واکسن مننژیت چیست؟ ضرورت، مزایا و عوارض آن

مننژیت یکی از خطرناک‌ترین عفونت‌هایی است که می‌تواند افراد را در هر سنی تهدید کند. مننژیت سالانه بیش از ۲.۵ میلیون نفر را در سراسر جهان مبتلا می کند و ممکن است برای هر کسی، در هر مکان و در هر زمان اتفاق بیفتد. تشخیص آن دشوار است و در برخی افراد، در عرض چند ساعت می‌تواند منجر به مرگ شود. واکسیناسیون راهی ایمن برای ایجاد محافظت در برابر برخی از علل شایع مننژیت است. ایمن‌سازی افرادی که در معرض بیشترین خطر ابتلا به بیماری هستند به محافظت از آنها در برابر بیماری و جلوگیری از گسترش آن در جوامع کمک می کند و در نهایت به نفع کل جمعیت است. اما واکسن‌ مننژیت چند نوع است؟ آیا می‌توان با استفاده از آنها در برابر انواع مختلف مننژیت ایمن شد؟ در این مقاله از دکترتو به صورت کامل با واکسن مننژیت آشنا می‌شویم. اگر نیاز به دریافت راهنمایی درباره عوارض این واکسن دارید می‌توانید از متخصص نورولوژی مشاوره بگیرید. شما می‌توانید از خدمات نوبت‌دهی دکترتو برای تعیین وقت ویزیت و خدمات آنلاین برای پرسیدن سوالات خود استفاده کنید.

واکسن مننژیت چیست؟

واکسن های مننژیت می‌توانند در برابر عفونت‌های تهدید‌کننده مننژیت ایمنی ایجاد کنند و راهی برای پیشگیری از بیماری مننگوکوک هستند (بیماری مننژیت چیست؟). با این حال باید گفت که واکسن های مننژیت نمی‌توانند در برابر تمامی عفونت های مننژیت ایمنی ایجاد کنند و تنها می‌توان از آنها برای ایمن‌سازی در برابر برخی از انواع تهدید کننده این عفونت استفاده کرد.

واکسن های مننژیت در برابر عفونت باکتریایی با باکتری مننگوکوک ایمنی ایجاد می کند؛ بنابراین می‌توان گفت که واکسن مننژیت در واقع واکسن مننگوکوکی به نامMenACWY است که به عنوان بهترین راه برای محافظت در برابر بیماری مننگوکوک در نظر گرفته می‌شود. دو نوع واکسن دیگر هم برای ایمن‌سازی در برابر عفونت مننژیت تزریق می‌شود که شامل MenBCWY و MenCCWY می‌شود.

در کنار این واکسن‌ها که برای محافظت از مننژیت باکتریایی کاربرد دارند، واکسن Hib هم در برابر هموفیلوس آنفلوانزا به عنوان یکی از عوامل ایجاد مننژیت باکتریایی، ایمنی ایجاد می کند. واکسن بعدی برای محافظت در برابر مننژیت، واکسن پنوموکوک است که در برابر عفونت‌های جدی ناشی از باکتری‌های پنوموکوک از جمله مننژیت محافظت ایجاد می کند.

دو واکسن اصلی که در اکثر کشورها در برابر مننژیت تزریق می‌شود، شامل دو واکسن زیر می‌شود:

• واکسن مزدوج مننگوکوک (MenACWY) در برابر چهار نوع (سرگروه‌های A، C، W و Y) باکتری نایسریا مننژیتیدیس محافظت می کند.
• واکسن سروتایپ B مننگوکوک (MenB) در برابر یک نوع (سرتایپB) باکتری نایسریا مننژیتیدیس محافظت ایجاد می کند.
• واکسن MenABCWY که به صورت تک‌دوز در یک نوبت تزریق می‌شود و شامل دو واکسن MenACWY و MenB نیز می‌شود. این واکسن به محافظت در برابر ۵ نوع باکتری که باعث بیماری مننگوکوک می‌شوند کمک خواهد کرد.

