کسب و zwnj;کار یک میلیون خانوار از گیاهان دارویی

سلامت نیوز:به جز گیاهان دارویی که در مزارع کشت می‌شود، بخش بزرگ‌تری از این گیاهان از کشتزارهای طبیعی مناطق مختلف کشور برداشت می‌شود. برداشت مستقیم گیاهان دارویی از طبیعت از دیرباز به‌عنوان یک شغل موقت به‌ویژه در فصل بهار درآمد روستاییان را تامین می‌کرده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،با این حال اقبال به مصرف این گیاهان در سال‌های گذشته چالش ویژه خود را به‌دنبال داشته و موجب شده است بعضی از این گیاهان در خطر نابودی قرار گیرند.همین موضوع موجب شده است بخشی از فعالیت‌ اداره‌های منابع طبیعی استان‌ها و بهره‌برداران گیاهان به واکاری بذر گیاهان دارویی در کشتزارهای طبیعی اختصاص یابد؛ کاری که در «پویش ملی ایران سبز» برای اراضی غرب کشور اجرا شد. 8423گونه گیاهی در کشور شناخته شده که از این تعداد 2300گونه دارویی است.

1780گونه گیاه دارویی در این مراتع رشد می‌کند که ویژه ایران است و به همین دلیل ارزش اقتصادی زیاد و امکان ارزآوری برای کشور دارد. حفظ و دوباره کاشتن این‌گونه‌ها فقط یک فعالیت زیست‌محیطی نیست، بلکه نمونه‌ای از پیوند محیط‌زیست با مشاغل بومی است و می‌تواند ضامن حفظ این مشاغل باشد.

یک میلیون خانوار، بهره‌بردار گیاهان دارویی
طبیعت برای کسب درآمد نیست و حفاظت از آن باید فقط به‌منظور پاسداشت‌اش انجام شود. با این حال بهره‌برداری از منابع طبیعی همیشه اتفاق افتاده است، اما چه بهتر که بهره‌برداران خود به حفظ این میراث کمک کنند؛ اقدامی که مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها درباره حفظ و توسعه اراضی طبیعی گیاهان دارویی به آن اشاره می‌کند می‌گوید: طبق بند « ژ» ماده38 برنامه ششم توسعه قرار بود احیا و بذرپاشی گیاهان دارویی در 250هزار هکتار انجام شود، اما این برنامه در 5سال گذشته در 298هزارهکتار از اراضی طبیعی انجام شد که 48هزارهکتار بیش از میزان مصوب است.ترحم بهزاد با بیان اینکه پیش‎بینی شده است امسال احیا و بذرپاشی گیاهان دارویی در 120هزار هکتار انجام شود، می‎افزاید: برای هر استان سطح مشخصی تعیین شده است که باید تا پایان سال اجرا کنند.

وی درباره طرح‌های بهره‎برداری نیز توضیح می‌دهد:‌ در مجموع 1138طرح‎ بهره‌برداری و تلفیقی گیاهان دارویی در 5میلیون‌و123هزار و 561هکتار از اراضی طبیعی در دست اجراست که از این میزان احیا و توسعه در 2میلیون و 357هزار هکتار انجام می‌شود. میزان بهره‌برداری گیاهان دارویی از عرصه‌های طبیعی کل کشور از ابتدای آغاز برنامه ششم توسعه 7807تن بود که از این میزان 5200تن گیاه دارویی صادر شد و 2607تن هم به مصرف داخلی اختصاص پیدا کرد.

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها کتیرا،آنغوزه تلخ و شیرین، باریجه، وشا، ریواس، آویشن، قارچ، سقز و کاپاریس را بیشترین گیاهان دارویی کشور معرفی ‌می‌کند و می‌گوید: احیا و بذرپاشی مجدد گیاهان دارویی در عرصه‌های طبیعی که از آنها بهره‎برداری صورت می‌گیرد جزو وظایف استان‌هاست و هر سال اجرا می‌شود.
بهزاد با بیان اینکه وسعت کل مراتع کشور 84.8میلیون هکتار است، ادامه می‎دهد: از این میزان بیش از 80میلیون هکتار ممیزی شده است و حدود یک میلیون خانوار اجازه دارند از این اراضی طبیعی بهره‌برداری کنند. براساس تبصره یک ماده3و تبصره یک ماده47قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی باید بهره‎برداران ذیصلاح را شناسایی کنیم و هرگونه بهره‌برداری باید زیرنظر منابع طبیعی باشد.

