گزارشی تلخ از افزایش آمار بیماران روانی در 2 سال اخیر / بحران اختلالات روانی در راه است؟

سلامت نیوز: بیمارستان روزبه مراجعه سرپایی زیاد دارد، بعد از کرونا هم این مراجعه‌ها بیشتر شد. «روزبه» هر روز ۱۲۰ تا ۱۳۰ مراجعه‌کننده به درمانگاه دارد؛ از این تعداد حدود ۳۰نفر جدیدند و مابقی مراجعه کننده‌های قدیمی‌اند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از همشهری آنلاین، اورژانس بیمارستان هم در هر شبانه‌روز، ۳۰ تا ۳۵مراجعه‌کننده دارد که از این تعداد، ۳ تا ۴نفر بستری می‌شوند. کرونا که آمد، بیمارستان‌ها یکی از مراکزی بودند که مردم (آنها که درگیر کرونا نشده بودند) دورش را خط کشیدند.

وضعیت بیمارستان‌های روانپزشکی اما وخیم‌تر بود، چراکه خیلی‌ها از ترس ابتلا به کرونا، با وجود نیاز به بستری و درمان، ماه‌ها مراجعه‌شان را به‌ تأخیر انداختند و حالا پزشکان همین بیمارستان می‌گویند که وقفه چندماهه در مراجعه و قطع مصرف دارو، اختلالات روانپزشکی را تشدید کرده است.

بیشترین بستری‌ها در این بیمارستان، مربوط به افراد با اختلال دوقطبی، افراد درگیر مصرف موادمخدر و اسکیزوفرنی است؛ مسئولان بیمارستان می‌گویند نوع بستری‌ها قبل و بعد از کرونا، تغییری نکرده است.

افزایش مراجعه پس از پیک‌های کرونا

با اینکه بیمارستان در شیوع ۲ساله کرونا به‌صورت مستقیم با این بیماری درگیر نبود، اما بخش‌های ایزوله تنفسی برای بستری بیماران مبتلا به کووید-۱۹، راه‌اندازی شد. این بخش‌ها به بیمارانی اختصاص داشت که کرونای حاد نداشتند اما از نظر روانپزشکی نمی‌شد آنها را ترخیص کرد و باید پس از تکمیل دوره درمان و با فروکش نشانه‌های بیماری، مرخص می‌شدند.

آنها ۸۰نفر بودند که برای تعدادی از آنها رمدسیویر هم تجویز شد. در میان آنها ۱۵بیمار، درگیری شدیدی داشتند و با توجه به کنترل علائم روانپزشکی به مراکز درمانی بستری بیماران کرونایی اعزام ‌شدند. یحیوی در این‌باره توضیح بیشتری می‌دهد:«در پیک‌های اول تا سوم کرونا، میزان مراجعه به مرکز آموزشی - پژوهشی و درمانی روزبه کم شد، این در حالی بود که پیش از آن، تمام تخت‌های بیمارستان در اشغال بیماران بود. پس از این پیک‌ها، میزان مراجعه به اورژانس افزایش پیدا کرد، بررسی‌های ما نشان داد که تعداد بیماران بدحال بیشتر شده، آنها بیمارانی بودند که با تأخیر برای درمان اقدام کرده بودند.» به‌گفته رئیس بیمارستان روزبه، این مسئله تا پیک چهارم ادامه داشت و پس از آن تقریبا وضعیت به همان شرایط قبل از شیوع کرونا برگشت:«مشکل اینجا بود که به‌دلیل کمبود بودجه، امکان انجام تست‌های پی‌سی‌آر از بیماران در بدو ورود وجود نداشت و تنها نشانه‌های بالینی و شرح‌حال آنها مورد بررسی قرار می‌گرفت. برخی بیماران در وضعیتی نیستند که از آنها تست کرونا گرفته شود، به همین دلیل تمرکز روی نشانه‌های بیماری بود.»‌

البته این وضعیت تنها برای بیماران نبود و به‌گفته شباب، پزشک و مدیر بیمارستان، این وضعیت منجر به ابتلای دو سوم پرسنل بیمارستان به کرونا شد. آنها در اثر ابتلا به کرونا، فوتی نداشتند.

