اختلال استرس پس از حادثه چیست؟ + علل و روش‌های درمان

اختلال استرس پس از سانحه؛ از علائم تا کنترل و درمان

به گزارش اقتصاد آنلاین، اتفاقات پیشبینی نشده، اخبار، مرگ عزیزان و غیره، ممکن است باعث شوند تا هر کسی دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شود. برای همین شناخت آن، علائم، راه‌های درمان و آشنایی با دکتر روانشناس حرفه‌ای برای درمان این اختلال ضروری است. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید، قصد داریم تا در ادامه درباره این اختلال روانی برایتان بگوییم.

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

تا به حال یک موقعیت نامطلوب همه چیز تمام را تجربه کرده‌اید؟ شرایطی که ممکن است علاوه بر آسیب روانی، صدمات فیزیکی هم به شما وارد شود. مثلا خاطره‌ای را تصور کنید که ممکن است برای شما حس شوک، بی‌پناهی و ترس را حتی پس از گذشت مدتی نسبتا طولانی تداعی کند. شاید در ابتدا اینطور به نظر برسد که زمان همه چیز را درباره آن حل می‌کند. اما گاهی اوقات تروما این اتفاقات به حدی زیاد می‌شوند که تمامی نشانه‌ها به شما می‌گویند که دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) شده‌اید و باید به دکتر روانشناس مراجعه کنید.

اختلال استرس پس از سانحه (Post-traumatic stress disorder) ممکن است برای هر کسی پیش بیاید. تصادف، جنگ، آتش سوزی، فقدانی جمعی، سواستفاده جنسی، حمله و بسیاری از موارد دیگر، همگی باعث بروز این اختلال می‌شوند. آمارها درباره اختلال PTSD متفاوت است اما همه آن‌ها یک نقطه نظر مشترک دارند که می‌گوید، میزان درگیری مردم در سراسر دنیا با این اختلال رو به افزایش است. همچنین زنان بیشتر از مردان دچار این مشکل می‌شوند.

اختلال PTSD می‌تواند زندگی هر کسی را سال‌ها مختل کند و نه تنها برای او بلکه برای اطرافیانش، اذیت کننده باشد. امروزه می‌توان با مراجعه به دکتر روانشناس حرفه‌ای، این مشکل را حل کرد. روش‌های درمانی این اختلال اصلا پیچیده نیستند و بر اساس روان درمانی و دارودرمانی متناسب با وضعیت بیمار تجویز می‌شوند.

دلایل ایجاد اختلال استرس پس از سانحه

معمولا بیشتر افراد پس از سانحه‌ای ناگوار، بار سنگین خاطرات آن را بر دوش می کشند؛ حقیقتی که ممکن است تاثیر زیادی روی کیفیت زندگی آن‌ها بگذارد. تجربه شرایطی مثل تصادف، خفتگیری، سقوط هواپیما، ابتلا به بیماری صعب‌العلاج، شکنجه، تجاوز جنسی و جنگ باعث ایجاد این اختلال می‌شوند.

علت بروز PTSD همچون بسیاری از مشکلات مختلف، ترکیب پیچیده‌ای از موارد زیر است:

تجربه موقعیت‌های سخت و اضطراب‌آور

به هم ریختگی تنظیمات هورمونی و شیمیایی در بدن

تهدید و اهانت فیزیکی و کلامی

خصوصیات انتسابی

به ارث بردن اختلالات روانی و سابقه ابتلا به بیماری مثل افسردگی در خانواده

ابتلا به این اختلال باعث مشکلاتی مثل پرخوری عصبی، افسردگی یا حتی اقدام به خودکشی می‌شود. بنابراین توصیه می‌کنیم که اگر کوچکترین نشانه‌های وجود این بیماری را در خود یا عزیزانتان مشاهده کردید، به پزشک متخصص مراجعه کنید. اما علائم اختلال PTSD چیست؟ این سوال را در ادامه پاسخ خواهیم داد.

علائم اختلال PTSD

بیشتر کسانی که دچار اختلال استرس پس از سانحه می‌شوند، معمولا یک ماه بعد اولین نشانه‌های ابتلا به این بیماری را از خود بروز می‌‌دهند. هرچند که گاهی نشانه‌های PTSD تا سال‌ها بعد اصلا خودشان را نشان نمی‌دهند و این بستگی به موقعیت بیمار دارد. از آنجایی که این مشکل تاثیرات مخربی روی زندگی فرد می‌گذارد، درمان آن با مراجعه به یک دکتر روانشانس، می‌تواند مسیر درمان را برای بیمار کوتاه کند.

