استرس و اضطراب برای امتحان میتواند عادی و حتی ضروری باشد

استرس و اضطراب نوعی فشار روانی است که ممکن است برای انجام هر کاری داشته باشیم و برای سنجش، امتحان و گزینش به طور مشخص میزان این فشار روانی بالاتر خواهد بود. اگر قبل، حین یا بعد از آزمون با سطوح طاقت فرسای استرس یا اضطراب را تجربه کنیم، ممکن است «اضطراب امتحان» داشته باشیم.
مضافا اینکه عوامل بیرونی هم می توانند بر شدت آن بیفزایند. در هر صورت، داشتن استرس و اضطراب برای امتحان شکل عادی آن است که گاه مطلوب است و موجب نتیجه بهتری در امتحان و هر نوع گزینشی خواهد شد. با این وجود، اگر از حد اعتدال خود بگذرد شکل منفی به خود گرفته و اثر بازدارنده با نتیجه شکست همراه خواهد بود.

در عین حال، اضطراب امتحان نوعی اضطراب عملکردی است که می تواند با انتظارات بالا، نتایج آزمون قبلی، ترس از شکست، فشار برای انجام کار یا کمال گرایی ایجاد شود.
به عبارت دیگر، طبیعی است که دانش آموزان و دانشجویان در مورد آزمون ها، امتحانات، مقالات یا ارائه های آتی استرس داشته باشند. مقدار کمی استرس می تواند دانش آموز یا دانشجو را به چالش بکشاند و وی را به کار سخت تر تحریک کند. استرس امتحان زمانی مشکل ساز می شود که در توانایی برای عملکرد و رسیدن به اهداف تحصیلی و یادگیری اختلال ایجاد کند.
از دیدگاه متخصصان سنجش و ارزیابی، آزمون ها در دو مقوله کلی صورت بندی می شوند: آزمون های مبتنی بر معیار که اهداف خاص و تعیین شده همچون آزمون های مدارس را تبیین می کنند و آزمون های مبتنی بر «نورم» که برای اندازه گیری توانایی کلی در هر درس طراحی می شوند. در آزمون های مبتنی بر معیار، به دنبال آن هستیم که به چند درصد از هدف آموزشی تببین شده در کتب درسی دست یافته ایم و نقاط ضعف و قوت دانش آموزان چه موارد بودند، حال آنکه در آزمون های مبتنی بر «نورم» همچون آزمون های گزینشی و کنکور، هدف تعیین نسبی عملکرد هر دانش آموز نسبت به بقیه دانش آموزان به منظور انتخاب برای رشته و دانشگاه خاص است، لذا می توان به علت اختلاف زیاد سطح دشواری سوالات مدارس و به ویژه امتحان نهایی با لحاظ کردن امکانات مدارس کل کشور و کنکور پی برد.
بر این اساس، سوالات و آزمون های مدارس براساس کتب درسی هستند و هدف سوالات، سنجش مطالب درسی و میزان دریافت های درسی مبتنی بر هدف آموزش هر بخش از هر درس است، لذا اساس چنین امتحاناتی مبتنی بر رقابت و گزینش دانش آموزان نیست اگرچه طی سال های اخیر نمرات هر درس تاثیر قابل توجه در پذیرش رشته های دانشگاهی دارد. بدین سبب، انتظار استرس القا شده فعلی در جامعه آموزشی و خانواده ها را نباید برای امتحان نهایی انتظار می داشتیم.

برخی عوامل استرس زای این روزها در دانش آموزان و خانواده آنها برای امتحان نهایی چنینند: کاسبان امتحان نهایی، موسسات سودجو، ضعف عملکرد برخی مدارس همچون بعضی از مدارس غیردولتی که ملاک کاری شان نمره دادن بالا به دانش آموزان بوده است، ضعف عملکردی برخی معلمان، تجمیع استرس نابجای القایی برخی دانش آموزان و خانواده های استرسی به همدیگر، آشنا نبودن برخی طراحان سوال به هدف آموزشی /امتحانی هر درس و در برخی موارد لحاظ کردن متغیرهای نابجای دیگر در طرح سوال، عدم نظارت درخور مرکز سنجش آموزش و پرورش برای طراحی سوالات و به ویژه مهیا و فراهم نکردن تدارکات اسلوب کاری شایسته براساس سرفصل و اهداف آموزشی برای طراحی سوال هر درس و توجه نداشتن به امکانات انواع مدارس کل کشور و عدالت آموزشی، نداشتن پایایی و روایی مناسب سوالات برخی دروس (که در سنوات گذشته دیده شده و با مشکلاتی همراه بوده است) استرس ناشی از اولین امتحان نهایی (کشوری) به خصوص برای دهمی و یازدهمی با سن کمتر نسبت به دوازدهمی ها.
بی شک اگر در تصمیم سازی ها که مبتنی بر تعیین سرنوشت بچه های آینده ساز و آینده علمی کشور است، نظرات متخصصین آموزش و به خصوص سنجش و ارزیابی در کنار نظرات مسوولان سازمان مربوط لحاظ شود، نتیجه بهتر و علمی تری برای آرامش دانش آموزان و خانواده های شان و درنهایت برای آینده علمی و آموزشی کشور رقم خواهد خورد و از میزان تنش و استرس و هزینه های متعدد در جوانب مختلف بر دوش دانش آموزان، خانواده ها و دولت می کاهد.