بوده و همان‌طور که انتظار می‌رود، کانال یوتیوبی مورد نظر هم در کلیپ خود با تکنیک‌هایی مانند کنار هم گذاشتن شواهد مبهم، اغراق در اهمیت موضوع و شواهد جمع‌آوری شده، نادیده گرفتن مدارکی که خلاف ادعای اولیه هستند و همچنین به وجود آوردن این حس در مخاطب که واقعا کشف بزرگی در این بررسی‌ها انجام شده، سعی در جذب مخاطب دارد.

کشف شهر گمشده آتلانتیس

در ویدیو مورد نظر ادعا شده که منطقه معروف چشم صحرا (Eye of the Sahara) که با نام سازه ریشات (Richat structure) هم شناخته می‌شود و در آفریقا قرار گرفته، همان شهر گمشده آتلانتیس است که توسط افلاطون توصیف شده بود.

در ابتدا باید بگوییم که جامعه علمی مدت‌ها پیش در مورد افسانه بودن آتلانتیس به توافق رسیده‌ و این‌طور که به نظر می‌رسد، افلاطون در نوشته‌هایش قصد نداشت تا شواهدی از وجود یک مکان واقعی ارائه کند. به علاوه اگر واقعا چنین شهری با قدمت کنونی ۹ هزار سال وجود داشته باشد، چطور ممکن بوده که افلاطون تنها شخص آگاه در مورد وجود این شهر است؟

از طرف دیگر هیچ یک از بزرگان هم دوران با افلاطون نوشته‌های این فیلسوف بزرگ را به نوعی تعبیر نکردند که واقعا چنین شهری وجود دارد و به نظر می‌رسد که تمامی آن‌ها هم از تمثیلی بودن این نوشته‌ها و توصیف‌های افلاطون از آتلانتیس باخبر بودند. این در حالی بوده که کانال Bright Insight هیچ توجهی به این ایرادات مربوط به ایده واقعی بودن شهر گمشده آتلانتیس ندارد.

اولین ادعای مطرح شده در ویدیو اخیر این بوده که سازه ریشات درست همانند توصیف افلاطون از آتلانتیس، از حلقه‌های عظیم و هم‌مرکز تشکیل شده است؛ با این حال تنها وجه تشابه موجود حلقه‌ای بودن چشم صحرا و توصیف افلاطون بوده و نمی‌توان تنها به واسطه ویژگی هندسی این قسمت از شمال آفریقا، آن را به عنوان سندی حتمی و قطعی از وجود آتلانتیس در نظر گرفت.

ویدیو شبه‌علم اخیر در مورد شهر آتلانتیس

در واقع حلقه‌های هم‌مرکز آن‌قدرها هم پدیده عجیب و غیر معمولی نیستند و نمونه‌ آن‌ها در طبیعت به وفور یافت می‌شود؛ محل برخورد شهاب‌سنگ با زمین یکی از این نمونه‌ها است و چشم صحرا هم به عنوان یک گنبد فرسایش یافته از ماگما، نمونه دیگری از تشکیل حلقه‌های مورد نظر توسط طبیعت به شمار می‌رود. البته در ویدیو اخیر طبیعی بودن سازه ریشات زیر سوال نرفته، اما سازندگان این کلیپ ادعا می‌کنند که شهر گمشده آتلانتیس درون حلقه‌های طبیعی ریشات ساخته شده بود.

در ادامه ادعا شده که در صورت جاری شدن رودخانه به داخل سازه ریشات، سه حلقه‌ این سازه از آب پر شده و دو حلقه بیرونی هم محل زندگی ساکنان شهر آتلانتیس بوده است. با این حال حلقه‌های ریشات کاملا از هم جدا نیستند و به صورت یک پارچه هم قرار نگرفته‌اند و همچنین، اصلا مشخص نیست که آب چگونه می‌توانسته این سازه را پر کند. این بخش از ویدیو مثال دیگری از نادیده گرفتن جزئیاتی بوده که با ادعای اصلی هماهنگ نیستند.

افلاطون در توصیف خود گفته بود که یک کانال اصلی از تمامی دیوارهای شهر می‌گذشت و با متصل کردن حلقه‌های موجود، در آخر به مرکز سازه ختم می‌شد. همان‌طور که از تصاویر چشم صحرا می‌بینیم، چنین کانالی وجود ندارد. به علاوه افلاطون گفته بود که شهر آتلانتیس دایره‌ای به قطر تقریبی ۲۳ کیلومتر بوده، اما سازه ریشات بر اساس محاسبات ناسا قطری برابر ۴۵ کیلومتر دارد. با این حال در ویدیو منتشر شده به نوعی اصرار شده که مشخصات توصیفی افلاطون و ابعاد ریشات با هم مطابقت دارند.