تشدید عوارض اختلال روان در مبتلایان به کرونا

اوایل مهرماه بود که مدیرکل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت، آماری از وضعیت سلامت روان ایران داد. به‌گفته او، قبلا میزان شیوع اختلالات روانپزشکی، بین ۲۳.۴ تا ۲۳.۶درصد بود، اما بنا بر مطالعه‌ای که در اواخر سال۹۹ انجام شد، مشخص شد که این عدد به ۲۹.۷درصد رسیده است.

در این مطالعه، ۱۴.۹درصد از کسانی که دراین مطالعه شرکت کرده بودند، به کرونا مبتلا شده بودند. همچنین به استناد این مطالعه، از میان افرادی که مبتلا به کرونا شده بودند، میزان شیوع اختلالات روانپزشکی، ۳۹.۸درصد گزارش شد. ۴درصد از شرکت‌کنندگان هم افرادی بودند که یک عضو خانواده‌شان را به‌دلیل ابتلا به کرونا از دست داده بودند؛ میزان اختلال روان در این افراد ۴۰.۸درصد بود. درگیری با انواع اختلال روان، شیب صعودی پیدا کرده و حالا به‌گفته مدیر گروه روانپزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، مطالعات جدید نشان می‌دهد مشکلات روانپزشکی پس از کرونا افزایش داشته است.

تهرانی‌دوست در توضیح بیشتر می‌گوید:«منظور، مشکلات شدید روانپزشکی نیست. کرونا روی دو جنبه تأثیر می‌گذارد، یکی اثرگذاری مستقیم آن بر مغز و ضایعات ناشی از آن است؛ یعنی همان وضعیتی که فرد را با اختلال افسردگی، خستگی، بی‌حالی و کم‌حوصلگی مواجه می‌کند. دوم، مشکلات ناشی از محدودیت‌های ایجاد شده بود که بخشی در بزرگسالان و بخشی دیگر در کودکان و نوجوانان دیده شد. این محدودیت‌ها، ارتباط و تفریحات افراد را کاهش داد و منجر به تشدید مشکلات روانپزشکی در افرادی شد که از قبل زمینه‌هایی در این‌باره داشتند، ازجمله اضطراب، رفتارهای وسواسی و افسردگی.»

به‌گفته او، در دوران کرونا، تفریحات معمول مردم حذف شد و این مسئله، بر خلق و خوی آنها تأثیر گذاشت. در این میان نکته مهم، ایجاد مشکلات زمینه‌های رفتاری در میان کودکان و نوجوانان بود. در میان این گروه، مبتلایان به اختلال بیش‌فعالی و مبتلایان به اوتیسم از فعالیت‌های‌ همیشگی‌شان محروم شدند که منجر به تشدید بدرفتاری‌های آنها و درگیری‌ در خانه‌ها شد.

او تأکید می‌کند که افراد طیف اوتیسم نیاز به گفتار درمانی هفتگی دارند و با تعطیلی مراکز مربوطه پسرفت کودکان به‌دلیل وقفه در درمان رخ داد، این مسئله ضربه زننده است. تهرانی‌دوست، به مطالعاتی اشاره می‌کند که نشان‌دهنده افزایش عوارض روانی در افراد مبتلا به کروناست: «می‌توان پیش‌بینی کرد که ویروس به‌عنوان یک منبع ایجادکننده استرس، سیستم ایمنی بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و در نتیجه انتظار می‌رود که عوارض روانپزشکی هم افزایش پیدا کند.»

او درباره محدوده سنی آسیب دیده از این وضعیت هم توضیح‌ می‌دهد و می‌گوید: «نمی‌توانیم به‌طور دقیق بگوییم کدام گروه سنی بیشترین آسیب را دیده‌اند اما کودکان همواره آسیب‌پذیری بیشتری دارند و بیشتر درگیر این بیماری می‌شوند.»