علائم PTSD مختلف است و در بین افراد یکسان نیست. همچنین امکان دارد که به مرور زمان این نشانه‌ها تغییر کنند. علائم اختلال PTSD در یک دسته‌بندی کلی به نشانه‌های روانی و فیزیکی تقسیم می‌شود که در ادامه هر بخش را به تفکیک مورد بررسی قرار خواهیم داد.

علائم روانی اختلال PTSD

علائم روانی اختلال استرس پس از حادثه به مواردی مثل خاطرات آزار دهنده، تغییرات منفی در تفکر، اجتناب و تغییر در واکنش‌های مختلف فیزیکی و عاطفی تقسیم می‌شود. در ادامه بیشتر درباره آن‌ها توضیح می دهیم.

خاطرات آزار دهنده

علائم خاطرات آزار دهنده در بیماران عبارت است از:

افکار بی‌وقفه مزاحم و گاهی ترسناک

دیدن کابوس‌های شبانه

پریشانی عاطفی شدید و واکنش‌های فیزیکی آسیب‌زا

یادآوری خاطرات مرتبط با حادثه (فلش بک)

تغییرات منفی در تفکر

اختلال استرس پس از سانحه روی قوه تفکر بیمار تاثیرات بسیاری می‌گذارد. نشانه‌های تغییرات منفی در تفکر تحت تاثیر PTSD عبارتند از:

احساس گناه و سرزنش بی‌وقفه

ناتوانی در خاطر سپردن خاطرات به صورت کامل یا برخی از بخش‌های آن

مشکل در تمرکز

بروز فوبیا، اضطراب و افسردگی

کاهش امید به زندگی

احساس بیگانگی از دیگران

بی‌ حسی عاطفی و ذهنی

اجتناب

اجتناب از روبرویی با شرایط و موقعیت‌هایی که کمترین نشانه از رویداد پیش آمده را داشته باشند، از علائم مهم و جدی PTSD است. علائم اجتناب در اختلال استرس پس از حادثه شامل موارد زیر می‌شود:

عدم تمایل و امتناع از صحبت درباره حادثه

گریز از موقعیت‌ها و افرادی که رویداد را به بیمار یادآوری می‌کنند.

تغییر در واکنش‌های مختلف فیزیکی و عاطفی

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) باعث برانگیختگی و واکنش پذیری بیش از حد فرد می‌شود. این حالت دارای نشانه‌های زیر است:

احساس اضطراب و تنش مزمن

مشکل خواب

حساسیت بیش از حد نسبت به خطرات احتمالی

تحریک پذیری بسیار زیاد عصبی

در صورتی که هر کدام از این علائم را دارید، باید هر چه زودتر به دکتر روانشناس مراجعه کنید.

علائم جسمی PTSD

اختلال‌های عصبی و اضطرابی که پس از سانحه گریبانگیر بیمار می‌شود، دارای علائم جسمی مختلفی هستند. اگر همراه با علائم روانی نشانه‌های زیر را دارید، باید هر چه سریع‌تر برای درمان به پزشک مراجعه کنید. علائم فیزیکی PTSD عبارتند از:

ضعف شدید سیستم ایمنی بدن

بدخوابی به صورتی که باعث خستگی و بی حوصلگی در طول روز شود.

لرزش، تعریق، مشکلات معده، سردرد، درد قفسه سینه و سرگیجه

عفونت‌های مکرر

علائم اختلال PTSD در کودکان

اضطراب پس از سانحه تنها مشکلی مختص به بزرگسالان نیست بلکه کودکان و نوجوانان هم درگیر آن می‌شوند. نشانه‌های این اختلال در سنین مختلف با یکدیگر متفاوت است. به طور مثال در کودکان زیر شش سال، علائم اضطراب پس از سانحه مواردی همچون وابستگی بیش از حد به بزرگسالان، شب ادراری، بازسازی اتفاق در بازی و ناتوانی در تکلم خودش را نشان می‌دهد.

کودکان بین پنج تا 12 سال هم رویداد آسیب‌زا را در بازی‌ها، داستان‌ها و تصاویری که نقاشی می‌کنند، به نمایش می‌گذارند. کودکان و نوجوانان 12 تا 18 سال نیز مشکل خود را از طریق رفتارهای تکانشی، بی‌ احترامی، پرخاشگری و انزوا نشان می‌دهند.

