تولید 3.5 میلیون تن سبزی و صیفی در فضای گلخانه‌ای

«الهام فتاحی‌فر» در گفت‌وگو با ایران اکونومیست درباره وضعیت تولید محصولات گلخانه ای و سطح گلخانه های کشور، افزود: براساس گزارش های موجود، در سال ۱۴۰۱ حدود ۳.۵ میلیون تن سبزی و صیفی و سایر محصولات کشاورزی و ۲ میلیون و ۷۶۹ هزار عدد گل و گیاهان زینتی در سطح ۱۹ هزار و ۶۱۳ هکتار گلخانه تولید شده که نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد داشته است.

به گفته وی، این درحالی است که در سال ۱۴۰۰ نزدیک به ۳.۲ میلیون تن سبزی و صیفی و سایر محصولات کشاورزی و ۲ میلیون و ۵۴۹ هزار عدد گل و گیاهان زینتی در سطح ۱۸ هزار و ۸۸ هکتار از گلخانه های کشور تولید شده بود.

سرپرست دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: از مجموع سطح گلخانه‌های در حال تولید کشور، ۷۵ درصد مربوط به تولید سبزی و صیفی، ۲۰ درصد گل و گیاهان زینتی و پنج درصد سایر محصولات گلخانه‌ای را شامل می‌شود. همچنین از مجموع سبزی و صیفی تولیدی گلخانه‌ای، ۵۳ درصد خیار، ۲۳ درصد گوجه فرنگی، ۱۶ درصد فلفل و هشت درصد سایر سبزیجات گلخانه‌ای است.

فتاحی فر بیان‌داشت: بر اساس آمارهای موجود بیشترین میزان تولید و سطح گلخانه‌ ها مربوط به استان‌ های تهران، اصفهان، جنوب کرمان، یزد، هرمزگان و فارس است.

ارزآوری ۲۶۵میلیون دلاری محصولات گلخانه‌ای برای کشور

سرپرست دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی تصریح‌کرد: طبق آمار سال ۱۴۰۱، بیش از ۷۵۹ هزار تن محصول سبزی و صیفی، گل و گیاهان زینتی به ارزش ۲۶۵ میلیون دلار به کشورهای هدف صادر شد. از این میزان حدود ۷۴۷ هزار تن سبزی و صیفی به ارزش ۲۵۵ میلیون دلار و ۱۲ هزار تن گل و گیاهان زینتی به ارزش ۱۰ میلیون دلار بوده است.

وی با بیان اینکه عمده صادرات تولیدات گلخانه ای ایران به کشورهای هدف گوجه فرنگی و فلفل دلمه ای است، اضافه‌کرد: هنوز آمار جدیدی از تولید و صادرات محصولات گلخانه ای سال ۱۴۰۲ در دست نیست.

فتاحی‌فر درباره برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای انتقال کشت از فضای باز به کشت گلخانه ای، گفت: براساس برنامه‌ ریزی سالانه سطح و محصولات موردنظر برای انتقال از فضای باز به فضای گلخانه‌ای تعیین می‌شود که همین امر توسعه گلخانه‌ها را منجر شده است، بنابراین با توجه به اینکه اجرای برنامه انتقال کشت بخشی از سبزی و صیفی فضای باز به گلخانه‌ ها، یک برنامه مشترک بین معاونت زراعت و باغبانی است، اجرای این برنامه باید با هماهنگی ستادی و استانی و بهره‌برداران زراعی و گلخانه‌ای انجام شود ضمن آنکه با توجه به بررسی وضعیت سالانه توسعه گلخانه‌ ها، بخشی از سبزی و صیفی فضای باز به گلخانه‌ ها منتقل می‌شود.