متن انگلیسی:
Thanks to meningitis vaccines, millions of lives have been saved worldwide and impressive strides have been made towards defeating meningitis and septicaemia
ترجمه متن:
به لطف واکسن های مننژیت، جان میلیون‌ها نفر در سراسر جهان نجات یافته است و گام‌های چشمگیری در جهت شکست مننژیت و سپتی سمی برداشته شده است.

meningitis

زمان زدن واکسن مننژیت

واکسن های مننژیت را می‌توان در هر سنی و برای گروه‌های سنی مختلف تزریق کرد تا ایمنی کافی در برابر عفونت ایجاد شود. با این حال بهترین سن برای تزریق واکسن های مننژیت، سنین کودکی است. در اکثر کشورها همه افراد در بازه سنی ۱۱ تا ۱۲ سال باید در برابر مننگوکوک واکسینه شوند. نوجوانان و بزرگسالان جوان (۱۶ تا ۲۳ سال) نیز ممکن است واکسن MenB را دریافت کنند. CDC همچنین واکسیناسیون مننگوکوک را برای سایر کودکان و بزرگسالانی که در معرض خطر ابتلا به بیماری مننگوکوک هستند، در هر سنی توصیه می کند. واکسن MenB برای افراد ۱۰ سال یا بالاتر که در معرض خطر هستند توصیه می‌شود، اما می‌توان آن را به افراد ۱۶ تا ۲۳ساله که نیاز به محافظت دارند نیز تزریق کرد.

واکسن مننژیت چند سال اعتبار دارد؟

اگر واکسن مننژیت در سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی تزریق شود، باید دوز یادآور آن در سن ۱۶ سالگی تزریق شود. در برخی موارد هم واکسن‌ها در یک نوبت با هم تزریق می‌شوند. بعد از این که واکسن مننژیت در دوران کودکی تزریق شد، باید هر ده سال یک بار آن را تمدید کرد. با این حال در کل می‌توان گفت که میزان ماندگاری و نیاز به تمدید واکسن‌های مننژیت به برند آنها هم بستگی دارد و ممکن است به دو یا سه دوز تزریق نیاز باشد. علاوه بر این، در صورت وجود عوامل بالقوه خطر، ممکن است به دوزهای تقویت‌کننده بیشتری هم نیاز باشد. برای حجاج یا کسانی که قصد رفتن به خدمت سربازی را داشته باشند، این واکسن تنها سه سال اعتبار دارد.

می‌خوای بدونی زمان زدن واکسن مننژیت رسیده یا نه؟

کلیک کن و مشاوره بگیر.

کاربرد واکسن مننژیت

واکسن مننژیت می‌تواند در برابر عفونت‌های شدید باکتریایی عامل مننژیت ایمنی ایجاد کند. از کودکان و نوزادانی که در معرض خطر ابتلا به عفونت های شدید مننژیت هستند گرفته تا سایر گروه‌های سنی که به هر دلیلی در خطر ابتلا به بیماری هستند، می‌توان از واکسن مننژیت برای ایجاد ایمنی استفاده کرد. در نوجوانان که ریسک بالاتری برای ابتلا به عفونت دارند، این واکسن باید حتما به موقع تزریق شود.

نکته مهم در خصوص واکسن های مننژیت این است که آنها نمی‌توانند در برابر عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها ایمنی ایجاد کنند و در حال حاضر واکسنی برای محافظت در برابر مننژیت های ویروسی وجود ندارد. علاوه بر این، تعداد و نوع واکسن‌هایی که در هر کشور برای ایمنی در برابر مننژیت تزریق می‌شود، متفاوت است. در حال حاضر در ایران دو واکسن در برنامه واکسیناسیون علیه مننژیت استفاده می‌شود.

واکسن مننژیت برای کودکان

از ۱۰۰۰ تا ۲۶۰۰ نفری که هر سال به بیماری مننگوکوک مبتلا می‌شوند، یک سوم آنها در رده سنی ۱۰ تا ۱۲ سال هستند. این گروه سنی به دلیل ریسک بالای ابتلا به عفونت، باید حتما واکسینه شوند تا خطر مرگ یا بروز عوارض جانبی در آنها کاهش یابد. ۱۰ تا ۱۵ درصد از کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، حتی با درمان آنتی بیوتیکی خواهند مرد. حدود ۲۰ درصد از بازماندگان عوارض جانبی دائمی مانند کاهش شنوایی یا آسیب مغزی خواهند داشت. ایمن‌سازی می‌تواند به پیشگیری از این بیماری جدی کمک کند.

واکسن مننژیت برای نوزادان

در نوزادان به دلیل ضعف سیستم ایمنی و ریسک بالای ابتلا به مننژیت باکتریایی در آنها، برخی از کشورها به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون، انواع واکسن‌های مننگوکوک را در سن هشت هفتگی به آنها تزریق می‌کنند. سپس دوزهای تقویتی همراه با یک واکسن مزدوج Hib، در سنین چهارماهگی و شش‌ماهگی تزریق خواهد شد. آخرین دوز این واکسن هم در سن ۱۸ ماهگی برای پیشگیری از ابتلا به باکتری‌های عامل بیماری مننژیت تزریق می‌شود.

