آفریقارنگین‌کمانفوتبال

سهیل اسماعیل‌پور گنجی

سی‌وسومین دوره جام ملت‌های آفریقا در آغازین روزهای سال میلادی 2022 به میزبانی کشور کامرون در حال برگزاری است. تورنمنتی که دو بار به تعویق افتاد؛ ابتدا به خاطر زمان اولیه مشخص‌شده در ژوئن و ژوییه 2021 به خاطر شرایط نامناسب جوی و سری دوم در 9 ژانویه 2021 زمان برگزاری مسابقات اعلام شد که به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا موجب تعلیق موقت این رقابت‌ها شد تا بالاخره در تاریخ 9 ژانویه 2022 به صورت رسمی سوت آغاز سی‌وسومین دوره از رقابت‌های جام ملت‌های آفریقا در استادیوم اولِمبه شهر یائونده کشور کامرون به صدا درآمد.
شیرهای رام‌نشدنی کامرون در جنگ قدرت با شیرهای ترنگای سنگال فریاد جنگ را سَر می‌دهند تا فیل‌های ساحل عاج به صف شوند و شروع به حرکت کنند تا ارتش فراعنه مصری‌ها صحرای نامیب، محل تلاقی صحرای نامبیا و اقیانوس اطلس را فتح کنند! کمین کردن روباه‌های صحرای الجزایر برای شکار عقاب‌های نیجریه که بر فراز کوه نیرانگوی کنگو که امید و آزادی را فوران کرده، هیجان‌انگیز است. آفریقا یعنی زندگی، آفریقا زنده است!
سرزمین شیرهای رام‌نشدنی، سرزمین روژه میلا و ساموئل اتوئو، کامرون، نامی که هنوز درخشش باورنکردنی شیرها در جام جهانی 1990 را به خاطر داریم، 8 ژوئن 1990، استادیوم سن سیروی شهر میلان، دقیقه 67، پرواز فرانسیوس اُمام بیک روی سَر روبرتو سِنسینی و توپی که دروازه نِری پومپیدو و مدافع عنوان قهرمانی، آرژانتین بزرگ را با دیه‌گو مارادونا گشود، باورکردنی نبود. کامرون یک، آرژانتین صفر! شگفتی جام جهانی 1990 شکست آرژانتین با دیه‌گو مارادونا مقابل تیمی که برای اولین بار صعود کرده بود به جام جهانی. کامرونی که در ادامه با دو گل روژه میلا، رومانی را با گئورگه هاجی شکست داد.
جام جهانی 1998 فرانسه که تیم یک‌دست و جوان نیجریه با هدایت بورا میلونوتوویچ با وجود بازیکنانی چون جی جی اوکوچا، ساندی اولیسه، نوآنکو کانو، تاریبو وست، فنیدی جورج، رشید یکینی، سلستین بابایارو، ویکتور ایکپبا، در گروهی که اسپانیا و بلغارستان و پاراگوئه حضور داشتند، به عنوان صدرنشین راهی مرحله حذفی شد. نقطه عطف و شاهکار نمایش عقاب‌ها، دیدار مقابل اسپانیا بود که با نتیجه 3 بر 2 پیروز شدند و در ادامه بلغارستان را که یکی از چهار تیم جام جهانی قبلی بود، از پیشِ رو برداشتند.
سنگال 2002 با بازیکنانی چون آلیو سیسه، ال حاجی دیوف، سلیف دیائو، موسی اندیائه، پاپا دیوپ، خلیلو فادیگا و هنری کامارا کاری کردند کارستان که اگر قانون گل طلایی نبود، آن هم مقابل تیم شگفتی‌ساز دیگر به نام ترکیه، چه بسا جزو چهار تیم پایانی جام بودند. شاگردان برونو متسو فرانسوی در بازی افتتاحیه جام جهانی خاور دور در کمال شگفتی فرانسه مدافع عنوان قهرمانی را شکست دادند و تا مرحله یک‌چهارم پایانی جام پیش رفتند و تیمی جلودار بُزهای سنگالی نبود.
تیم‌های آفریقایی با جسارت و با قدرت و تکیه بر توان فیزیکی، همیشه فعل خواستن را معنی کردند، در هر تورنمنتی که حضور داشتند، بهترین عملکرد خود را به نمایش گذاشتند و همواره مورد تحسین فوتبال‌دوستان واقع شدند و بسیاری از بازیکنان آفریقایی، از بازیکنان مورد علاقه فوتبال‌دوستان در قلب اروپا محسوب می‌شوند. تیم‌های آفریقایی همیشه لقمه گلوگیری برای تیم‌های اروپایی و آمریکای جنوبی محسوب می‌شوند. البته اکنون که سطح فوتبال بسیار بالا رفته و به هم نزدیک شده، تیم آفریقایی از بسیاری از تیم‌های اروپایی و آمریکای جنوبی یک سَروگردن بالاترند.