افزایش بهره وری آب و توسعه پایدار تولید از مزایای کشت گلخانه ای

وی درخصوص مزایای کشت گلخانه‌ای افزود: توسعه پایدار و حفظ منابع تولید، تولید کیفی محصولات، تامین امنیت و ایمنی غذایی، توسعه و تثبیت بازارهای داخلی و بین‌المللی، افزایش بهره‌وری عوامل تولید (آب، خاک، بذر، کود، آب، سم و نیروی کار)، کنترل اثرات نامطلوب ناشی از تغییر اقلیم، امکان انطباق تقویم عرضه محصول با تقویم تقاضای بازار، امکان کاهش فاصله محل تولید تا بازار مصرف، آزادسازی سطوح فضای باز برای تولید محصولات اساسی موردنیاز کشور، جذب سرمایه بخش خصوصی داخلی و خارجی و ایجاد فرصت‌ های شغلی جدید و کاهش مصرف سموم و کودهای شیمیایی با کیفیت و ترویج کم کاربرد سموم و کودهای بیولوژیک و روش‌های غیرشیمیایی کنترل آفات و بیماری‌ ها در این واحدهای تولیدی از مزایای کشت گلخانه‌ای است.

۱۰ درصد گلخانه های کشور هیدروپونیک هستند
سرپرست دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی درباره گلخانه‌ های هیدروپونیک و مدرن در کشور گفت: طبق آمار جهاد کشاورزی استان‌ ها در سال ۱۴۰۰، از مجموع بیش از ۱۸ هزار هکتار گلخانه موجود در کشور، یک هزار و ۷۴۰ هکتار از آن معادل حدود ۱۰ درصد را گلخانه‌های هیدروپونیک (کشت بدون خاک) تشکیل می‌دهند و مابقی گلخانه‌ها از کشت روی بستر خاک بهره می‌برند.

وی با بیان اینکه تولیدات گلخانه ای موجب افزایش درآمد کشاورزان می شود اظهارداشت: هزینه تولید در گلخانه‌ها نسبت به هزینه تولید در فضای باز بالاست اما با توجه به اینکه میزان عملکرد در واحد سطح در گلخانه‌ها نسبت به فضای باز، بسیار بالاتر است به عنوان مثال عملکرد خیار زراعی، ۳۰ تن در هکتار است در حالی که عملکرد تولید خیار گلخانه‌ای ۲۶۰ تن در هکتار است که رقم قابل توجهی است و از سویی دیگر محصول تولیدی در گلخانه نسبت به فضای باز دارای کیفیت بالاتری است بنابراین تقاضا برای محصولات گلخانه‌ای در بازارهای خارجی و بعضاً داخلی بیشتر بوده در نتیجه درآمد بهره‌برداران گلخانه‌ای نسبت به بهره‌برداران فضای باز بیشتر است.

فتاحی فر درباره مشکلات کشت گلخانه‌ ای افزود: ضرورت اصلاح و نوسازی واحدهای گلخانه‌ای قدیمی و فرسوده در راستای بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش عملکرد تولید در واحد سطح، وابستگی به واردات بذور گلخانه‌ای، برخی اندام‌های تکثیری گل و گیاهان زینتی، بسترهای کشت گلخانه‌ای و برخی از تجهیزات و ماشین آلات گلخانه‌ای، کمبود نیروی کار ماهر گلخانه‌ای، مطابقت دادن استانداردهای ملی با استانداردهای سختگیرانه کشورهای هدف صادراتی (ارتقای تولیدات گلخانه‌ای از نظر کیفی و کمی) و زیرساخت‌های ناکافی حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی برای عرضه داخلی و خارجی محصولات گلخانه‌ای، عدم تأمین اعتبارات کافی برای حمایت از توسعه واحدهای گلخانه‌ای و عدم ساماندهی صادرکنندگان محصولات گلخانه‌ای و بعضا وجود صادرکنندگان غیرتخصصی از مشکلات این بخش است.

وی گفت: در حال حاضر ایران یکی از مدعیان مطرح در امر ساخت تجهیزات و سازه‌های گلخانه‌ای در دنیاست که در همین راستا تجهیزات و سازه‌های گلخانه‌ای ایران صادر می‌شود اما با توجه به رشد روزافزون سطح تکنولوژی مورد استفاده در گلخانه‌ها در دنیا لازم است در بعضی مواقع تکنولوژی‌ های نوین چه در خصوص سازه و تجهیزات و چه در ارتباط با روش‌ های نوین تولید وارد کشور شود که در این زمینه کشورهای هلند، اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، ترکیه به عنوان کشورهای پیشرو در تولیدات گلخانه‌ای در دنیا به شمار می‌روند که در صورت لزوم از این کشورها واردات تکنولوژی‌های جدید انجام می‌شود.

