اختلالات شبه جسمی چیست و چگونه درمان می شود؟

اختلالات شبه جسمی (Somatic symptom disorder) حالتی است که فرد روی علائم جسمی مانند درد، ضعف یا تنگی نفس به حدی تاکید می‌کند که باعث ایجاد پریشانی شدید یا مشکلات عملکردی می‌شود. فرد نسبت به این علائم جسمی زیاد از حد فکر می‌کند و رفتار و عواطف شدید نشان می‌دهد. در این مقاله از دکترتو به بررسی دقیق‌تر این شرایط خواهیم پرداخت. چنان‌چه شما نیز تحت کوچک‌ترین استرس کنترل خود را از دست می‌دهید بهتر است با یک روانشناس یا روانپزشک در این باره مشورت کنید. شما می‌توانید از طریق سیتم نوبت‌دهی دکترتو تعیین وقت نموده و از طریق خدمات غیرحضوری با پزشک مورد نظر خود به صورت متنی و تلفنی گفتگو کنید.

اختلالات شبه جسمی چیست؟

اختلالات شبه جسمی گروهی از اختلالات روان‌شناختی هستند که در آنها فرد دچار علائم جسمی متعددی می‌شود، اما این علائم ناشی از یک اختلال جسمانی واقعی و مشخص نیستند. به عبارت دیگر، این علائم جسمی منشاء روان‌شناختی دارند و مشکل اصلی در سلامت جسمی بیمار نیست.

افراد مبتلا به این اختلالات به شدت نگران علائم جسمی خود هستند و آنها را به‌عنوان نشانه یک بیماری جسمی جدی تفسیر می‌کنند. این نگرانی و اشتغال ذهنی زیاد می‌تواند به اختلال قابل توجهی در عملکرد روزانه فرد منجر شود. با وجود این، پزشکان نمی‌توانند علت جسمی واضحی برای این علائم پیدا کنند.

مشاوره روانشناسی

با برترین روانشناسان ایران از دیدگاه کاربران

مشاوره حضوری و آنلاین۵۰۰+ خدمت

مشاهده همه

انواع اختلالات شبه جسمی

اختلالات شبه جسمی انواع متفاوتی دارند که عبارتند از:

• اختلال درد شبه جسمی (Somatic symptom disorder)
• اختلال تبدیلی (Conversion disorder)
• خود بیماربینی یا خود بیمار انگاری (Hypochondriasis)
• اختلال بدریختی بدن (Body dysmorphic disorder)
• اختلال درد (Pain Disorder)

نوع	توضیح
اختلال سوماتیک‌سازی	باید چندین معیار را داشته باشد، از جمله درد مزمن، مشکلات گوارشی و مشکلات جنسی.
اختلال علائم جسمی افتراقی	علائم جسمی مزمن که معیارهای کامل برای یک اختلال علامت جسمی دیگری را ندارد.
اختلال تبدیلی	علائم عصبی که با وضعیت پزشکی قابل توضیح نیست.
اختلال درد	تمرکز بیش از حد روی دردی که با یافته‌های فیزیکی متناسب نیست.

انواع اختلالات شبه جسمی

۱. اختلال جسمانی

اختلال جسمانی نوعی اختلال روانی است که در آن فرد دچار علائم جسمی مختلفی می‌شود که از اختلال روان‌شناختی نشات می‌گیرند نه بیماری جسمی مشخصی. این افراد به‌شدت به این علائم جسمی معتقد هستند و نگرانی مفرطی درباره آنها دارند. نگرانی زیاد باعث اختلال قابل توجهی در عملکرد و زندگی روزمره فرد می‌شود. پزشکان قادر به یافتن علت جسمی مشخصی برای علائم بیمار نیستند.

۲. اختلال تبدیلی

در اختلال تبدیلی، فرد دچار علائمی مانند فلج، بی‌حسی، کوری، ناتوانی در صحبت کردن و غیره می‌شود که به‌طور ناگهانی ظاهر شده و ارتباطی با آسیب یا بیماری جسمی ندارند. اغلب این علائم با استرس، تنش روانی یا ترومای روانی مرتبط هستند. فرد مبتلا به اختلال تبدیلی معمولا باور دارد که این علائم جسمی واقعی هستند و به شدت نگران این مسئله است. این اختلال می‌تواند در هر سنی رخ دهد و زنان بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند.