اغلب شاهد مهاجرت اتباع زیادی از کشورهای کم‌برخوردار قاره آفریقا به کشورهای اروپایی هستیم. قاره سیاه که از قاره سبز هم سپیدتر است! فوتبالیست‌های زیادی که به تبع شرایط خاص جغرافیایی و ارتباط کانال سوئز از شمال آفریقا به جنوب اروپا، موجب شده اتباع زیادی از کشورهای مصر، الجزایر و تونس راهی قاره سبز شوند. حضور بیش از 60 بازیکن آفریقایی در لَشمپیونه فرانسه گویای همه ‌چیز است. فرانسه سیاه‌ترین تیم قاره سبز است که همواره از استعداد فوتبالیست‌های آفریقایی‌تبار بهره‌مند شده. فوق ستارگانی چون زین‌الدین زیدان، کریم بنزما، انگولو کانته، سمیر نصری، پاتریک ویه‌را، کلود ماکلله، استیو مانداندا، پاتریس اِورا، کیلین امباپه، کینگزلی کومن و…؛ سیاه‌پوستانی که غول چراغ جادوی خود را در مختصات مستطیل سبز جست‌وجو می‌کنند. الماس‌های سیاه که فوتبال اروپا وام‌گیرنده از آن‌هاست؛ بزرگانی چون ژرژ وه آ لیبریایی، دیدیه دروگبا و یحیی توره ساحل عاجی، ساموئل اتوئو کامرونی، جی جی اوکوچا و نوآنکو کانو و فنیدی جورج و دنیل آموکاچی و ساندی اولیسه نیجریه‌ای، عابدی پله و میشاییل اِسین غنایی، رباح ماجر الجزایری، بروس گلوبولار زیمباوه‌ای و…
تورنمنتی که از حیث حضور ستارگان درجه یک شاغل در لیگ‌های معتبر اروپایی و حوزه خلیج فارس، به نسبت سایر دوره‌ها از سطح و کلاس بالاتر و اهمیت بیشتری برخوردار است:
محمد صلاح (لیورپول) مصر، ریاض مَحرز (منچستر سیتی) الجزایر، اِمریک اوبامیانگ (آرسنال) گابن، سادیو مانه (لیورپول) سنگال، حکیم زیاش (چلسی) مراکش، آندره اونانا (آژاکس) کامرون، ویلفرد زاها (کریستال پالاس) ساحل عاج، فرانک کِسیه (میلان) ساحل عاج، نبی کِیتا (لیورپول) گینه، ویکتور اوسیمن (ناپولی) نیجریه، فوزی غلام (ناپولی) الجزایر، کلیچی ایهاناچو، ویلفرد اندیدی (لستر سیتی) نیجریه، آیسا مَندی (ویارئال) الجزایر، مکسول کورنت (برنلی) ساحل عاج، ادوارد مِندی (چلسی) سنگال، سباستین هالر (آژاکس) ساحل عاج، کالیدو کولیبالی (ناپولی) سنگال، اشرف حکیمی (پاریس) مراکش، محمود ترزگه (استون ویلا) مصر، اسلام سلیمانی (لیون) الجزایر، سعید بن رَحما (وستهم) الجزایر، محمد النِنی (آرسنال) مصر، رَمی بن سِبایینی (مونشن گلادباخ) الجزایر، سرژ آئور (ویارئال) ساحل عاج، اریک بیلی (منچستر یونایتد) ساحل عاج، ژان میشل سِری (فولام) ساحل عاج، صوفیان فِقولی (گالاتاسرای) الجزایر، یاسین براهیمی (الریان قطر) الجزایر، بغداد بونجاح (السد قطر) الجزایر، وینسنت ابوباکار (النصر عربستان) کامرون، آمادو حیدرا (لایپزیش) مالی، اسماعیل بن ناصر (میلان) الجزایر، سوفیان اَمرَبات (فیورنتینا) مراکش، برترانت ترائوره (استون ویلا) بورکینافاسو، یاسین بونو، یوسف النّصیری، منیر الحّدادی (سِویا) مراکش، چوپو موتینگ (بایرن مونیخ) کامرون، بونا سار (بایرن مونیخ) سنگال، تایو آوونیی (یونیون برلین) نیجریه، توکو اِکامبی (لیون) کامرون، آمادو دیاوارا (رم) گینه، آدام اوناس (ناپولی) الجزایر، ایایکس موریبا (لایپزیش) گینه، وَهبی خضری (سنت اتین) تونس، هانیبال المجبری (منچستر یونایتد) تونس و…
