مسیر مشترک تهران و واشنگتن؛ به سوی فرمول سریع برد-برد!

ارزیابی اسرائیل از توافق

به نوشته بن‌ کاسپیت در المانیتور، نتانیاهو از زمان روی کار آمدن، به غیر از چند اشاره ساده، از پرداختن صریح به مذاکرات واشنگتن و تهران خودداری کرده است. جنجالی که تقریباً یک دهه پیش کمپین جهانی بی‌سابقه‌ای را علیه توافق برجام به راه انداخت تا آن را از بین ببرد. تلاش‌های بی‌وقفه نتانیاهو در آن زمان نتوانست جلوی توافق سال ۲۰۱۵ را بگیرد، اگرچه منجر به خروج ایالات متحده از توافق در سال ۲۰۱۸ شد.

بر اساس ارزیابی کنونی اسرائیل، ایالات متحده و ایران بر سر فرمول «کمتر در برابر کمتر» (فشار/تحریم‌های کمتر آمریکا در ازای امتیازات محدود ایران) یا «تعلیق در مقابل تعلیق» (تعلیق تحریم‌های آمریکا در ازای تعلیق برخی فعالیت‌های هسته‌ای) توافق خواهند کرد. حتی ممکن است که واشنگتن و تهران توافق خود را در سندی رسمی مکتوب و امضا نکنند. در عوض، آنها این موارد را از روی تفاهم و حسن‌نیت اجرا خواهند کرد. این به جو بایدن اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به تأیید، کنگره را دور زده و در عین حال، جلوی گریز هسته‌ای ایران را بگیرد.

طبق ارزیابی اسرائیل، این توافق مستلزم توقف فوری غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از ۶۰ درصد ایران است. ایران همچنین توسعه موشک‌های بالستیک پیشرفته و همکاری‌های نظامی با روسیه را متوقف خواهد کرد. تهران با همکاری با بازرسی‌های بین‌المللی از ذخایر اورانیوم خود، سه زندانی دو تابعیتی را نیز آزاد خواهد کرد.

ایالات متحده هم حدود ۲۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدودشده ایران در بانک‌های خارجی را آزاد کرده، نفتکش‌های ایران در آب‌های بین‌المللی را توقیف نکرده و از پیشبرد قطعنامه‌های ضدایرانی در سازمان ملل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خودداری می‌کند.

فرمول سریع برد-برد

یک دیپلمات ارشد اسرائیلی که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: «توافق‌هایی در این مقیاس نسبتاً سریع به دست می‌آیند. این یک توافق اولیه و سریع است؛ نوعی زمینه‌چینی برای گفتگوهای فشرده آتی. این اجازه می‌دهد تا با پرداخت بهای نسبتاً معقولی، آب سردی روی آتش تنش با ایران ریخته و جلوی مسابقه هسته‌ای ایران را بگیرد. در آستانه شروع مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری، این یک فرمول برد-برد است».

عادی‌سازی روابط با عربستان

رفتار نسبتا نرم اسرائیل در رابطه با این تحولات، در درجه اول از موقعیت سیاسی متزلزل نتانیاهو ناشی می‌شود. او تقریباً از همه جهت تحت فشار قرار دارد. متحدان تندرو از او فشار بیشتر برای پیش‌بردن اصلاحات قضایی را می‌خواهند. در حزب لیکود نیز گروهی به خاطر تعلل او در اصلاحات، کاهش محبوبیت، تظاهرات گسترده، جریان اپوزیسیون مصمم در کنست و اتهامات فساد، علیه او شوریده‌اند. او شدیداً به حمایت دولت بایدن نیاز داشته و همچنان به عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی امیدوار است.

یک منبع ارشد نزدیک به نخست‌وزیر به المانیتور گفت که ممکن است نتانیاهو مایل باشد در ازای تلاش مصمم بایدن برای دستیابی به عادی‌سازی روابط عربستان با اسرائیل، چشم خود را بر توافق واشنگتن و تهران ببندد. با این حال، او گفت که شانس چنین اتفاقی اندک است.