۳. خود بیمارانگاری

در خود بیمارانگاری، فرد به شدت باور دارد که دچار یک بیماری یا اختلال جدی مانند سرطان، بیماری قلبی یا عصبی است، در حالی که آزمایشات پزشکی هیچ نشانه‌ای از چنین بیماری جدی را نشان نمی‌دهد. بنابراین بارها به پزشک مراجعه می‌کند و همواره نگران علائم جسمی خود است. این نگرانی شدید باعث اختلال در عملکرد روزانه و کیفیت زندگی فرد، افسردگی و اضطراب می‌شود.

۴. اختلال بدریختی بدن

اختلال بدریختی بدن یکی از انواع اختلالات شبه جسمانی است که فرد به صورت مفرط و غیرمنطقی درگیر نگرانی درباره ظاهر یا قسمت‌هایی از بدن خود است. فرد به شدت معتقد است که بخشی از ظاهر خود (مانند بینی، پوست، مو و…) به شکل نامناسب یا نامطلوبی است و این موضوع به شکل مزمن او را آزار می‌دهد. افراد مبتلا به BDD اغلب کارهایی مانند بررسی مداوم آینه، سعی برای پنهان‌سازی ظاهر، عمل‌های جراحی زیبایی مکرر و اجتناب از موقعیت‌های اجتماعی را انجام می‌دهند.

۵. اختلال درد

اختلال درد نوعی اختلال روانی-جسمانی است که با درد مزمن و طولانی‌مدت برای فرد همراه بوده و به صورت قابل توجهی باعث اختلال در عملکرد روزانه می‌شود. در این اختلال، درد جسمی فرد بیش از حد مورد انتظار برای آسیب یا بیماری زمینه‌ای است و به نظر می‌رسد که عوامل روانی در به وجود آمدن و تداوم آن نقش دارند. درد در قسمت‌های مختلف بدن مانند سر، کمر، مفاصل است و افراد مبتلا به اختلال درد معمولا دارای افسردگی، اضطراب و ناتوانی عملکردی هستند.

دردهای مزمن بدون علت زندگی رو برات سخت کرده؟

همین حالا با متخصص مشورت کن.

علائم اختلالات شبه جسمی

در اختلالات شبه جسمی، فرد از علائم جسمانی متعددی شکایت می‌کند که باعث اختلال در عملکرد روزمره و کاهش کیفیت زندگی او می‌شوند. یکی از شایع‌ترین علائم در این اختلالات، درد مزمن در قسمت‌های مختلف بدن مانند سر، کمر و مفاصل است. همچنین، نگرانی مفرط و غیرمنطقی درباره بخشی از ظاهر فیزیکی (اختلال بدریختی بدن) یا ناتوانی‌های حسی و حرکتی بدون علت جسمی قابل توضیح (اختلال مرموز نمایشی) از دیگر علائم اختلالات شبه جسمی هستند.

علائم و فیزیکی که در مبتلایان به این اختلال مشاهده می‌شوند عبارتند از:

• درد (که شایع‌ترین علامت گزارش شده است)
• خستگی یا ضعف
• تنگی نفس

متن انگلیسی:
The physical symptoms may be mild to severe, and there may be one or multiple symptoms. They may be due to a medical condition or have no clear cause
ترجمه متن:
نشانه‌های جسمی خفیف تا شدید هستند و ممکن است یک یا چند علامت وجود داشته باشد. آنها ممکن است به دلیل یک وضعیت پزشکی باشند یا دلیل مشخصی نداشته باشند.

my.clevelandclinic

علت اختلالات شبه جسمی

نمی‌توان یک عامل خاص را به عنوان علت اصلی این اختلالات در نظر گرفت. برخی از عوامل مهم که می‌توانند علت بروز اختلالات شبه جسمی باشند عبارتند از:

1. عوامل روانشناختی مانند استرس، اضطراب و علائم افسردگی
2. باورها و نگرش‌های غلط در مورد بدن و سلامتی
3. عوامل شناختی مانند نقص در توانایی تشخیص و تفسیر صحیح علائم جسمی و ارتباط آن با اختلالات روانی
4. تجارب منفی دوران کودکی مانند سوءاستفاده جسمی، جنسی یا عاطفی
5. عوامل ژنتیکی و زیستی
6. باورها و هنجارهای فرهنگی در مورد بیماری، سلامتی و ابراز احساسات