مقرر شد نخستین دوره جام ملت‌های آفریقا سال 1957 به میزبانی کشور سودان با حضور چهار کشور تشکیل‌دهنده کنفدراسیون فوتبال آفریقا برگزار شود، اما این دوره از رقابت‌ها فقط با حضور سه عضو کنفدراسیون تیم‌های سودان، مصر و اتیوپی برگزار شد. البته قرار بود کشور آفریقای جنوبی نیز در این رقابت‌ها حاضر باشد که به دلیل سیاست‌های آپارتاید حزب حاکم از حضور در این رقابت‌ها محروم شد (به دلیل اسرار آفریقای جنوبی مبنی بر استفاده از فقط بازیکنان سفیدپوست). تا سال 1968 به میزبانی کشور اتیوپی رقابت‌ها هر دو سال در سال‌های زوج برگزار می‌شد که از سال 2013 و به میزبانی کشور آفریقای جنوبی با تصمیم CAF کنفدراسیون فوتبال آفریقا مقرر شد این رقابت‌ها هر دو سال ولی در سال‌های فرد انجام شود تا هم‌زمانی با رقابت‌های جام جهانی و جام ملت‌های اروپا نداشته باشد.
فراعنه مصر، با هفت عنوان قهرمانی، پرافتخارترین تیم تاریخ رقابت‌های جلم ملت‌های آفریقا هستند که ازجمله آن‌ها باید به قهرمانی آن‌ها در تورنمنت سال 1959 اشاره کرد که با تلفیق دو تیم مصر و سوریه، تیمی با نام جمهوری عربی متحده قهرمان رقابت‌ها را جشن گرفتند. هم‌چنین تیم ملی مصر با سه عنوان قهرمانی متوالی در سال‌های 2006 و 2008 و 2010 از این حیث نیز دست‌نیافتنی است.

کاپ قهرمانی

تا پیش از این کاپ قهرمانی جام ملت‌های آفریقا از نقره ساخته شده بود و به جایزه عبدالعزیز عبدالله سالم مصری، اولین رئیس CAF، نام‌گذاری شد و غنا به عنوان نخستین تیمی که سه بار قهرمان جام ملت‌ها شد، در سال 1978 آن جام را برای همیشه به خانه بُرد. سپس کاپ قهرمانی دوم از سال 1980 تا 2000 با نام جام اتحاد آفریقا یا «جام وحدت آفریقا» نام‌گذاری شد و به تیم قهرمان اهدا می‌شد؛ یک قطعه استوانه‌ای که حلقه‌های المپیک روی نقشه قاره حک شده بود، روی یک پایه مربع قرار داشت و دسته‌های مثلثی‌شکل داشت. این‌بار کامرون پس از این‌که در سال 2000 برای سومین بار فاتح جام ملت‌های آفریقا شد، جام را برای همیشه به خانه برد.
در سال 2001 سومین جام قهرمانی جام ملت‌های آفریقا طراحی شد. جامی با روکش طلا که در ایتالیا طراحی و ساخته شد و تیم ملی کامرون، دارنده دائمی جام قبلی، اولین کشوری بود که پس از قهرمانی در سال 2002 موفق شد جام جدید را نیز لمس کند.
تیم ملی مصر پس از این‌که در سال 2010 موفق شد برای سومین بار متوالی قهرمان آفریقا شود، جام طلایی را با خود به قاهره برد. باید از این یک ماه لذت بُرد. تماشاگرانی که به سنت اقوام و قبیله‌های آفریقایی خود را رنگ‌آمیزی کرده و با وسیله‌های محلی به ورزشگاه می‌آیند تا تیم محبوبشان را تشویق کنند و همیشه شاهد مسابقات هیجان‌انگیز و جذابی بودیم و چه بازیکنان بااستعدادی که از دل همین رقابت‌ها به تیم‌های متمول و معتبر اروپایی پیوستند. تورنمنتی که با وجود این همه ستاره، کم از رقابت‌های جام ملت‌های اروپا و جام ملت‌های آمریکای جنوبی ندارد. این شما و این جام ملت‌های آفریقا…