سرپرست دفتر امور گلخانه، گیاهان زینتی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی اظهارداشت: با توجه به شرایط تغییر اقلیم و محدودیت منابع آبی برخی از کشاورزان از کشت گلخانه‌ای استقبال می‌کنند و وزارت جهاد کشاورزی نیز با ارائه تسهیلات ارزان قیمت بانکی و همچنین تمهیدات لازم در ارتباط با روان‌سازی و تسهیل فرایند صدور مجوزها، ارتقای دانش فنی کارشناسان و بهره‌برداران گلخانه‌ای، ارتقای ضریب مکانیزاسیون در گلخانه‌ها با ارائه خط اعتباری ویژه مکانیزاسیون و غیره حمایت لازم را بعمل می‌آورد که در برنامه هفتم توسعه با افزایش تسهیلات ارزان قیمت بانکی و سایر حمایت‌ های قانونی شاهد افزایش بیش از پیش تولیدات گلخانه‌ ای در کشور باشیم.

وی اضافه کرد: با وجود تغییر اقلیم، بروز خشکسالی‌های پی در پی و کمبود آب در کشور، لزوم حفظ منابع آب تجدیدناپذیر و افزایش بهره‌وری از عوامل تولید با هدف تأمین پایدار غذای با کیفیت، مغذی و در دسترس، ضرورت توسعه کشت‌های گلخانه‌ای را بیش از پیش مشخص کرده است بنابراین با توجه به لزوم آینده پژوهی در توسعه کشت‌های گلخانه‌ای باید به سمت توسعه متوازن گلخانه‌ها حرکت کرد و به منظور تحقق توسعه متوازن گلخانه‌ها و با اهداف اصلی بهره‌برداری بهینه از منابع آب و خاک کشور و افزایش تولید محصولات دارای قابلیت صادراتی و ارزآوری را مدنظر قرار داد.

فتاحی فر افزود: توسعه گلخانه‌ها در جغرافیا و اقلیم مناسب و با فاصله کم از گمرکات مرزی، احداث گلخانه‌ ها با رویکرد تولید محصولات صادرات محور و تنوع بخشی به تولیدات گلخانه‌ای، تأمین عوامل مناسب تولید برای تولید محصولات صادراتی، استانداردسازی و بهبود کیفیت محصولات صادراتی متناسب با بازارهای هدف، تربیت و بکارگیری و توانمندسازی نیروی کار ماهر و متخصصان تولید و صادرات، افزایش ضریب مکانیزاسیون و تجهیزات مختص تولیدات صادرات محور، ساماندهی ساختارهای فعال برای تولید صادرات محور، کاهش فرایند و رفع موانع صادرات، توسعه زیرساخت‌های سخت‌افزاری، انبار، سردخانه، حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی و توسعه صنایع بسته بندی، تبدیلی و فرآوری محصولات گلخانه‌ای را از موارد مهمی برشمرد که باید مورد توجه قرار گیرد.

به گزارش ایران اکونومیست، کشت گلخانه‌ ای به معنای کاشت و پرورش یا نگهداری از محصولات در یک محیط سربسته و کنترل شده است تا بازدهی آن افزایش یابد، همچنین پرورش گل و گیاه، میوه و سبزیجات در گلخانه از جوانب مختلف نسبت به کشت در فضای باز مقرون به صرفه است.با استفاده از روش‌های متنوع کشت گلخانه‌ای بخش عمده ای از محصولات کشاورزی در خارج از فصل قابل دسترس مصرف کنندگان هستند.

کشت گلخانه‌ای براساس روش انجام کار و بستر اجرایی برای رشد گیاهان به دو دسته کشت هیدروپونیک و کشت روی بستر خاک تقسیم‌بندی می‌شود. کشت روی خاک، متداول‌ترین و قدیمی‌ترین روش گلخانه‌ داری و کشت هیدروپونیک نیز یکی از جدیدترین انواع کشت گلخانه‌ای است.