اهمیت بذرپاشی و احیا
مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها درباره حفظ و توسعه اراضی طبیعی گیاهان دارویی توسعه اراضی طبیعی به واسطه بذرپاشی را مهم‌ ارزیابی می‌کند و می‎گوید: توسعه عرصه‌های گیاهان دارویی بومی در برنامه اقتصاد مقاومتی و در سند ملی گیاهان دارویی یکی از اولویت‌های ماست. اصلاح الگوی بهره‌برداری از این گیاهان هم اهمیت بسیاری دارد، زیرا موجب می‌شود حفظ و بهره‌برداری از این گونه‌ها در آینده امکان‌پذیر شود و از سوی دیگر موجب حفظ منابع خاک، افزایش پوشش گیاهی، جلوگیری از فرسایش خاک و همچنین پیشگیری از ایجاد رواناب‎ها خواهد شد که اثرات زیست‌محیطی بسیاری دارد و از حوادث طبیعی نیز جلوگیری خواهد کرد. به علاوه بهره‌‎برداری از عرصه‌هایی که برای بهره‎برداری بذرپاشی در آنها انجام می‌شود، موجب خواهد شد عرصه‌های ملی و گیاهان در خطر انقراض نیز حفظ و حراست شوند.

بهزاد با بیان اینکه بذرپاشی با تامین نیروی انسانی به راحتی قابل اجراست، می‌افزاید: برای این کار به ترکیب گیاهان منطقه و میزان بارش باران توجه می‌شود، اما خود موضوع گیاهان دارویی اگر ردیف بودجه بیشتری داشته باشد و امکانات فرآوری آن وجود داشته باشد می‌تواند موجب استفاده بهتر از این منابع طبیعی شود.

بدون بذرپاشی گیاه دارویی نداریم
رویش گیاهان دارویی شرق و غرب ندارد، اگر خشکسالی امان دهد در همه جای ایران می‌توان بسته به ویژگی‌های زیستی گیاهان دارویی را یافت و از آن بهره‌برداری کرد. خراسان جنوبی هم مانند دیگر مناطق کشور گیاهان دارویی خاص خود را دارد. منابع طبیعی این استان هم مانند سایر استان‌ها تصمیم گرفته است 14رویشگاه طبیعی گیاهان دارویی این استان را با همکاری مردم و بهره‌برداران بذرپاشی کند تا بهار آینده محصول برای برداشت مهیا باشد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه این طرح تا روز منابع طبیعی یعنی 21اسفند امسال به پایان خواهد رسید به همشهری می‎گوید: گونه غالب گیاه دارویی خراسان جنوبی آنغوزه است که بیشتر در طبس و بشرویه رشد می‌کند.مساحت کل رویشگاه‌های این گیاه در استان حدود 100هزار هکتار است و 14منطقه‎ای که قرار است بذرپاشی در آن انجام شود 4500هکتار مساحت دارد. به جز طبس و بشرویه در نهبندان و قائن هم بذرپاشی انجام خواهد شد.

