چگونه مننژیت در کودکان را تشخیص داده و درمان کنیم؟

بدون شک نام بیماری مننژیت را زیاد شنیده‌اید. این بیماری خطرناک می‌تواند در هر گروه سنی رخ دهد، اما بیشترین آمار آن مربوط به نوزادان و کودکان است. مننژیت ممکن است به دلیل عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی رخ دهد و نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. علائم ممکن است شامل سفت شدن گردن، خواب‌آلودگی و سردرد و غیره باشد. در اکثر موارد، مننژیت را می‌توان با کمک درمان‌های مختلف کنترل کرد. اما ممکن است به دلیل شدت بیماری یا گسترش عفونت و عدم رسیدگی به‌موقع، این بیماری خطر مرگ را هم به دنبال داشته باشد. در این مقاله از دکترتو بیشتر با مننژیت در کودکان و علائم و عوارضی که دارد آشنا می‌شویم. اما باید به این نکته اشاره کنیم که در صورت مشاهده هر گونه علائم غیرطبیعی به متخصص نورولوژی یا کودکان مراجعه کنید. شما می‌توانید از خدمات نوبت‌دهی دکترتو برای تعیین وقت ویزیت حضوری و خدمات آنلاین برای مشاوره تلفنی یا متنی استفاده کنید.

مننژیت در کودکان چیست؟

مننژیت چیست؟ مننژیت در کودکان در واقع تورم یا التهاب مایع مغزی و غشاهای نازکی است که مغز و نخاع را می‌پوشاند. این غشاهای نازک مننژ نامیده می‌شوند و به همین دلیل هم به عفونت این ناحیه از مغز، مننژیت گفته می‌شود. این عفونت ممکن است به دنبال عفونت‌های ویروسی، باکتریایی یا قارچی در کودکان ایجاد شود.

متن انگلیسی:
Meningitis is an inflammation of the fluid and three membranes (meninges) surrounding your brain and spinal cord
ترجمه متن:
مننژیت التهاب مایع و سه غشاء (مننژ) اطراف مغز و نخاع است.

healthline

علائم مننژیت در کودکان

علائم مننژیت بسته به عامل ایجاد عفونت متفاوت است. علائم معمولا چند روز پس از سرماخوردگی و آبریزش بینی یا اسهال و استفراغ کودک شروع می‌شود. علائم ممکن است در هر کودک کمی متفاوت باشد. گاهی اوقات علائم به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند یا ممکن است طی چند روز به تدریج شدت علائم بیشتر شود. علائم مننژیت ویروسی و باکتریایی می‌تواند در ابتدا مشابه باشد. با این حال، علائم مننژیت باکتریایی معمولاً شدیدتر است. علائم نیز بسته به سن بیمار متفاوت است. مننژیت باکتریایی و ویروسی می‌تواند کشنده باشد.

در نوزادان، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تحریک‌پذیری
• تب
• خوابیدن بیش از حد معمول
• تغذیه ضعیف
• گریه‌ای که نمی‌توان آن را آرام کرد
• گریه بلند
• قوس دادن به عقب
• نقاط نرم برآمده روی سر (فونتانل)
• تغییر خلق‌وخوی
• بثورات لکه‌دار بنفش – قرمز
• تشنج
• استفراغ
• کاهش اشتها
• علائم تنفسی

در کودکان ۱ ساله یا بیشتر، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• گردن درد
• کمردرد
• سردرد طولانی مدت
• خواب‌آلودگی
• گیجی
• تحریک‌پذیری
• تب
• امتناع از خوردن
• کاهش سطح هوشیاری
• تشنج
• چشم‌های حساس به نور (فوتو فوبیا)
• تهوع و استفراغ
• سفتی گردن
• بثورات لکه‌دار بنفش قرمز

بثورات پوستی یکی از اصلی‌ترین و شایع‌ترین علائم مننژیت باکتریایی است. باکتری‌های ناشی از عفونت مننژیت مننگوکوکی در خون تکثیر می‌شوند و سلول‌های اطراف مویرگ‌ها را هدف قرار می‌دهند. آسیب به این سلول‌ها منجر به آسیب مویرگی و نشت خفیف خون می‌شود که نتیجه آن ایجاد یک سری راش‌های قرمز یا بنفش رنگ در سطح پوست است.

تب مننژیت در کودکان

معمولا تب در کودکان که گاهی با لرز همراه می‌شود، جزو اولین علامت‌های بروز مننژیت در کودکان است. معمولا تب عامل مننژیت بسیار شدید است و از علامت‌های بارز این عفونت در کودکان محسوب می‌شود.