تشخیص اختلالات شبه جسمی

اولین قدم در تشخیص اختلالات شبه جسمی، رد وجود یک بیماری جسمی قابل تشخیص است. پزشک باید با انجام معاینات کامل و آزمایشات مختلف، علت جسمی علائم را بررسی و رد کند. پس از رد علل جسمی، پزشک باید به بررسی عوامل روانی و عاطفی مرتبط با علائم بپردازد یعنی ارزیابی سابقه روانی، سطح استرس، اضطراب و افسردگی فرد. جمع‌آوری دقیق شرح حال پزشکی و روانی بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است که می‌تواند به شناسایی الگوهای رفتاری و عوامل زمینه‌ساز کمک کند.

درمان اختلالات شبه جسمی

درمان اختلالات شبه جسمی با رویکردی چندوجهی صورت می‌گیرد. اولین اقدام درمانی شامل برقراری ارتباط درمانی مناسب و ایجاد اعتماد بین بیمار و درمانگر است تا بیمار احساس امنیت و پذیرش کند و به همکاری در فرایند درمان ترغیب شود. سایر روش‌های درمان اختلالات شبه جسمی عبارتند از:

• درمان دارویی با داروهای ضد‌افسردگی، ضد‌اضطراب و داروهای خاص
• روان درمانی شناختی-رفتاری، درمان پویشی و گروه درمانی
• درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)

درمان خانگی اختلالات شبه جسمی

درمان خانگی می‌تواند نقش موثری در مدیریت اختلالات شبه جسمی ایفا کند. در اینجا چند راهکار خانگی مفید برای این اختلالات را آورده‌ایم:

• تمرینات آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا جهت کاهش استرس و اضطراب
• انجام فعالیت‌های ورزشی منظم، مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری
• استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند برنامه‌ریزی، زمان‌بندی و مرور افکار منفی
• رعایت الگوی خواب مناسب، تغذیه سالم و نوشیدن آب کافی
• داشتن ارتباطات اجتماعی مناسب و همچنین مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی
• آگاهی از اختلال و روش‌های درمان

درمان اختلالات شبه جسمی چقدر طول میکشد؟

درمان اختلالات شبه جسمی بسته به شدت و نوع علائم و همچنین پاسخ فرد به درمان، از چند ماه تا چند سال طول می‌کشد. داروهای ضد‌افسردگی یا ضد‌اضطراب حداقل ۴-۶ هفته زمان نیاز دارند تا اثربخشی خود را نشان دهند. در برخی موارد ممکن است نیاز به ادامه درمان دارویی برای مدت طولانی‌تر (حتی چند سال) باشد.

درمان‌های روان‌شناختی مانند درمان شناختی-رفتاری ۸-۱۲ جلسه طول می‌کشند. در موارد شدیدتر یا مزمن‌تر، ممکن است نیاز به درمان طولانی‌تر (حتی بیش از یک سال) باشد. ترکیب درمان دارویی و روان‌شناختی معمولا ۶ ماه تا ۲ سال طول می‌کشد و ممکن است نیاز به ادامه درمان طولانی‌مدت باشد.

متن انگلیسی:
Although there is no known cure for somatoform disorders, they can be managed. Treatment focuses on helping the person who has the disorder to live as much of a normal life as possible
ترجمه متن:
هرچند که هیچ درمان مشخص و شناخته‌شده‌ای برای اختلالات شبه جسمی وجود ندارد، اما می‌توان این مشکل را کنترل و مدیریت کرد. درمان روی کمک به فرد مبتلا به این اختلال تمرکز دارد تا در حد امکان زندگی عادی داشته باشد.

familydoctor

عوارض اختلالات شبه جسمی

برخی عوارض اختلالات شبه جسمی و تاثیرات منفی آن بر بدن فرد بیمار عبارتند از:

• عوارض جسمی مانند خستگی مزمن، درد و ناراحتی‌های فیزیکی
• اختلال در عملکرد جسمی
• اختلال در خواب
• کاهش اشتها
• افسردگی
• اضطراب و استرس
• کاهش عملکرد شناختی
• کاهش کیفیت زندگی
• اختلال در روابط بین فردی
• مشکلات در محیط کار یا تحصیل
• انزوای اجتماعی
• کاهش مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی
• هزینه‌های زیاد درمان
• کاهش درآمد و اشتغال

اختلال خواب باعث مختل شدن زندگیت شده؟ همین حالا از متخصص مشاوره بگیر.