در سایر کشورها از جمله ایران، این واکسن در نوزادانی که طحال ندارند یا دچار بیماری‌های خاص مانند کم خونی داسی شکل و لنفوم هوچکین هستند، استفاده می‌شود. علاوه بر این، واکسن مننژیت در نوزادانی با نقص سیستم ایمنی، بیماری‌های ریوی مزمن، بیماری‌های قلبی، نوزادانی که دیابت مادرزادی دارند و موارد مشابه، برای محافظت از آنها در برابر عفونت‌های جدی کاربرد دارد.

واکسن مننژیت برای بزرگسالان

در بزرگسالانی که در معرض ابتلا به مننژیت هستند یا از نظر شرایط جسمی ریسک بالاتری برای عفونت دارند، تزریق واکسن مننژیت اهمیت دارد. برای مثال افراد مبتلا به برخی اختلالات سیستم ایمنی یا طحال آسیب‌دیده یا ازدست‌رفته باید حتما واکسن مننژیت را دریافت کنند. بزرگسالانی که در طول یک شیوع در معرض مننژیت قرار گرفته‌اند یا هر کسی که به جایی با شیوع بالای مننژیت سفر می کند، تزریق واکسن ضروری است. همچنین برخی از کالج‌ها یا دانشگاه‌ها تزریق واکسن مننژیت قبل از ورود به خوابگاه یا دانشگاه را ضروری می‌دانند. تزریق واکسن مننژیت در بزرگسالان مبتلا به HIV ضروری است.

واکسن مننژیت برای حجاج

یکی دیگر از موارد ضرورت تزریق واکسن مننژیت، برای حجاج است. حجاج قبل از سفر به مقاصد زیارتی مانند مکه، باید واکسن مننژیت را تزریق کنند تا از ابتلا به عفونت در آنها و سایر افرادی که با آنها در ارتباطند جلوگیری شود.

واکسن مننژیت سربازی

در بسیاری از کشورها تزریق واکسن مننژیت برای انجام وظایف نظامی ضروری است. در ایران هم مشمولان خدمت سربازی باید قبل از رفتن به خدمت، این واکسن را دریافت کنند. واکسن مننژیت می‌تواند از شیوع این بیماری در پادگان‌ها جلوگیری کند.

واسه رفتن به سربازی واکسن مننژیت زدی و نگران عوارضشی؟ مشاوره بگیر.

مراقبت بعد از واکسن مننژیت

بعد از تزریق واکسن مننژیت به مراقبت خاصی نیاز نیست و فرد می‌تواند به راحتی فعالیت‌های روزمره خود را ادامه دهد. با این حال بهتر است برای جلوگیری از بروز عوارض جدی یا کاهش مدت زمان بروز عوارض معمول، تا چند روز از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین خودداری کند. استفاده از کمپرس یخ در محل تزریق می‌تواند میزان کبودی و درد ناشی از تزریق را کاهش دهد. در صورت وجود تب، می‌توان از قرص یا قطره استامینوفن برای کنترل تب استفاده کرد. علاوه بر این، در صورت بروز هر نوع واکنش آلرژیک جدی باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.

عوارض واکسن مننژیت

حدود نیمی از افرادی که واکسن MenACWY دریافت می‌کنند، پس از واکسیناسیون عوارض جانبی خفیفی دارند:

• قرمزی یا درد در محل تزریق واکسن
• درد عضلانی
• سردرد
• خستگی

این واکنش‌ها معمولاً طی ۱ تا ۲ روز به خودی خود بهتر می‌شوند، اما واکنش‌های جدی‌تر هم ممکن است ایجاد شود. پس از تزریق واکسن MenB، بیش از نیمی از افرادی که واکسن را دریافت می‌کنند، مشکلات خفیفی خواهند داشت که شامل موارد زیر می‌شود:

• درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق واکسن
• خستگی (احساس خستگی)
• سردرد (علت سردرد چیست؟)
• درد عضلانی یا مفصلی
• تب و لرز
• حالت تهوع یا اسهال

عوارض جدی‌تر شامل تب شدید، ضعف و بی‌حالی و تغییرات خلق‌وخو می‌شود. علاوه بر این ممکن است یک سری واکنش‌های آلرژیک در برخی از افراد دیده شود که از جمله می‌توان به تنگی نفس، گرفتگی صدا یا خس‌خس سینه، رنگ‌پریدگی و ضربان قلب سریع یا سرگیجه اشاره کرد.

