پیامدهای بی‌توجهی به الگوی کشت

اجرای الگوی کشت یکی از مسائل مهم کشورهای توسعه‌یافته است. این طرح بسیار خوب است و باید از سال‌های قبل اجرایی می‌شد. اجرای الگوی کشت در تنظیم بازار داخل، استمرار صادرات و حفظ بازارهای صادراتی نقش بسزایی دارد. با اجرای این طرح و ایجاد زنجیره تولید، کشاورزان بدون دغدغه به تولید ادامه می‌دهند، این در حالی است که با رها شدن بخش کشاورزی، تولید دچار وقفه می‌شود و احیای مجدد آن ممکن نیست. اساس برنامه اصلاح الگوی کشت در کشور و بخش کشاورزی مطرح شده، اما متاسفانه برای اجرای این قانون برنامه درستی در کشور وجود نداشته است.

برای اجرای طرح الگوی کشت نیازمند برنامه مدون کوتاه‌مدت و بلندمدت هستیم، اما در برخی مواقع شاهدیم دولت‌ها به‌دلیل مسائل سیاسی و اجتماعی قصد دارند برنامه بلندمدت را در برنامه کوتاه‌مدت بگنجانند که این امر با خطا و هزینه همراه است. این احتمال وجود دارد به‌سبب اشتباهی که رخ می‌دهد، کشاورز اعتماد خود به حاکمیت را از دست بدهد.

اجرای طرح الگوی کشت باتوجه به شرایط فعلی که به پایداری نسبی در تولید رسیدیم، ضروری است. تولید با نگاه صادرات‌محور و تامین نیاز داخل تنها با اجرای طرح الگوی کشت تحقق می‌یابد که به این منظور شرایط تضمینی خرید و نرخ نهایی محصول باید مشخص شود تا تولیدکننده با اطمینان خاطر بیشتری به تولید بپردازد.

بی‌توجهی به اجرای طرح الگوی کشت موجب شده بسیاری از تولیدکنندگان یکباره محصولات جالیزی را در چند قلم کشت کنند، زیرا تصور می‌کنند سایر محصولات بازار ندارد یا کشت آن زیاد است که در نهایت همین امر منجر به کمبود یا مازاد تولید می‌شود. متاسفانه ما شاهد از بین رفتن زحمات کشاورزان به‌ویژه در تولید محصولاتی چون هندوانه، خربزه و... هستیم. این محصولات در زمین‌هایی کشت می‌شوند که می‌توان در همان زمین‌ها محصولات استراتژیک مانند گندم، جو و دانه‌های روغنی را حسب نیاز داخل تولید کرد، زیرا بازار هدف نیز برای آنها وجود دارد. از سوی دیگر تنها برای چند محصول استراتژیک امکان خرید تضمینی وجود دارد و در سایر محصولات خرید تضمینی رفع‌تکلیف است. به‌دلیل اینکه نرخ خرید تضمینی برخی از محصولات کشاورزی هزینه تمام شده کالا را نیز جبران نمی‌کند و از سوی دیگر امکانات تحویل و جمع‌آوری وجود ندارد، اجرای الگوی کشت یک فرصت خوب برای کشاورز و جامعه است. نقطه عطف اجرای طرح الگوی کشت کشاورزان هستند. طرح الگوی کشت لازمه کار و پایداری در تولید است. این در حالی است که دولت باید با بخش تولید در این تصمیم‌گیری‌ها هماهنگ باشد. از سوی دیگر شخصی که در میدان است و به کشاورزی می‌پردازد، نکاتی را بیان می‌کند که در چارچوب مدیریتی دیده نمی‌شود. اگر از نظرات کشاورزان در این طرح استفاده نشود، قطعا اجرای طرح با مشکلات بسیاری همراه است. باید مراقب بود اجرای این طرح بسیارخوب با تصمیم‌های یک‌شبه و بدون کارشناسی به شکست نینجامد. اجرای الگوی کشت در حالی نتیجه مطلوب دارد که در آن از نظرات کشاورزان استفاده شود.

بی‌توجهی به طرح الگوی کشت چالش‌های متعددی برای تولیدکننده و مصرف‌کننده دارد. الگوی کشت باید در حد شعار سال و آمایش سرزمین جدی گرفته شود، زیرا تولید برخی محصولات اقتصادی نیست و در ابتدا منجر به زیان تولیدکننده و سپس مصرف‌کننده خواهد شد. شنیده‌ها حاکی از آن است که باید در بودجه سال ۱۴۰۲ حداقل ۳۰ هزار میلیارد تومان برای اجرای الگوی کشت در نظر گرفته شود. کشاورز هیچ گاه نمی‌خواهد هزینه‌ای را به دوش دولت بگذارد. اگر درست تصمیم‌گیری شود اجرای الگوی کشت نه‌تنها هزینه‌بر نخواهد بود، بلکه بسیاری از هزینه‌های تولید را کاهش خواهد داد. اگر در اجرای طرح الگوی کشت درست تصمیم‌گیری نشود، دچار یک بحران طولانی‌مدت خواهیم شد. از سوی دیگر تامین بازار از نکات مهم و لازم‌الاجرای این طرح است. همچنین اگر دستور کاشت یک محصول در مناطقی که مستعد نیست و زیرساخت لازم وجود ندارد، صادرشود، باوجود برنامه‌ریزی و بازار هدف، محصول عمل نمی‌آید.