این روانپزشک، همچنین درباره اینکه آیا کرونا باعث کاهش سن ابتلا به اختلالات روان شده هم می‌گوید: «به صراحت نمی‌توان چنین موضوعی را مطرح کرد، اما می‌توانیم بگوییم برخی اختلالات، شیوع بیشتری داشته‌اند و عوارض بیشتری نشان داده‌اند حتی در سنین پایین‌تر.» یحیوی، رئیس بیمارستان هم ادامه صحبت‌های همکارش را می‌گیرد و تأکید می‌کند که در پاندمی کرونا، بیماری‌های روانپزشکی ناشی از افزایش استرس، شعله‌ور شدند: «ابتلا به هر نوع بیماری به‌عنوان عامل ایجاد استرس مطرح است، اما زمانی که در پاندمی قرار می‌گیریم و چندین میلیون نفر در معرض ابتلا هستند، افزایش اختلالات روان هم دیده می‌شود که بخشی از آن بیولوژیک است، سیستم ایمنی را تغییر می‌دهد و ممکن است روی مغز هم تأثیر بگذارد.»

میل به خودکشی؛ مهم‌ترین عامل بستری
بیماران روزبه به ۳گروه تقسیم‌ می‌شوند؛ خودمعرف‌ها، افرادی که خانواده یا اورژانس آنها را منتقل می‌کنند و گروه سوم، افرادی که از سوی مراجع قضایی معرفی می‌شوند. به‌گفته یحیوی، رئیس بیمارستان، یکی از نشانه‌های اصلی اختلالات روانپزشکی این است که فرد، آگاهی‌ نسبت به اختلالش ندارد، به همین دلیل اغلب بیماران، از سوی خانواده‌ها منتقل می‌شوند؛ یعنی از هر ۱۰۰بیمار ۸۰نفر به این شکل مراجعه می‌کنند.

هرچند که بیمارستان برای بستری افراد قوانینی دارد. تهرانی‌دوست، مدیر گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این‌باره می‌گوید: «بیمارستان روزبه، مرکز بیماری‌های مزمن نیست و عمدتا بیماران حاد در طول مدت کمتر از یک‌ماه در آن بستری می‌شوند. بیماران حاد، به افرادی گفته می‌شود که پزشک در اورژانس آنها را با دارا بودن برخی علائم، نیازمند بستری تشخیص دهد؛ ازجمله پرخاشگری شدید، آسیب‌زدن به ‌خود یا دیگران، تمایل به ‌خودکشی، اعتصاب غذایی، ارتباط برقرار نکردن با دیگران و یا حتی سرگردانی در خیابان‌ها.»

به‌گفته او، این افراد پس از بستری با استفاده از درمان‌های موجود به شرایط مطلوبی می‌رسند که بتوانند به خانواده برگردند.البته باید ادامه درمان داشته باشند و به‌صورت سرپایی و مراقبت‌های داخل منزل خدمات بگیرند.

تهرانی‌دوست، درباره اینکه در صورت درمان‌نشدن این افراد چه اتفاقی رخ خواهد داد، ادامه می‌دهد: «قطعا این وضعیت مثل تمام بیماری‌های دیگر در صورت درمان‌نشدن منجر به مشکلاتی برای فرد و جامعه خواهد شد. اقدامات زیادی برای درمان این افراد صورت می‌گیرد، اما تصور اینکه بیماران روانی درمان‌پذیر نیستند و بازگشت آنها به جامعه آسیب‌زاست، به هیچ عنوان درست نیست، مگر درباره بیماری‌هایی که مزمن شده باشند. البته هم‌اکنون با وجود درمان‌های موجود و هوشیاری خانواده‌ها، بیماری‌های روان معمولا کمتر مزمن می‌شوند و نیاز به نگهداری در آسایشگاه‌های روان دارند. اما با درصد کم همچنان بیمارانی داریم که قابل کنترل نیستند.»

در این میان زینعلی، مدیر پرستاری هم با اعلام اینکه خودکشی یکی از دلایل بستری بیماران روانپزشکی در این بیمارستان است، در ادامه می‌گوید: «این افراد بستری می‌شوند تا مراحل درمانی آنها انجام شود. درمان‌های روانپزشکی شامل دارودرمانی، مشاوره‌های روانپزشکی، خانواده‌درمانی، کاردرمانی و گفتاردرمانی است که می‌تواند بیمار را به نقطه مناسب و دوری از خودکشی برساند. مهم‌ترین بخش این اقدامات هم تداوم روند درمانی حتی پس از ترخیص است.»