نابودی شهر گمشده آتلانتیس

در بخشی از کلیپ کانال Bright Insight ادعا شده که نابودی شهر گمشده آتلانتیس دقیقا با زمان وقوع پدیده آب و هوایی یانگر درایاس (Younger Dryas) مطابقت دارد. افلاطون گفته بود که آتلانتیس در ۱۱۶۰۰ سال پیش نابود شد، اما یانگر درایاس به عنوان پدیده‌ای که آب و هوای نیمکره شمالی زمین را شدیدا پایین آورد، در بازه زمانی ۱۲۹۰۰ تا ۱۱۷۰۰ سال پیش رخ داد.

در مدت زمان ۱۲۰۰ ساله یانگر درایاس، نیمکره شمالی موقتا به شرایط عصر یخبندان رسید، اما در کلیپ اخیر ادعا شده که نابودی یک روزه شهر آتلانتیس (طبق نوشته‌های افلاطون)، با یانگر درایاس که ۱۰۰ سال قبل از تاریخ نابودی این شهر پایان یافته بود، دقیقا مطابقت دارد. به نظر می‌رسد که سازندگان این ویدیو تعریف مشخصی از کلمه «دقیقا» ندارند و تنها تلاش کرده‌اند که با نادیده گرفتن اختلاف بازه زمانی صد ساله بین نابودی آتلانتیس و پایان یانگر درایاس، اتفاقی که در وقوع آن در یک روز توصیف شده را به پدیده‌ای ۱۲۰۰ ساله ارتباط دهند.

به علاوه هیچ شواهدی از تاثیر پدیده یانگر درایاس در قسمت استوایی زمین (محل قرارگیری چشم صحرا) وجود ندارد و گفته شده که این یخبندان بیشتر از همه عرض‌های جغرافیایی بالا و مخصوصا شمال قاره آمریکا را تحت تاثیر قرار داده بود. در واقع افلاطون گفته بود که شهر گمشده آتلانتیس در طول یک روز، در اثر وقوع زلزله، کاملا نابود شده بود و در نهایت به اعماق اقیانوس اطلس رفت.

ویژگی‌های منطقه‌ای

در کلیپ کانال Bright Insight اشاره‌های زیادی به شرایط جغرافیایی توصیف شده توسط افلاطون و آنچه اطراف سازه ریشات دیده می‌شود، شده است؛ شرایطی مثل کوهستان در قسمت شمالی، وجود دشت‌های وسیع و صاف در اطراف شهر و دسترسی به اقیانوس اطلس در قسمت جنوبی.

در قسمت شمالی سازه چشم صحرا کوه وجود دارد، اما چنین مسئله‌ای چندان هم عجیب نیست. به علاوه وجود دشت در اطراف شهر توصیف دقیقی نبوده و مشخص نیست که این دشت چقدر بزرگ است و چه مشخصاتی دارد. سازه ریشات در صحرای بزرگ آفریقا قرار گرفته و هر قسمت از این صحرا که شامل کوه نباشد، از شن‌ پوشیده شده و به صورت کلی دشتی در این منطقه وجود ندارد.

اما عجیب‌ترین بخش تطابق دادن توصیف‌های افلاطون با مشخصات ریشات، به بحث دسترسی به اقیانوس در قسمت جنوبی مربوط می‌شود. اقیانوس اطلس در غرب چشم صحرا قرار گرفته و با وجود قرارگیری منطقه‌ای از رانش شن و ماسه در جنوب غربی این سازه، نمی‌توان گفت که چنین مشخصاتی با آنچه توصیف شده مطابقت دارد. در ویدیو منتشر شده، این احتمال مطرح می‌شود که قسمت جنوبی چشم صحرا در ۱۲ هزار سال پیش زیر آب بوده و از این طریق می‌توان مشکل جزیره‌ای بودن توصیف افلاطون از شهر گمشده آتلانتیس را حل کرد.

این مسئله هم نمونه دیگری از سرهم‌بندی شواهد و مطرح کردن ادعاهایی بوده که با واقعیت تطابق ندارند؛ بر اساس شواهد جمع‌آوری شده توسط دانشمندان، صحرای بزرگ آفریقا حداقل چند میلیون سال عمر دارد و هیچ مدرکی از زیر آب بودن قسمت غربی این قاره در هزاران سال پیش وجود ندارد. در واقع چشم‌پوشی از چنین حقایق علمی یکی از بارزترین ویژگی‌های شبه‌علم و ادعاهایی بوده که تنها برای جذب مخاطب مطرح می‌شوند.