کودکت تب کرده و نگران مننژیت هستی؟

تا دیر نشده از متخصص نوبت بگیر.

علت مننژیت مغزی در کودکان

شایع‌ترین علل مننژیت در کودکان، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی هستند. علل دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سرطان
• قارچ
• واکنش‌های ناشی از دارو
• برخی از مننژیت‌های ویروسی و باکتریایی مسری هستند. آنها می‌توانند از طریق سرفه، عطسه یا تماس نزدیک منتقل شوند.
• عفونت‌های انگلی
• سل

مننژیت می‌تواند در اثر داروها، جراحات و شرایطی مانند سرطان و لوپوس ایجاد شود، اما شایع‌ترین علت آن عفونت است. مننژیت غیرعفونی نتیجه یک آسیب فیزیکی یا شرایط دیگر است.

مننژیت در نوزادان

نوزادان در دوره ابتدایی زندگی خود می‌توانند به دنبال عفونت‌های مختلف ویروسی و باکتریایی، به مننژیت مبتلا شوند. اصلی‌ترین عامل مننژیت نوزادان، ابتلای مادر به عفونت استرپتوکوکی گروه B در دوران بارداری است. باکتری هموفیلوس آنفلوانزا یکی دیگر از دلایل اصلی ابتلای نوزادان به مننژیت است. نوزادانی که دوره واکسیناسیون خود را به درستی دنبال نکرده‌اند، ریسک بالاتری برای ابتلا به انواع مننژیت، خصوصا مننژیت باکتریایی را دارند. نوزادانی که با یک نقص سیستم ایمنی متولد می‌شوند، ریسک بالایی برای ابتلا به یک عفونت ویروسی و مننژیت ویروسی دارند.

مننژیت در کودکان زیر ۱ سال

در کودکان زیر یک سال معمولا تماس مستقیم با فرد آلوده می‌تواند اصلی‌ترین دلیل ابتلا به مننژیت باشد. مننژیت باکتریایی در کودکان زیر یک سال بیشتر در کودکانی که ضعف سیستم ایمنی دارند یا کسانی که با یک اختلال خودایمنی درگیرند، ایجاد می‌شود.

مننژیت در کودکان ۲ ساله

عفونت‌های باکتریایی حاد در کودکان زیر دو سال از دلایل اصلی مننژیت است. عفونت‌های سینوسی، عفونت گوش میانی و عفونت‌های تنفسی می‌تواند از دلایل بروز مننژیت در کودکان زیر دو سال باشد.

راه های تشخیص مننژیت در کودکان

پزشک متخصص در مورد علائم و سابقه سلامتی کودک سوالاتی را می‌پرسد. سپس کودک را معاینه فیزیکی می کند. در ادامه هم برای تشخیص مننژیت در کودکان آزمایشات زیر را انجام می‌دهد:

روش	توضیحات
پونکسیون کمری (تپ ستون فقرات)	با کمک آن به صورت قطعی می‌توان مننژیت را تشخیص داد. در این روش یک سوزن در قسمت تحتانی کمر، وارد کانال نخاعی می‌شود و میزان فشار در این کانال را اندازه می‌گیرد. سپس مقدار کمی از مایع مغزی نخاعی برداشته شده و برای آزمایش فرستاده می‌شود.
آزمایشات خون	می‌توانند به تشخیص عفونت‌هایی که باعث مننژیت می‌شوند کمک کنند.
سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی	می‌توانند تصویری واضح از مغز را ارائه دهند. ام‌آرآی ممکن است تغییرات التهابی در مننژها را نشان دهد.
سواب بینی، گلو یا رکتوم	این آزمایشات به تشخیص عفونت‌های ویروسی که باعث مننژیت می‌شوند کمک می کند.

روش تشخیص مننژیت در کودکان

درمان مننژیت در کودکان

درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک بستگی دارد. علاوه بر این، شدت عفونت و عامل ایجاد بیماری هم روی شیوه درمان انتخابی تاثیر دارد. در خصوص مننژیت باکتریایی درمان دراسرع‌وقت شروع می‌شود. معمولا گزینه اولیه درمان در مننژیت های باکتریایی، درمان با آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی است. مننژیت ویروسی اکثر کودکان بدون درمان به تنهایی بهبود می‌یابند.

۱. دارو

آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی اصلی‌ترین درمان برای مننژیت های باکتریایی است. داروهای کورتیکواستروئیدی هم در عفونت‌های باکتریایی می‌توانند به کاهش تورم و التهاب و فشاری که به مغز وارد می‌شود، کمک کنند. استروئیدها همچنین خطر کاهش شنوایی و آسیب مغزی را کاهش می‌دهند.