متن انگلیسی:
Mild side effects happen in about half those who get the vaccine. They may include redness or pain where the skin was injected
ترجمه متن:
عوارض جانبی خفیف در حدود نیمی از افرادی که واکسن را دریافت می‌کنند اتفاق می‌افتد. آنها ممکن است شامل قرمزی یا درد در محل تزریق به پوست باشند.

webmed

موارد احتیاط و منع مصرف واکسن مننژیت

در برخی از افراد تزریق واکسن مننژیت مجاز نیست یا این که باید با احتیاط آن را تزریق کرد. کسانی که سابقه یک واکنش آلرژیک شدید و تهدید‌کننده زندگی به واکسن مننگوکوک یا واکسن‌های مشابه داشته‌اند، نباید بدون نظر پزشک این واکسن را تزریق کنند. علاوه بر این، تزریق واکسن برای افرادی که در حال حاضر عفونت و بیماری فعال دارند ممنوع است. افراد مبتلا به سندرم گیلن باره هم نباید این واکسن را تزریق کنند. در نهایت این که زنان باردار در صورت افزایش خطر می‌توانند واکسن مننگوکوک را دریافت کنند، اما باید با پزشک خود در مورد خطرات و مزایای واکسن صحبت کنند.

تداخلات دارویی واکسن مننژیت

به صورت قطعی تداخل دارویی خاصی برای واکسن های مننژیت گزارش نشده است. با این حال برخی از مطالعات احتمال تداخل واکسن پلی‌ساکارید مننگوکوک را با برخی از داروها از جمله آموکسی‌سیلین، کلر فنیل آمین، برخی از مولتی‌ویتامین‌ها، امگا ۳ و سولفامتوکسازول تایید می کند. البته برای تایید قطعی به تحقیقات بیشتری نیاز است.

اطلاعات دارویی واکسن مننژیت

در جدول زیر اسامی دارویی، عوارض و تداخلات دارویی این واکسن را مشاهده می‌کنید.

اسامی دارویی	عوارض واکسن	تداخلات واکسن
MenABCWY Vaccine	قرمزی	آموکسی‌سیلین
MenB Vaccines	التهاب	مولتی‌ویتامین‌ها
MenACWY Vaccines	سوزش و درد	امگا ۳
Hib Vaccine	تب و واکنش‌های آلرژیک	کلر فنیل آمین‌ها

اطلاعات دارویی واکسن مننژیت

هزینه واکسن مننژیت (قیمت واکسن مننژیت)

در بسیاری از کشورها این واکسن جزو روتین برنامه واکسیناسیون است. اما در ایران، تنها برای کودکانی با شرایط خاص واکسن مننژیت تزریق می‌شود و از این جهت می‌توان گفت که هزینه واکسن مننژیت به صورت آزاد است. برای زائران، قیمت واکسن مننژیت ۵۰۰ هزار تومان است. برای کودکان هم هزینه تزریق واکسن، ۸۰۰ هزار تومان است.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

با وجود ریسک بالایی که عفونت‌های باکتریایی مننژیت دارند، این بیماری در بسیاری از کشورها که یک برنامه واکسیناسیون دقیق دارند، روبه‌کاهش است. واکسیناسیون می‌تواند به طرز موثری شیوع مننژیت را در جامعه کنترل کند. CDC برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۵ واکسن MenACWY را برای کودکان و نوجوانان توصیه کرد. از آن زمان، میزان بیماری مننگوکوک در نوجوانان ناشی از سروتایپ های C، Y و W بیش از ۹۰ درصد کاهش‌یافته است. واکسن مننژیت در دسته واکسن‌های بی‌خطر قرار دارد و با کمترین میزان عوارض جانبی می‌تواند تاثیر زیادی در حفظ سلامت افراد داشته باشد. با وجودی که واکسن مننژیت جزو برنامه روتین واکسیناسیون داخلی نیست، اما می‌توان با نظر پزشک مغز و اعصاب، این واکسن را تزریق کرد تا از بروز عوارض خطرناک ابتلا به مننژیت باکتریایی و شیوع آن در جامعه جلوگیری شود.

چنانچه هنوز هم برای تزریق واکسن ابهامات زیادی در ذهن شما وجود دارد می‌توانید از خدمات غیرحضوری دکترتو برای پرسش سوالات خود از متخصص مغز و اعصاب آنلاین استفاده نمایید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!