انواع داروهای بیهوشی چیست؟

بیهوشی نوعی درمان پزشکی است که باعث می‌شود حین عمل جراحی هیچ‌گونه احساس دردی را تجربه نکنید. داروهایی که برای جلوگیری از احساس درد استفاده می‌شوند، داروهای بیهوشی یا بی حس‌کننده نامیده می‌شوند.اما نکته جالب‌توجه این است که بیهوشی انواع مختلفی دارد و به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. هر کدام از روش‌های بیهوشی یا بی‌حسی کاربرد خاص خود را دارند.

برخی از داروهای بیهوشی بخش‌های خاصی از بدن را بی‌حس می‌کنند. این در حالی است که سایر داروها مغز را بی‌حس می‌کنند و باعث می‌شوند بیمار به خواب برود تا پزشک راحت‌تر بتواند جراحی‌های تهاجمی‌تر (نظیر جراحی سر، قفسه سینه یا شکم) را انجام دهد. در این مقاله قصد داریم شما را با انواع بی هوشی، خطرات آن و هر آنچه که دراین‌خصوص باید بدانید آشنا کنیم.

انواع داروهای بیهوشی

چهار دسته اصلی از انواع بیهوشی یا بی‌حسی وجود دارد که هر یک برای انواع خاصی از جراحی‌های تهاجمی و پروسه‌های کمتر تهاجمی استفاده می‌شوند. این بیهوشی‌ها شامل این مواردند:

بی‌حس کننده موضعی، بی‌حس کننده منطقه‌ای، بی‌حس کننده عمومی، بی‌حسی آرام‌بخش (که گاهی “مراقبت بیهوشی تحت کنترل” نیز نامیده می‌شود).

متخصص بیهوشی در مورد انواع بیهوشی که برای عمل یا روش موردنیازتان مناسب و ایمن هستند با شما صحبت می‌کند و گزینه‌های موجود را به‌صورت واضح برای شما توضیح می‌دهد. در اینجا به معرفی انواع بی‌حسی پرداخته‌ایم.

۱. بی حس کننده موضعی

بی‌حسی موضعی شامل تزریق یک داروی بی حس کننده موضعی (ماده بی‌حسی) به قسمت خاصی از بدن است. در این روش، تزریق در همان محل موردنظر یا نزدیک آن انجام می‌شود.

برخی از پزشکان از این روش بی‌حسی برای انجام اقدامات کوچک و جراحی‌های سرپایی در مطب استفاده می‌کنند. اگر ناحیه تحت درمان بزرگ باشد یا این که بیمار نتواند بی‌حسی موضعی را به‌تنهایی تحمل کند، ممکن است از یک متخصص بیهوشی خواسته شود تا با تجویز آرام‌بخش کمک کند تا بیمار احساس راحت‌تری داشته باشد.

بی‌حسی موضعی عموماً اصطلاحی است که برای داروهایی مانند لیدوکائین استفاده می‌شود که با سوزن به بدن تزریق می‌شوند یا این که به‌صورت موضعی در قالب یک کرم روی پوست استعمال می‌شوند. بی‌حسی موضعی به‌تنهایی می‌تواند درد پروسه‌های جزئی همچون بخیه‌زدن زخم یا پروسه‌های دندانپزشکی را برطرف کند.

۲. بی حسی منطقه ای

دسته‌ای از داروهای بی حسی یا بیهوشی به‌صورت داروهای بی حسی منطقه ای دسته‌بندی می‌شوند. این داروها با هدف بی‌حس‌کردن منطقه خاصی از بدن استفاده می‌شوند و در طول مصرف آنها بیمار بیدار و هوشیار است، اما درد را در منطقه موردنظر احساس نمی‌کند. این داروها خود شامل انواع مختلفی هستند که از جمله می‌توان به بی‌حس‌کننده‌های نخاعی، اپیدورال، موضعی و بازویی اشاره کرد.

نخاعی

نوع دیگری از انواع بیهوشی، بیهوشی نخاعی است که با نام‌های بی‌حسی منطقه‌ای یا بی‌حسی لوکال و بی حسی نخاعی نیز شناخته می‌شود. این نوع بی‌حسی که شبیه بی‌حسی موضعی است بخشی از بدن را برای انجام کارهای پزشکی مانند بخیه‌زدن یا بیوپسی بی‌حس می‌کند. در واقع این داروها منطقه گسترده‌تری را بی‌حس کرده و با مسدودکردن موضعی اعصاب از انتقال سیگنال‌های درد به آنها جلوگیری می‌کنند. این نوع از بیهوشی بسیار ساده‌تر از بیهوشی عمومی است، چرا که فرد کاملاً بیدار است و تنها بخشی از بدن او بی حس شده است.