علیرضا نصرآبادی با اشاره به اینکه برداشت این گیاهان در قالب طرح‌های بهره‎برداری در استان به مزایده گذاشته می‌شود، می‌افزاید: مجریان اصلی طرح‌ها براساس قیمتی که پیشنهاد می‎کنند می‌توانند از این رویشگاه‌ها بهره‌برداری کنند، البته به مقدار برداشتشان باید مبلغی را نیز به‌عنوان بهره‌ مالکانه به دولت بپردازند. بهره‌برداران همچنین موظفند در کنار برداشت از این منابع طبیعی به واکاری و احیای این گیاهان نیز کمک کنند تا گونه گیاهی مورد نظر حفظ شود. وی با بیان اینکه این بهره‌برداران محلی و غیرمحلی هستند، اظهار می‌کند: در استان هزار خانوار از رویشگاه آنغوزه خراسان جنوبی بهره‎برداری می‌کنند و مجموع بهره‌برداران سالانه 60میلیارد تومان درآمد از برداشت این گیاه کسب می‎کنند. مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی آنغوزه را گیاهی صادراتی معرفی می‌کند و می‌‎گوید: قیمت فروش این گیاه برای صادرات با نرخ روز ارز هماهنگ است و مستقیما به شکل خام به هندوستان صادر می‌شود. این محصول در کشور فرآوری نمی‌شود و به همین دلیل فضا برای توسعه و اشتغالزایی آن در این بخش وجود دارد.

نصرآبادی با بیان اینکه بخشی از بهره‌برداران این گیاه دارویی به‌عنوان شغل اصلی و برخی به‌عنوان یک شغل موقت به برداشت آن مشغول هستند، می‌افزاید: این عرصه زمانی می‌تواند درآمدزا باشد که پوشش گیاهی خوبی از این محصول در استان وجود داشته باشد. اگر قرار باشد از این گیاه مراقبت نشود برداشت در سال‌های بعد ممکن نخواهد بود و به همین دلیل یکی از مسئولیت‎های اصلی بهره‌برداران و اداره‌کل منابع طبیعی کمک به رویش دوباره گیاهان دارویی مانند آنغوزه است.

هزار بهره‌بردار گیاه دارویی در هرمزگان
هرمزگان هم ازجمله استان‌هایی است که تعداد قابل توجهی بهره‌بردار گیاه دارویی از اراضی طبیعی دارد و کاشت دوباره این گیاهان نیز از سوی مسئولان منابع طبیعی آن جدی گرفته می‌شود.مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری هرمزگان با بیان اینکه آویشن و آنغوزه مهم‌ترین گیاهان دارویی استان هستند به همشهری می‌گوید: در هرمزگان مجریان طرح‌های مرتع‌داری و بهره‌برداران عرفی از اراضی طبیعی استان گیاه دارویی برداشت می‌کنند. در مجموع 1000بهره‌بردار بومی از گیاهان دارویی استان کسب درآمد می‌کنند و واکاری گیاهان دارویی جزو تعهدات خود آنان است.

سیدمحمدنور موسوی با اشاره به اینکه بهره‌برداری از گیاهان دارویی اراضی طبیعی استان در سال‌های خشکسالی ممنوع است، می‎افزاید: برای این کار بذر گیاهان در اختیار افراد قرار می‌گیرد تا خودشان پس از نخستین بارندگی اقدام به بذرپاشی کنند. بذر مورد نیاز امسال این بهره‌برداران به آنها تحویل داده شده است و در موقع مناسب کاشته خواهد شد. وی با بیان اینکه سطح رویشگاه‌های گیاهان دارویی استان ۲۲۰هزار هکتار است، اظهار می‌کند: در هرمزگان حدود ۱۵۰هزار هکتار میزان آویشن‌زار و ۷۰هزار هکتار اراضی آنغوزه وجود دارد. بهره‌برداری آویشن و آنغوزه استان در سال میزان ۱۵۰تن است و ۲۰ شرکت تعاونی بهره‌برداری در استان فعال هستند.

***
اشتغالزایی و سودآوری گیاهان دارویی بر کسی پوشیده نیست، صنایع دارویی از یک سو و مصرف‌کنندگان خرد که پس از کرونا علاقه بیشتری به گیاهان دارویی پیدا کرده‌اند از سوی دیگر مشتری پروپاقرص این گیاهان هستند؛ گیاهانی که بخشی از سرمایه‌های طبیعی ما هستند و حفظ این عرصه‌ها ضامن بقای اشتغال روستاییان است.