مننژیت قارچی با داروهای ضد قارچ درمان می‌شود. برای درمان مننژیت های انگلی نیز در برخی مواقع از درمان آنتی‌بیوتیکی استفاده می‌شود. مننژیت ویروسی ممکن است خود به خود برطرف شود، اما برخی از علل مننژیت ویروسی با داروهای ضدویروسی داخل وریدی درمان می‌شوند.

۲. درمان خانگی مننژیت در کودکان

در طب سنتی و درمان‌های خانگی یک سری ترکیبات برای درمان مننژیت در کودکان توصیه می‌شود. روغن درمانی با روغن سیاه‌دانه یا مصرف سیاه‌دانه با عسل، یکی از گزینه‌های درمان خانگی برای مننژیت است. شلغم به دلیل خاصیت ضدمیکروبی که دارد و آب‌لیمو و انگور از دیگر گزینه‌هاست. ترکیب توت پخته، عسل و انجیر به دلیل خاصیت ضدالتهابی که دارد، می‌تواند به کاهش التهاب مغز در بیماری مننژیت کمک کند. سایر درمان‌های خانگی شامل مصرف بیشتر مایعات، استفاده از کمپرس سرد برای کاهش تب و مصرف منابع غنی از ویتامین می‌شود.

انواع مننژیت در کودکان

عفونت‌های ویروسی و باکتریایی شایع‌ترین علل مننژیت هستند. به این ترتیب می‌توان اصلی‌ترین دسته‌بندی مننژیت در کودکان را شامل مننژیت ویروسی و باکتریایی در نظر گرفت. چندین شکل دیگر از مننژیت وجود دارد. به‌عنوان‌مثال می‌توان به کریپتوکوکال که در اثر عفونت قارچی ایجاد می‌شود، و کارسینوماتوز که مرتبط با سرطان است، اشاره کرد. این انواع کمتر رایج هستند.

۱. مننژیت ویروسی در کودکان

مننژیت ویروسی شایع‌ترین نوع مننژیت در کودکان و خصوصا نوزادان است. ویروس‌های دسته انتروویروس حدود ۵۲ درصد موارد را در بزرگسالان و ۵۸ درصد موارد را در نوزادان ایجاد می‌کنند. اینها در تابستان و پاییز بیشتر رایج هستند و عبارت‌اند از:

• کوکساکی ویروس A
• کوکساکی ویروس B
• اکو ویروس‌ها

سایر ویروس‌های مرتبط با مننژیت در کودکان و نوزادان شامل موارد زیر می‌شود:

• ویروس نیل غربی
• آنفولانزا
• اوریون
• اچ‌آی‌وی
• سرخک
• ویروس‌های تب‌خال

فرزندت علائم مننژیت داره و نمی‌دونی چه نوعیه؟ با یک کلیک مشاوره بگیر.

۲. مننژیت باکتریایی در کودکان

مننژیت باکتریایی مسری است و در اثر ایجاد عفونت توسط باکتری‌های خاصی ایجاد می‌شود. در صورت عدم درمان، مننژیت‌های باکتریایی در کودکان می‌تواند کشنده باشد. از هر ۱۰ نفر که به مننژیت باکتریایی مبتلا می‌شود، ۱ نفر می‌میرند و از هر ۵ نفر، ۱ نفر دارای عوارض جدی است. شایع‌ترین انواع باکتری‌هایی که باعث مننژیت باکتریایی می‌شوند عبارتند از:

• استرپتوکوک پنومونیه
• نایسریا مننژیتیدیس
• لیستریا مونوسیتوژنز
• استافیلوکوکوس اورئوس

متن انگلیسی:
Bacterial meningitis is a medical emergency that must be treated quickly to minimize the risk of serious illness or even death
ترجمه متن:
مننژیت باکتریایی یک اورژانس پزشکی است که باید به‌سرعت درمان شود تا خطر بیماری جدی یا حتی مرگ به حداقل برسد.

uptodate

۳. مننژیت سلی در کودکان

بیماری سل یکی از علل کمتر شایع برای ابتلا به مننژیت در کودکان است. در این بیماری باکتری عامل سل به غشاهای مننژ اطراف مغز و نخاع حمله کرده و موجب بروز عفونت در آنجا می‌شود. در واقع می‌توان مننژیت سلی را فرم شدیدتر بیماری سل در نظر گرفت. معمولا دوره درمان مننژیت سلی در کودکان طولانی‌تر است و ممکن است درمان تا یک سال طول بکشد.