ناپدید شدن کامل شهر گمشده آتلانتیس

در عین حال هیچ مدرکی از وجود تمدن و شهر و سازه‌های مربوط به زندگی انسان‌ها در سازه ریشات وجود ندارد؛ به بیان دیگر اگر واقعا شهر گمشده آتلانتیس در این منطقه قرار داشت، چرا هیچ آثار باستانی از این شهرِ به گفته افلاطون عظیم و پیشرفته، وجود ندارد؟

آثار باستانی فراوانی که از تمدن‌های بزرگ سراسر جهان به دست آمده‌اند، حداقل شامل ظروف گلی می‌شوند که نشان دهنده سکونت انسان‌ها در مناطق مورد نظر هستند؛ با این وجود در چشم صحرا هیچ نشانه‌ای از تکنولوژی، وسایل ساخت بشر، اشیا باستانی و حتی ساده‌ترین ظروف گلی و سنگی وجود ندارد که به عنوان اولین نیازهای بشر برای زندگی شناخته می‌شوند.

هیچ نشانه‌ای از مهندسی معماری و عمران در این منطقه وجود ندارد و حتی کوچک‌ترین آثاری از دیوارها یا سازه‌های ساده شهرهای بدوی، به غیر از ویژگی‌های زمین شناسی سازه ریشات که به صورت طبیعی به وجود آمده‌اند، در آن دیده نمی‌شود. در واقع نمی‌توان ادعا کرد که یک شهر پیشرفته و شگفت‌انگیز تنها در طول یک روز نابود شده و حتی کوچک‌ترین نشانه‌ای از حضور انسان‌ها در آن باقی نمانده است.

متاسفانه مشکل کلیپ تازه منتشر شده و تمامی تئوری‌های توطئه و نظریه‌های شبه‌علمی که همانند این ادعاها مطرح می‌شوند، بی‌توجهی به نظر کارشناسانی بوده که گاها تمامی عمر خود را صرف تحقیق و بررسی پیرامون یک موضوع کرده‌اند.

مبارزه با شبه‌علم

باستان شناسان و دانشمندانی که به صورت تخصصی وضعیت منطقه‌ای مانند ریشات را بررسی کرده‌اند یا از طرف دیگر بحث خیالی بودن شهر گمشده آتلانتیس را اثبات کرده‌اند، به خوبی در مورد نظریه‌ها و ادعاهای خود آگاهی دارند. این در حالی بوده که چند نظریه‌پرداز تئوری‌های توطئه بدون هیچ سواد آکادمیکی تنها با در دست داشتن چند عکس و شواهدی مبهم و عامه‌پسند، کل تلاش این دانشمندان در پیشبرد علم و دانش را زیر سوال برده و تنها با هدف جذب مخاطب، عجیب‌ترین موضوعات شبه‌علم را به خورد بیننده می‌دهند.

با این وجود کسانی که چنین کلیپ‌هایی را تولید می‌کنند ترجیح می‌دهند که بدون در نظر گرفتن نظر کارشناسان و یا حتی مشورت با آن‌ها، تنها بر اساس شواهدی گنگ ادعاهایی فوق‌العاده بزرگ و عجیب و غریب را مطرح کننده که به لطف تکنولوژی عصر مدرن، در کمترین زمان ممکن به دست افراد کم‌اطلاع رسیده و آن‌ها را به این فکر می‌اندازند که شاید واقعا در منطقه شگفت‌انگیزی مانند سازه ریشات، شهری وجود داشته که تنها افلاطون از آن صحبت کرده است.

هر تاریخ‌دان یا باستان شناسی می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن ادعاهایی مانند آنچه در ویدیو بالا دیدیم را زیر سوال برده و با ارائه شواهد علمی دقیق و قابل قبول، این ادعاهای عجیب را رد کند. با این حال مشکل اساسی با نظریه‌پردازان شبه‌علم این بوده که آن‌ها هم در جواب، نظر کارشناسان را به راحتی به تئوری‌های توطئه ارتباط می‌دهند و با مطرح کردن ادعاهایی حتی عجیب‌تر، از دخالت دست‌های پشت پرده یا موضوعات سری صحبت می‌کنند. به هر حال تلاش برای مقابله با شبه‌علم در جهان مدرن همچنان ادامه دارد و تاریخ ثابت می‌کند که در نهایت کدام طرف ماجرا پیروز می‌شود.