مستندهای برتر سال 2021

چند پیشنهاد برای مستندبازی – مستندهای برتر سال ۲۰۲۱

از رویای چینی تا کاریزمای زیمباوه‌ای

فیلم‌سازان معاصر بیش از هر چیزی به ژانر مستند علاقه نشان می‌دهند. آن‌ها که فهرست بهترین فیلم‌ها را دنبال می‌کنند، اغلب اوقات برای انتخاب مستند سخت‌گیرترند، چراکه در مستند به دنبال نوآوری و باریک‌بینی فیلم‌ساز می‌گردند. به همین خاطر با وسواس و حساسیت بیشتری مستندها را برای تماشا انتخاب می‌کنند. طی سال‌های گذشته علاقه فیلم‌سازان به ساخت مستند بیشتر شده و به این ترتیب، یافتن مستندهای خوب برای تماشا، تا حدودی چالش‌برانگیز است. ما بهترین مستندهایی را که در سال ۲۰۲۱ منتشر شدند، بررسی کرده‌ایم؛ مستندهایی که تماشای آن‌ها می‌تواند حتی روی زندگی روزمره هم اثر بگذارد.

معراج

چین تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته و این تحولات روی زندگی کارگران هم اثر گذاشته، تا جایی‌ که اکنون کارگران چینی «رویای چینی» را دنبال می‌کنند. مستند «معراج» در حقیقت تصویر نردبانی است که این کارگران روی آن پا می‌گذارند و از طریق آن بالا می‌روند.

در این مستند می‌بینیم که کارگران از کارخانه‌ها فعالیت خود را شروع می‌کنند و مدام تلاش دارند به درجه‌های بالاتر صعود کنند. برای کارگران چینی، وفادای به کشور با وفاداری به شرکتی که در آن کار می‌کنند، ترکیب شده و شخصیت آن‌ها را شکل داده‌ است. اگر می‌خواهید با مفهوم زندگی خوب از نگاه کارگران چینی آشنا شوید، بد نیست نگاهی به این مستند بیندازید.

کارگردان: جسیکا کینگ‌دان، زمان: ۹۷ دقیقه، رتبه IMDb: 7.1

سراسر نور، همه ‌جا

بدون تردید همه ما در سرتاسر جهان در جوامعی زندگی می‌کنیم که در آن‌ها مدام زیر نظر هستیم. این روزها دوربین‌ها همه‌ جا حضور دارند و روی رفتار ما نظارت می‌کنند. اما آیا دوربین‌ها می‌توانند تصویری بی‌طرف را به نمایش بگذارند؟ تئو آنتونی، کارگران مستند «سراسر نور، همه ‌جا» سعی دارد پاسخی برای این پرسش پیدا کند. بسیاری از ما با چشم‌های بسته به فناوری اعتماد می‌کنیم، اما آنتونی سعی دارد به ما نشان دهد که اعتماد الزاما نتیجه‌بخش نخواهد بود. تجربه تماشای این مستند می‌تواند چشم‌ها را به روی بسیاری از مسائل در رابطه با فناوری‌ها باز کند.

کارگردان: تئو آنتونی، زمان: ۱۰۹ دقیقه، رتبه IMDb: 6.9

بیتل‌ها: بازگشت

مستند بیتل‌ها: بازگشت

فرقی نمی‌کند طرفدار بیتل‌ها باشید، یا حتی آن‌ها را نشناسید. تماشای مستندی درباره آن‌ها بدون تردید جذاب است. ژانوبه ۱۹۶۹ بود که بیتل‌ها تصمیم گرفتند ۱۴ قطعه را اجرا کنند. قرار بود این ۱۴ قطعه در فاصله زمانی کمتر از سه هفته در تلویزیون به صورت زنده پخش شوند. اما کارها طبق برنامه پیش نرفت. تیمی در پشت صحنه، تمامی مراحل را به صورت مستند ثبت می‌کرد. بخشی از این پشت صحنه پس از سال‌ها به دست پیتر جکسون تنظیم شده و در قالب مستند برای مخاطبان آماده شده‌ است. این مستند سه قسمتی، حاصل همان پشت صحنه‌هاست.

کارگردان: پیتر جکسون، زمان: ۴۶۸ دقیقه، رتبه IMDb: 9.1

کاسپ

اگر به دنبال مستندی خیره‌کننده و زیبا هستید، «کاسپ» را ببینید. این مستند قصه سه دختر نوجوان در تگزاس است که کنار هم نشسته‌اند و با یکدیگر حرف می‌زنند. اما به مرور متوجه می‌شویم ماجرا از چه قرار است. دخترها درباره آزار و تعرض جنسی صحبت می‌کنند.

