گروه کشاورزی بازارنیوز- مهناز میرزاده (کارشناس اقتصادی)؛ یکی از اقدامات مثبت دولت سیزدهم که ثمره آن در دو سال اخیر به خوبی مشاهده شده، افزایش خرید تضمینی گندم است. در واقع مجموعه اقداماتی، چون افزایش قیمت خرید تضمینی گندم و همچنین حمایت از تولید دیم منجر شد که میزان واردات ۷ میلیون تن در سال ۱۴۰۰ (بخشی از این افزایش مربوط به شرایط زنجیره تامین جهانی به دلیل جنگ روسیه ـ اوکراین بوده است) به ۴.۵ میلیون تن در سال ۱۴۰۱ و ۲.۵ میلیون تن در سال ۱۴۰۲ شده است.

بهبود وضعیت خرید تضمینی گندم و تاثیر بر صرفه‌جویی ارزی +جدول

این شرایط در سال ۱۴۰۳ با واردات ۱.۳ میلیون تن تداوم خواهد یافت، بنابراین بین میزان خرید تضمینی گندم و واردات رابطه معکوس برقرار است به این صورت که با افزایش خرید تضمینی گندم نیاز وارداتی کاهش می‌یابد و بالعکس.

نمودار ۱ وضعیت خرید تضمینی گندم و همچنین واردات را به تصویر کشیده است.

بهبود وضعیت خرید تضمینی گندم و تاثیر بر صرفه‌جویی ارزی +جدول

همانطور که ملاحظه می‌شود، در دو سال اخیر افزایش خرید تضمینی گندم جایگزین واردات شده است. حال این سوال مطرح می‌شود که میزان صرفه جویی ارزی افزایش خرید تضمینی گندم به چه میزان بوده است؟

با فرض واردات ۴.۵ میلیون تن در سال و ارزش هر تن ۴۵۰ دلار، افزایش تولید و خرید تضمینی گندم در دو سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ صرفه جویی ارزی ۲.۵ میلیارد دلاری با خود به همراه داشته است. به این صورت که در سال اول (۱۴۰۲) با افزایش خرید تضمینی میزان واردات ۲ میلیون تن و در سال دوم (۱۴۰۳) ۳.۲ میلیون تن کاهش مییابد (با فرض تداوم عملکرد سه ماهه ابتدایی سال)؛ بنابراین افزایش خرید تضمینی گندم ضمن کاهش وابستگی زنجیره تامین گندم و آرد به خارج زمینه افزایش قدرت سیاستگذاری ارزی دولت را نیز فراهم خواهد نمود. با این حال نباید از هزینه ریالی بالای خرید تضمینی گندم غافل بود.

ارزش هر کیلو خرید تضمینی گندم در سال ۱۴۰۳ برابر با ۱۷۵۰۰ تومان است این در حالی است که ارزش هر تن گندم وارداتی در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳ برابر با ۳۰۴ دلار بوده است که هر کیلو گندم برای دولت با نرخ ارز ترجیحی (۲۸۵۰۰ تومان) ۸۷۰۰ تومان و با نرخ ۶۰ هزار تومان این عدد ۱۸۲۰۰ تومان خواهد بود. در واقع افزایش خرید تضمینی دولت منجر به افزایش فشار ریالی بر بودجه شده که خود را در تاخیر در بازپرداخت طلب گندمکاران نشان میدهد.

جدول ۱ عملکرد واردات گندم در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳ در مقایسه با سال گذشته را نشان می دهد.

با تداوم روند فعلی میزان واردات تا پایان سال ۱.۳ میلیون تن به ارزش ۳۸۲ میلیون دلار خواهد بود. همانطور که ملاحظه می‌شود با بهبود خرید تضمینی گندم میزان واردات از لحاظ وزن ۶۴ درصد و از لحاظ وزن ۷۵ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. بخش قابل توجهی از پیش گرفتن روند کاهشی ارزش از وزن مربوط به کاهش ۳۱ درصدی قیمت گندم وارداتی در فصل بهار ۱۴۰۳ بوده است.

جدول ۱. عملکرد واردات گندم در سه ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۳ در مقایسه با سال گذشته (هزار تن ـ میلیون دلار ـ دلار)

	وزن (هزار تن)	ارزش (میلیون دلار)	ارزش هر تن (دلار)
1402	863.21	379.01	439
1403	313.98	95.45	304
درصد تغییرات	63.63-	74.82-	31-

منبع: یافته های تحقیق بر اساس گزارشهای وزارت جهاد کشاورزی

با توجه به اهمیت گندم و همچنین اثرگذاری سیاست‌های زنجیره تأمین، توزیع و مصرف گندم و آرد بر منابع ارزی و همچنین منابع بودجه‌ای، پیشنهاد می‌شود، سیاست‌های تنظیم بازار، سیاست‌های حمایت کشاورزی و همچنین سیاست‌های مدیریت بازار ارز همسو و هم‌جهت و همزمان به دلیل جلوگیری از اتلاف منابع ارزی ـ ریالی و همچنین توسعه بخش‌های مهم و اساسی مورد توجه دولت قرار گیرد.

ضمناً در موضوع خرید تضمینی در کنار در نظر گرفتن قیمت منصفانه بر اساس قانون برای خرید، موضوع نظارت بر کیفیت محصول و جلوگیری آن از خروج از شبکه به منظور چندبارفروشی محصول به دولت در نظر گرفته شود.

پایان پیام//