کودکانی که تجربه آزار و اذیت جنسی داشته باشند نیز رفتارهایی مثل پرخاش، رفتار جنسی غیرمعمول، صدمه زدن به خود، سوء مصرف مواد مخدر یا نوشیدنی‌های الکلی را از خود نشان می‌دهند. آن‌ها همچنین دچار احساس کم ارزشی، انزوا، اضطراب، ترس و غم هستند.

پیشگیری از اختلال استرس پس از حادثه

این خیلی طبیعی است که بعد از یک اتفاق تلخ، احساساتی مثل خشم، استرس، احساس گناه و افسردگی به سراغتان بیاید؛ این‌ موارد واکنش های طبیعی هر انسان به اتفاقات ناگوار است. با این حال راهکارهایی هستند که می‌توان با به کار بستن آن‌ها از بروز PTSD جلوگیری کرد. برقرار کردن ارتباط با اعضای خانواده و دوستان نزدیک و برخورداری حمایت آن‌ها در پیشگیری از اختلال استرس پس از حادثه همگی بسیار تاثیرگزار هستند. همچنین بسیار مهم است که در صورت داشتن هرگونه احساس مخربی مثل افسردگی، به دکتر روانشناس مراجعه کنید و قبل از وقوع مشکل، جلوی آن را با گرفتن درمان حرفه‌ای بگیرید.

تشخیص اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

عوامل مختلفی روی تشخیص اختلال استرس پس از سانحه تاثیر می‌گذارند. کسانی که دچار این اختلال هستند معمولا در معرض خطر مرگ یا آسیب جدی بوده‌اند. این بیماران مستقیم در معرض خطر قرار داشته‌اند یا رابطه‌ای بسیار نزدیک و عاطفی با افرادی که دچار سانحه شده‌اند، دارند. پزشکان برای تشخیص PTSD از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. این راه‌ها عبارتند از:

استفاده از راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-5). این راهنما توسط انجمن روانپزشکی آمریکا گردآوری و منتشر شده است.

درمان اختلال PTSD

زندگی فرصت یگانه‌ایست که برای بهتر زیستن آن نباید هیچ فرصتی را از دست داد. درمان PTSD به شما کمک می‎کند تا دوباره زندگی خود را کنترل کنید و از زندگی لذت ببرید. روان درمانی و دارودرمانی راه‌های بهبود این اختلال هستند که البته بنابر تشخیص پزشک، گاه از هر دو روش برای بهبود بیمار کمک گرفته می‌شود. بهبودی این اختلال بسته به شدت اختلال ممکن است هفته‌ها طول بکشد. در ادامه هر کدام از این دو روش را به تفکیک مورد بررسی قرار خواهیم داد.

درمان اختلال استرس پس از حادثه به روش روان درمانی

در روان درمانی از چند روش که همه بر اساس صحبت درمانی هستند، استفاده می‌شود. روش‌های درمان شناختی (CBT)، درمان از راه مواجهه و حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد (EMDR) همگی بر اساس روش روان درمانی انجام می‌شوند. نقطه اشتراک تمامی این روش‌های درمانی، صحبت درباره تمامی احساساتی است که بیمار از آن‌ها فرار می‌کند. به این صورت او با هر آنچه که اتفاق افتاده روبرو می‌شود و آن را می‌پذیرد؛ یادتان باشد که پذیرش اولین قدم مهم برای درمان است. جلسات روان درمانی معمولا به صورت هفتگی برگزار می‌شوند.

درمان PTSD به روش دارودرمانی

روش دیگری که منجر به درمان اختلال استرس به وجود آمده پس از حادثه می‌شود، تجویز داروهای شیمیایی است. داروهایی مثل ضد افسردگی، ضد اضطراب و پرازوسین (Prazosin)، بیشترین تاثیر را روی درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) تا به حال داشته‌اند. توجه داشته باشید که این داروها باید تنها با دوزی مشخص و با دستور پزشک طی مدت زمانی معلوم مصرف شوند. همچنین در صورت به وجود آمدن هرگونه عارضه و مشکل، باید به پزشک خود اطلاع دهید.

پذیرش و حمایت، دو عامل مهم در درمان PTSD

درمان اختلال PTSD امری شدنی است اگر با آن کنار بیایید و به دنبال درمان اساسی آن بروید. همچنین مطمئن باشید که حمایت عزیزانتان، می‌تواند بهترین انگیزه برای درمان این مشکل باشد. برای موفقیت در درمان اختلال استرس پس از حادثه تنها لازم است تا طبق برنامه و دستور پزشک پیش بروید، از خودتان مراقبت کنید، با دیگران ارتباط داشته باشید و در صورت امکان، به گروه‌های درمانی بپیوندید.