اپیدورال

یکی دیگر از انواع بیهوشی، بی‌حسی اپیدورال است. این نوع از روش بی‌حسی تکنیکی است که ممکن است به‌عنوان یک روش بی‌حسی اولیه برای جراحی از آن استفاده شود یا این که به‌عنوان گزینه‌ای جهت مدیریت درد بعد از عمل مدنظر قرار بگیرد. معمولاً بی‌حسی اپیدورال از شکم تا بالای پاها را بی‌حس می‌کند و معمولاً در زایمان‌های طبیعی بدون درد از آن استفاده می‌شود.

بازویی

نوع دیگری از بی‌حسی منطقه‌ای، بی‌حسی بازویی نام دارد. همان‌طور که از نام آن هم مشخص است این نوع از بی‌حسی با تزریق ماده بی‌حس‌کننده به اعصاب بازوی بیمار همراه است که به دنبال آن قسمت بازو تا شانه و کف دست فرد بی‌حس می‌شود.

۳. بی حس کننده عمومی

بیهوشی عمومی کل بدن را در حالت خواب عمیق یا ناهشیاری قرار می‌دهد و در طی آن بیمار هیچ‌گونه هوشیاری یا احساسی ندارد. این به این معناست که هیچ‌چیزی را حس نمی‌کنید یا این که اصلاً به‌خاطر نمی‌آورید که جراحی داشته‌اید.

بیهوشی عمومی از طریق این موارد صورت می‌گیرد:

• تزریق درون وریدی (IV)
• استنشاق مواد بیهوشی از طریق ماسک تنفسی، دستگاه راه هوایی یا لوله
• یا ترکیبی از همه این موارد

این نوع بیهوشی ممکن است تنفس را متوقف کند، به همین خاطر اغلب به لوله‌گذاری (قراردادن لوله تنفسی) یا قراردادن یک دستگاه راه هوایی برای کمک به تنفس بیمار نیاز دارد. بعدازاین که بیمار کاملاً به خواب رفت، لوله یا دستگاه قرار داده می‌شود و پس از اتمام جراحی و زمانی که بیمار بتواند به‌راحتی و بدون کمک نفس بکشد خارج می‌شود.

بعدازاین که بیمارانی که بیهوشی عمومی دریافت کرده‌اند، بیدار شوند، ممکن است گلودرد خفیفی را تجربه کنند که ناشی از قرارگرفتن لوله تنفسی در گلو است.

۴. داروهای آرام بخش

یک سری از داروهای بیهوشی با عنوان داروهای آرام بخش یا داروهای ضداضطراب شناخته می‌شوند. داروهای ضداضطراب داروهایی هستند که به کاهش یا کنترل اضطراب و آرامش بدن کمک می‌کنند. در دوزهای بالاتر نیز می‌توان از آنها برای القای خواب استفاده کرد. آنها همچنین ممکن است باعث فراموشی انتروگراد شوند که در آن بیمار رویدادهای پس از تجویز دارو را به یاد نمی‌آورد.

این داروها معمولاً قبل از عمل برای آرام‌کردن بیمار قبل از رسیدن به اتاق عمل تجویز می‌شوند. متخصصان بیهوشی معمولاً میدازولام را از طریق تزریق IV برای این منظور تجویز می‌کنند. در کودکان، میدازولام را می‌توان به‌صورت خوراکی، به‌صورت مایع یا از طریق بینی به‌صورت اسپری، قبل از عمل تجویز کرد.

۵. داروهای بیهوشی تزریقی

دسته دیگر داروهای بیهوشی داروهایی هستند که به‌صورت تزریقی (تزریق داخل وریدی) مصرف می‌شوند. تجویز این داروها می‌تواند بیمار را به‌سرعت بیهوش کرده و به حالت خواب ببرد. از رایج‌ترین داروهای بیهوشی داخل وریدی می‌توان به پروپوفول، کتامین و اتومیدیت اشاره کرد. پروپوفول رایج‌ترین ماده بیهوشی عمومی تزریقی است که در بسیاری از اعمال جراحی از آن استفاده می‌شود.

۶. داروهای بیهوشی استنشاقی

برخی از داروهای بیهوشی به‌صورت گازهای استنشاقی مصرف می‌شوند و بیمار با تنفس این گازها که معمولاً به‌صورت یک ماسک روی دهان آنها قرار داده می‌شوند، ماده بی‌حسی را استنشاق کرده تا به‌تدریج دارو اثر کند و بیمار بیهوش شود.