عوارض اختلالات شبه جسمی مردان

عوارض اختلالات شبه جسمی در مردان می‌تواند به شکل گسترده‌ای تاثیر منفی بر زندگی آنها بگذارد و منجر به خستگی مزمن، درد و ناراحتی‌های فیزیکی مبهم شود که عملکرد جسمی آنها را مختل می‌کند. همچنین اختلالات خواب (پاراسومنیا) و تغییرات اشتها از دیگر عوارض جسمی شایع این اختلالات در مردان است. از لحاظ روانی، مردان مبتلا به اختلالات شبه جسمی ممکن است دچار افسردگی، اضطراب و استرس شوند که بر عملکرد شناختی آنها تاثیر منفی گذاشته و در نتیجه کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد.

عوارض اختلالات شبه جسمی زنان

خستگی مزمن، درد و ناراحتی‌های فیزیکی مبهم، اختلال در خواب و تغییرات اشتها از عوارض جسمی شایع اختلالات شبه جسمی زنان به‌شمار می‌آیند. هزینه‌های درمان و احتمال کاهش درآمد و اشتغال می‌تواند آثار اقتصادی نامطلوبی را بر زنان مبتلا به این اختلالات وارد کند.

عوارض اختلالات شبه جسمی در خانه

این اختلال به دلیل تمرکز بیش از حد بیمار بر نشانه‌های جسمی و پیگیری مکرر درمان، باعث اختلال در روابط زناشویی و روابط با فرزندان می‌شود. مراقبت و پیگیری مداوم از بیمار، همراه با پذیرش باورهای نادرست وی درباره وضعیت جسمی نیز بار روانی سنگینی بر خانواده تحمیل می‌کند.

مکرر بودن مراجعات پزشکی و انتظارات بیمار برای مراقبت، خانواده را از مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی باز می‌دارد به دلیل محدودیت‌ها و فشارهای روانی وارد شده، کیفیت زندگی را پایین می‌آورد. در برخی موارد، اختلالات شبه جسمی در سایر اعضای خانواده نیز بروز می‌کند. بنابراین، این اختلال می‌تواند آثار مخربی بر کارکرد و سلامت روانی خانواده داشته باشد و نیازمند مداخلات درمانی مناسب است.

پیشگیری از اختلالات شبه جسمی

با انجام کارهای زیر می‌توان به هدف پیشگیری از اختلالات شبه جسمی دست یافت:

• آموزش و افزایش آگاهی جامعه درباره ماهیت و علائم این اختلالات به ویژه گروه‌های در معرض خطر مانند زنان
• آموزش راهکارهای مقابله ‌سازگارانه با استرس و مشکلات زندگی به افراد
• برنامه‌های ارتقای سلامت روان جامعه با هدف کاهش عوامل خطر روانی-اجتماعی
• ایجاد و تقویت حمایت‌های اجتماعی به ویژه در میان زنان، از طریق خانواده، دوستان و گروه‌های همتا
• غربالگری و شناسایی زودهنگام افراد مستعد ابتلا به این اختلالات توسط متخصصان بهداشت روان و ارجاع به درمان مناسب

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

اختلالات شبه جسمی (somatic symptom disorder (SSD)) نوعی بیماری سلامت روان هستند که فرد نشانه‌های بیماری جسمی را در خود دارد، اما در واقعیت بیمار نیست. همانند تمام بیماری‌های مربوط به سلامت روان، در اختلالات شبه جسمی هم بلافاصله بعد از پیدا شدن علائم باید به‌دنبال کمک و راهکارهای درمانی مناسب باشید تا روند زندگی‌تان از حالت نرمال خارج نشود. متخصص روانشناسی و دکتر متخصص اعصاب و روان می‌توانند با ارائه طرح درمان کمک کنند از افکار و رفتارهای اختلال شبه جسمی رها شوید. اما چنانچه فرصت کافی برای حضور در مطب ندارید می‌توانید از خدمات غیرحضوری دکترتو برای مشاوره آنلاین روانشناسی و ویزیت آنلاین روانپزشک استفاده کنید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!