۴. مننژیت قارچی در کودکان

مننژیت قارچی توسط چندین نوع قارچ ایجاد می‌شود که در محیط (در خاک) زندگی می‌کنند. در صورت عدم رعایت شیوه‌های کنترل عفونت، این عفونت می‌تواند در طی اقدامات پزشکی به بیماران سرایت کند. کریپتوکوکوس و هیستو پلاسما از اصلی‌ترین عفونت‌های قارچی عامل مننژیت هستند.

عوارض بیماری مننژیت در کودکان

مننژیت می‌تواند عوارض شدیدی در بزرگسالان و کودکان ایجاد کند، به خصوص اگر درمان را به تعویق بیندازید. بیشترین میزان عوارض مربوط به مننژیت باکتریایی است. در برخی مواقع ممکن است مننژیت انگلی یا قارچی هم عوارض شدید و خطرناکی داشته باشند. در کل عوارض احتمالی عبارت‌اند از:

• تشنج (انواع تشنج)
• آسیب مغزی یا سکته مغزی
• از دست دادن شنوایی
• مشکلات حافظه
• مشکلات یادگیری
• سختی راه رفتن یا فلج شدن
• نارسایی کلیه
• شوکه شدن
• مرگ

در مواردی که فرد درگیر مننژیت باکتریایی است، عدم درمان به موقع می‌تواند موجب التهاب و تورم مغز، شوک و تشنج‌های شدید شود.

راه های پیشگیری از مننژیت در کودکان

تنها راه پیشگیری از ابتلا به مننژیت در کودکان، رعایت بهداشت و جلوگیری از ابتلا به عفونت با ویروس‌ها یا باکتری‌های عامل بیماری است. این عفونت‌ها هنگام سرفه، عطسه، بوسیدن، استفاده از مسواک مشترک یا ظروف غذاخوری، به دیگران منتقل می‌شود. برای جلوگیری از عفونت مننژیت در کودکان اقدامات زیر را انجام دهید:

• به کودکان خود بیاموزید که مرتب دست‌های خود را بشویند، به خصوص بعد از غذا خوردن، استفاده از توالت یا زمانی که در مکان‌های عمومی هستند.
• به کودکان یاد دهید که وسایلی مانند مسواک، ظروف غذاخوری یا دیگر وسایل شخصی و بهداشتی خود را به اشتراک نگذارند.
• مواد غذایی یا نوشیدنی را با افراد دیگر به اشتراک نگذارند.
• هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی خود را بپوشانند.
• دریافت واکسن‌های ایمن‌سازی برای بیماری‌هایی که ممکن است باعث مننژیت شوند، از جمله واکسن آنفولانزا و ذات‌الریه بسیار مهم است.
• در زنان باردار انجام تست استرپتوکوک گروه B قبل از زایمان ضروری است تا در صورت مثبت‌بودن، درمان آنتی‌بیوتیکی برای آنها انجام شود.

واکسن مننژیت برای کودکان

در حال حاضر برای چندین نوع از عفونت‌های باکتریایی عامل مننژیت در کودکان واکسن وجود دارد. مننژیت مننگوکوکی، ناشی از نایسریا مننژیتیدیس، یکی از نسخه‌هایی است که واکسن‌هایی برای آن در دسترس است. تزریق این واکسن‌ها می‌تواند از بروز اصلی‌ترین عفونت‌های عامل مننژیت باکتریایی جلوگیری کند.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

مننژیت التهاب مایع و غشای اطراف مغز و نخاع است. مننژیت زمانی رخ می‌دهد که مایع اطراف این غشاها عفونی شود. انواع مختلفی از مننژیت وجود دارد، از جمله مننژیت ویروسی، باکتریایی و قارچی. مننژیت در کودکان، در صورت عدم درمان سریع می‌تواند بسیار خطرناک باشد و باعث مرگ آنها شود. نکته مثبت این است که واکسن‌ها، عمدتاً برای مننژیت باکتریایی، در دسترس است و می‌توان از آنها برای پیشگیری کمک گرفت. با این حال یک دکتر مغز و اعصاب می‌تواند در صورت وجود علائم اولیه، بیماری را تشخیص دهد و بهترین شیوه درمانی را برای آن انتخاب کند.

اما چنانچه علائم نگران کننده ای را در فرزند خود مشاهده کرده‌اید می‌توانید از دکتر مغز و اعصاب کودکان آنلاین و یا دکتر آنلاین مغز و اعصاب دکترتو برای پاسخ به پرسش‌های خود کمک بگیرید.

دکترتو مراقب سلامتی شماست!