متن اصلی:
The most commonly used anesthetic gases are halothane, nitrous oxide, isoflurane, sevoflurane,» and desflurane.»
ترجمه متن:
«رایج‌ترین داروهای بیهوشی استنشاقی شامل سووفلوران، دسفلوران و ایزوفلوران می‌شود.»
منبع:
ncbi

۷. داروی بیهوشی خوراکی

دسته دیگر داروهای بیهوشی نیز به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند و معمولاً تاثیر آنها به‌صورت خواب‌آور و تسکین‌دهنده درد است. برخی از این مسکن‌ها را در دسته مخدرها در نظر می‌گیرند، چرا که مسکن‌های بسیار قوی هستند و می‌توانند بیمار را به حالت خواب برده تا درد را احساس نکند. در بسیاری از مواقع این داروها برای کنترل درد بعد از جراحی استفاده می‌شوند. ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی و استامینوفن از جمله داروهای بیهوشی خوراکی هستند.

دسته دیگر داروهای بیهوشی خوراکی نیز می‌توانند تاثیرات قوی‌تری داشته باشند و به بیهوش‌کردن بیمار منجر شوند. انواع قرص‌های خوراکی کتامین از رایج‌ترین داروهای بیهوشی خوراکی موجود داست. این دارو در دوزهای بالا برای بیهوشی و در دوزهای پایین‌تر برای کنترل درد استفاده می‌شود.

کاربرد داروهای بیهوشی

به‌صورت‌کلی بدون در نظر گرفتن نوع دارویی که برای بیهوشی یا بی‌حسی کاربرد دارد، این داروها با هدف کنترل و سرکوب درد استفاده می‌شوند. آنها طی آزمایشات و تست‌های پزشکی مختلف و انجام طیف وسیعی از اعمال جراحی برای بی‌حسی در نواحی خاصی از بدن یا القای خواب کاربرد دارند. این داروها می‌توانند از انتقال سیگنال‌های درد جلوگیری کرده و با ازبین‌بردن حس درد امکان انجام طیف وسیعی از اقدامات پزشکی را فراهم می‌کنند.

از جمله کاربردهایی که می‌توان برای این داروها در نظر گرفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش دردهای جزئی مانند درد ناشی از زخم یا شکستگی
• استفاده در دندانپزشکی، خصوصاً برای جراحی‌های دندان و لثه
• کاربرد در عمل‌های جراحی سرپایی
• بخیه‌زدن و پانسمان
• در انجام زایمان‌های طبیعی بدون درد و سزارین‌ها
• استفاده در اقدامات پزشکی مانند اندوسکوپی، کولونوسکوپی و غیره
• انجام جراحی‌های مختلف مانند عمل قلب و غیره
• استفاده در کنترل درد بعد از عمل جراحی
• آرام‌کردن بیماران قبل از رفتن به اتاق عمل
• کاهش اضطراب
• آرام‌بخش و به خواب بردن بیماران حین بی‌حسی‌های اپیدورال یا نخاعی

برای اطلاع دقیق از کاربردهای داروهای بیهوشی بهتر است با متخصص بیهوشی مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر بیهوشی وجود دارد.

داروی بیهوشی آندوسکوپی و کولونوسکوپی

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای داروهای بیهوشی، در انجام تست‌ها و بررسی‌های پزشکی مانند آندوسکوپی معده و کبد یا کولونوسکوپی است. گزینه‌هایی که در این موارد استفاده می‌شود از بی‌حسی و آرام‌بخش‌ها تا بیهوشی عمومی متغیر است. برای آندوسکوپی ممکن است از یک آرام‌بخش متوسط یا عمیق استفاده شود. معمولاً این داروها برای به‌حداقل‌رساندن درد و ناراحتی ناشی از ورود لوله آندوسکوپی یا کولونوسکوپی و کاهش اضطراب بیماران استفاده می‌شوند. رایج‌ترین داروهای بیهوشی آندوسکوپی و کولونوسکوپی شامل پروپوفول، بنزودیازپین‌ها و مواد افیونی هستند.

خطرات داروهای بیهوشی

به‌صورت‌کلی داروهای بیهوشی با هدف بی‌عارضه‌بودن استفاده می‌شوند، اما قطعاً این داروها نیز مانند هر داروی دیگری ممکن است یک سری عوارض جانبی داشته باشد. به همین دلیل هم حتماً باید داروها و دوز مصرفی آنها تحت‌نظر یک متخصص بیهوشی تجویز و استفاده شود. خصوصاً در بیهوشی‌های عمومی همیشه یک متخصص بیهوشی به‌صورت کامل فرایند بیهوش شدن بیمار را تحت‌نظر دارد و علائم حیاتی او را به‌صورت دقیق کنترل می‌کند. نکته دیگر این که خطرات و عوارض این داروها بسته به دوز، نوع دارو، نوع مصرف و شرایط بیمار متفاوت است.