آن‌ها از تعرضاتی صحبت می‌کنند که از جانب دوستان و آشنایانشان صورت گرفته، درحالی‌که خودشان کودک بوده‌اند. صحبت‌های این چند دختر نوجوان گاهی آشنا و اغلب اوقات تلخ و دردناک است. اما این‌که دخترها به آینده امید دارند و حین حرف زدن به آینده چشم دوخته‌اند، «کاسپ» را به مستندی دیدنی تبدیل کرده ‌است.

کارگردانان: ایزابل بتنکورت و پارکر هیل، زمان: ۹۲ دقیقه، رتبه IMDb: 5.6

فرار

اصولا مستندها را در قالب تصاویر واقعی می‌بینیم، یا تصاویری که ساختگی اما برگرفته از واقعیت هستند. اما مستند «فرار» یک وجه متمایزکننده دارد و آن شکل انیمیشنی‌اش است. درواقع «فرار» مستندی در قالب انیمیشن است که طی آن با فردی آشنا می‌شویم که در سال ۱۹۹۰ با خانواده‌اش از چنگ طالبان در افغانستان گریخته و از بلاهای بسیاری فرار کرده ‌است. این مستند فروش خوبی را در گیشه تجربه کرد و با نقدهای مثبتی هم روبه‌رو شد. رتبه متاکریتیک آن هم ۹۱ از ۱۰۰ است که در آن ۳۳ منتقد نظر داده‌اند.

کارگردان: یونس پاهر راسموسن، زمان: ۹۰ دقیقه، رتبه IMDb: 8

گاندا

ویکتور کوساکوفسکی یکی از فیلم‌سازان و مستندسازان مشهور روس است که در ۶۰ سالگی تصمیم گرفته از زندگی یک خوک و دو فرزندش مستند بسازد. «گاندا» همان مستند است. این مستند با موسیقی‌های متنوع و زیبا، بدون هیچ‌گونه دیالوگ و حرفی، زندگی این حیوان را به نمایش می‌گذارد.

البته ناگفته نماند که این کارگردان از طرفداران اصلی جنبش گیاه‌خواری و حتی خام‌گیاه‌خواری است و در سال ۲۰۲۰ هم اسکار بهترین بازیگر جوکر را دریافت کرده ‌است. در ضمن همه مواردی که گفته شد، به این مستند ارتباط دارد. او سعی دارد شان حیوانات را در زندگی به نمایش بگذارد.

کارگردان: ویکتور کوساکوفسکی، زمان: ۹۳ دقیقه، رتبه IMDb: 7.2

در همان نفس

همه‌گیری کرونا به یکی از اصلی‌ترین سوژه‌های مستندسازان طی چند سال گذشته تبدیل شده ‌است. اما کمتر مستندی می‌تواند به اندازه این مستند اثرگذار باشد. نانفو وانگ که خودش در چین بوده و اکنون به آمریکا آمده، از واکنش‌های دولت چین و آمریکا در ارتباط با همه‌گیری کرونا مستندی تهیه کرده و ابعاد مختلف ماجرا را به ما نشان می‌دهد. اطلاعات غلطی که درباره این بیماری منتشر شد و مشکلاتی که در پی این اطلاعات نادرست به وجود آمد و حتی جرقه بحرانی بزرگ را زد، ازجمله مواردی است که این کارگردان در مستند خود به آن‌ها پرداخته ‌است.

کارگردان: نانفو وانگ، زمان: ۹۵ دقیقه، رتبه IMDb: 7.6

رئیس‌جمهور

کسانی ‌که به موضوعات سیاسی علاقه دارند، بد نیست یک بار این مستند را ببینند. «رئیس‌جمهور» در حقیقت تلاشی است برای نشان دادن نحوه برخورداری از قدرت در جوامع اقتدارگرا. کارگردان این فیلم به زیمبابوه رفته و تلاش دارد انتخابات ریاست‌جمهوری را در این کشور از طریق مستند به تصویر بکشد. این انتخابات بسیار حساس و پرشور است و لایه‌های مختلف تاریخی از کشور زیمبابوه را به نمایش می‌گذارد. این‌که افراد چطور به قدرت کاریزماتیک دست پیدا می‌کنند، ازجمله مواردی است که در این مستند به نمایش درمی‌آید.

کارگردان: کمیلا نیلسون، زمان: ۱۲۰ دقیقه، رتبه IMDb: 7.8

نویسنده: صدیقه ثنایی

هفته‌نامه چلچراغ، شماره ۸۵۵