او اذعان کرد: «به احتمال زیاد، آمریکایی‌ها با نتانیاهو در موضوع عربستان بازی کرده و برای جلب رضایتش در موضوع ایران، او را فریب می‌دهند. پس از توافق، دیگر برای پشیمانی خیلی دیر خواهد بود. بعید است که دولت بایدن بتواند خواسته‌های عربستان برای عادی‌سازی با اسرائیل را برآورده کند». پس نتانیاهو با پرداخت هزینه، چیزی که می‌خواهد را تحویل نخواهد گرفت و قربانی تاکتیک‌هایی می‌شود که خودش روی دیگران انجام می‌دهد.

خویشتن‌داری اسرائیل در رابطه با تفاهم ایران نیز ناشی از ارزیابی کابینه نتانیاهو از نفوذ بسیار محدود آن بر سیاست دولت بایدن در قبال ایران است که کمتر از آن چیزیست که حتی در زمان روابط تند خود با دولت اوباما داشت. علاوه بر این، تعداد کمی از مقامات ارشد دفاعی معتقدند که هرگونه توافق با ایرانی‌ها بد است، اما آلترناتیو آن بسیار بدتر است.

آلترناتیو توافق

یک منبع ارشد نظامی سابق اسرائیل که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: «در حال حاضر، هیچ‌کس نمی‌تواند از ادامه تلاش‌های غنی‌سازی ایرات و گریز هسته‌ای احتمالی‌اش جلوگیری کند و این مسئله تنها گزینه توافق محدود را باقی می‌گذارد». به ادعای او، اسرائیل واقعاً از چنین توافق نانوشته‌ای سود ببرد، چرا که برای کابینه نتانیاهو الزام‌آور نخواهد بود.

این منبع ارشد نظامی سابق گفت: «زمانی که اسرائیل به این نتیجه برسد که حمله نظامی اجتناب‌ناپذیر است یک توافق مکتوب به آزادی عمل تل‌آویو در قبال ایران آسیب جدی وارد می‌کند. دستور حمله نظامی به کشوری که با ایالات متحده توافق‌نامه امضا کرده است، غیر قابل تصور است. از سوی دیگر، اگر تفاهم امضا نشده و به صورت رسمی تثبیت نشود، اسرائیل آزادی بسیار بیش‌تری خواهد داشت».

تغییر موازنه استراتژیک اسرائیل و ایران

موازنه استراتژیک بین اسرائیل و ایران در ماه‌های اخیر به ضرر اسرائیل تغییر کرده است. نزدیک‌تر سدن ایران و روسیه، دسترسی تهران به فناوری‌های پیشرفته نظامی را بسیار بهبود بخشیده و به خزانه‌داری ایران نیز کمک کرده است. در عین حال، بحران روابط بین اسرائیل و ایالات متحده در کابینه ششم نتانیاهو، افزایش جایگاه چین در منطقه که منجر به آشتی ایران و عربستان سعودی شده است، همگی جایگاه ایران را به ضرر اسرائیل تقویت کرده‌اند.

این تحولات سریع و همچنین تداوم تظاهرات ضد کابینه اسرائیل که جامعه، اقتصاد و تشکیلات امنیتیش را بی‌ثبات کرده، تنها در چند ماه کوتاه منجر به تغییرات شگفت‌انگیزی بین اسرائیل و ایران شده است. با توجه به این وضعیت، اسرائیل نمی‌تواند یک کمپین بین‌المللی دیگر را علیه توافق با تهران آغاز کرده و بنابراین به دروغ رو آورده است. در عوض، تل‌آویو تلاش می‌کند از طریق نزدیکی اسرائیل با عربستان سعودی، نزدیکی ایالات متحده و ایران را دور بزند. اینکه آیا این استراتژی موفقیت‌آمیز خواهد بود یا نه را باید دید.