از رایج‌ترین خطرات داروهای بیهوشی می‌توان به ایجاد انواع واکنش‌های آلرژیک اشاره کرد. گاهی این واکنش‌های آلرژیک خفیف بوده و برخی مواقع نیز واکنش‌ها بسیار شدید و جدی هستند که جدی‌ترین آن شوک آنافیلاکسی است. یکی دیگر از خطراتی که ممکن است داروهای بیهوشی داشته باشند تاثیرگذاری کمتر از حد انتظار آنهاست که به دنبال آن بیمار در حین عمل بیدار می‌شود.

سایر خطرات احتمالی استفاده از داروهای بیهوشی می‌تواند شامل آسیب در محل تزریق، عفونت، مشکلات تنفسی، آسیب‌های کوتاه‌مدت به اعصاب، واکنش‌های آلرژیک مانند آسم، آسیب به دهان و دندان‌ها یا زبان و غیره شود. در نهایت نادرترین خطری که ممکن است انواع داروهای بیهوشی برای برخی از افراد داشته باشند، مرگ است.

داروهای جدید بیهوشی

باتوجه‌به نیاز برای کاهش حداکثری ریسک و عوارض داروهای بیهوشی و افزایش اثربخشی آنها، تحقیقات زیادی برای تولید انواع داروهای بیهوشی جدید صورت‌گرفته که نتیجه آنها تولید یک سری داروی بیهوشی جدید است. یکی از ویژگی‌های داروهای بیهوشی جدید این است که برخلاف داروهای قبلی که باید از یک داروی منفرد مانند اتر یا کلروفرم به‌تنهایی برای بیهوشی کلی استفاده می‌شد، بیهوش‌کننده‌های امروزی شامل داروهای مختلفی می‌شوند که می‌توان از هر کدام برای اثری خاص استفاده کرد.

یکی از جدیدترین داروهای بیهوشی موجود، داروی رمیمازولام است. این دارو جدیدترین فرم داروهای بنزودیازپین است که از ترکیب دو داروی بیهوشی میدازولام و رمی فنتانیل تولید شده است. پروپوفول‌ها که دارای خواص متفاوتی هستند با قدرت آرام‌بخشی و تسکین‌دهی سریع‌تر و قوی‌تر، جزء داروهای جدید بیهوشی دسته‌بندی می‌شوند.

داروهای بیهوشی خوراکی گیاهی

داروهای گیاهی متعددی دارای خواص بیهوشی هستند. فرآورده‌های گیاهی مانند میخک، سینچونا، داتورا، تیمول و یاس دارای خواص بی‌حسی موضعی هستند و در پزشکی و دندانپزشکی استفاده می‌شوند. برای مثال روغن میخک یک داروی قدیمی برای بی‌حس‌کردن اعصاب است. این روغن حاوی ترکیب شیمیایی اوژنول است که یک بی‌حس‌کننده طبیعی است.

سوالات متداول شما

در ادامه به سوالات پرتکرار شما در مورد داروهای بیهوشی پاسخ می‌دهیم.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به پزشک

انواع داروهای بیهوشی برای اهداف مختلفی کاربرد دارند. باتوجه‌به گسترش این داروها امروزه بر خلاف قبل برای استفاده‌های متفاوت از داروهای بیهوشی متنوعی نیز استفاده می‌شود. این داروها با هدف تسکین درد و بیهوش کردن و آرام‌کردن بیماران استفاده می‌شوند تا به‌این‌ترتیب انجام اقدامات و تست‌های پزشکی آسان‌تر شود. بااین‌حال باتوجه‌به این که هر داروی بیهوشی می‌تواند عوارض و خطرات خود را داشته باشد این داروها و مصرفشان باید کاملاً با نظر دکتر بیهوشی انجام شود تا در تمامی مراحل شرایط و علائم حیاتی بیمار توسط پزشک کنترل گردد.

برای آشنایی بیشتر با مزایا و عوارض داروهای بیهوشی بهتر است با متخصص بیهوشی مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سایت دکترتو با بهترین پزشکان در ارتباط باشید. در دکترتو علاوه‌بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره تلفنی با دکتر بیهوشی وجود دارد.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!

منابع: aegisanesthesiapartners, webmd, aegisanesthesiapartners, betterhealth, nhs, medindia, pubmed