لقمه‌ای چرب برای صنایع خارجی!

صادرات سالانه 20میلیون تن پلی اتیلن و مواد خام شیمیایی به خارج از کشور در حالی که بعضی از صنایع داخلی به دلیل دسترسی نداشتن به این ماده اولیه تعطیل هستند، از همان اقدامات بی منطق است! سری به بازار و به خصوص فروشگاه‌های زنجیره‌ای و همچنین عرضه کنندگان اقلام پلاستیکی و شیمیایی که از این قبیل است بزنیم و فهرستی از قیمت‌ها تهیه کنیم و به مقایسه کالاهای خارجی و بخصوص چینی با نرخ ارزان تر از مشابه آنها که در داخل تولید می‌شود بپردازیم که در اکثر موارد تعجب خواهیم کرد زیرا این محصولات خارجی ارزان‌تر از مشابه داخلی است، حال آنکه ماده اولیه آن متعلق به ایران است! پلی اتیلن یا PE نوعی پلاستیک مهندسی بادوام و مقاوم در برابر عوامل مختلف محیطی شناخته شده، این ماده از پلیمریزاسیون گاز اتیلن تولید می‌شود و در اشکال مختلف مانند پلی اتیلن با چگالی بالا یا پلی اتیلن با چگالی کم و یا پلی اتیلن با چگالی کم خطی و غیره وجود دارد که ایران مهمترین کشور تولید کننده آن است و صادرات خام این محصول استراتژیک همواره از چالش برانگیزترین و حایز اهمیت‌ترین مسائل در اقتصاد کشور بوده است. ایران در صنعت پتروشیمی تلاشی پر رونق دارد که گاز طبیعی و نفت منابع اولیه آن است، پلی اتیلن یک محصول عمده پتروشیمی است و از این منابع به دست می‌آید که تخصص در تولید و فرآوری پلی اتیلن می‌تواند با افزایش ارزش افزوده محصولات حاصل از منابع طبیعی و رشد اقتصاد را به همراه داشته باشد، اما مقاصد صدور این ماده اولیه با ارزش، خام فروشی شده، اتفاقاً همان کشورهایی هستند که ساخته‌هایشان را با چند برابر قیمت به این سو می‌فرستند در حالی که پلی اتیلن آن را یک سوم قیمتی که به تولید کننده داخلی داده می‌شود خریداری می‌کنند و بالطبع در عرضه ساخته‌های خود می‌توانند با کشور دارنده ماده اولیه رقابت نمایند! اما مهمترین و بزرگترین مشتریان دریافت کننده پلی اتیلن خام کدام کشورها هستند که به ترتیب اولویت می توان به چین؛ هندوستان، امارات متحده عربی و ترکیه اشاره کرد. چین در سال 1399 مقدار 12524 تن و در سال 1400 مقدار 4141 تن و درسال 1401 مقدار 517 تن- هندوستان در سال 1399 مقدار 3285 تن ودرسال 1400 مقدار 1164 تن ودر سال1401 مقدار 1820 تن - امارات متحده عربی در سال 1399 مقدار 990تن ودر سال 1400 مقدار 782 تن ودر سال 1401 مقدار 571 تن - ترکیه درسال 1399 مقدار 1803تن ودر سال 1400 مقدار 3549 تن و درسال 1401 مقدار 4781 تن واردات از ایران داشته‌اند در حالی که کشور ما به دلیل داشتن این منبع طبیعی فراوان و ظرفیت روبه رشد تولید، توانایی تبدیل شدن به یک صادر کننده قابل توجه محصولات ساخته شده از پلی اتیلن را به جای خام فروشی دارد. بنابراین متخصصان این رشته می‌توانند ضمن توسعه در تولید محصولات روز و فرایندهای با کیفیت، کمک کنند و محصولات پلی اتیلن داخلی را به صورت ساخته و پرداخته شده و آماده مصرف به بازارهای جهانی ارائه دهند و رقابتی‌تر کنند. اما و اگرهای غیر موجه در این زمینه با چراهایی آمیخته شده‌ است تا این سوال پیش آید؛ چرا با اینکه بعضی کشور‌ها خود دارای صنعت پلی اتیلن خام از مواد نفتی و گازی هستند اما همچنان از ایران این محصول ارزان یعنی PE را وارد می‌کنند؟ باید گفت محصولات پلی اتیلن خام ایران دارا خواص منحصر به فردی همچون چگالی بالاتر با افزودنی‌های خاص است که مورد تقاضای صنایع و مشتریان خاص می‌باشد. از سویی هزینه‌های تولید پلی اتیلن در ایران به دلیل عوامل مختلفی مانند نیروی کار ارزان؛ یارانه‌های دولتی و غیره، ارزان است که این دو ارزش افزوده می‌تواند پلی اتیلن ایرانی را از نظر قیمت گذاری و کیفیت بالا رقابتی‌تر کند و برای خریداران خارجی در مقیاس بالا به صرفه‌تر باشد، همچنین فراونی عرضه که حتی اگر کشوری خود تولیده کننده این محصول خام باشد؛ بازهم ممکن است برای تنوع بخشیدن به زنجیره تأمین خود و کاهش وابستگی به منبعی واحد؛ از ایران نیز پلیمر خریداری کند که این اقدام می‌تواند به کاهش خطرات مرتبط با اختلالات عرضه؛ نوسان قیمت یا تغییر در سیاست‌های تجاری کمک کند. از سوی دیگر بحث نوعی مشارکت استراتژیک هم در کار است زیرا کشورهای وارد کننده ممکن است برای واردات پلی اتیلن شراکت یا توافق نامه‌هایی با ایران داشته باشند که می‌تواند مزایایی مانند قیمت گذاری ترجیحی؛ خطوط اختصاصی کشتیرانی؛ دسترسی به فناوری‌های جدید را با خود به همرا ه بیاورد؛ البته چالش‌هایی هم در سال‌های اخیر برای صادرات از جمله تحریم‌ها وجود داشته که به طور خلاصه فشارهای آمریکا و کشورهای وابسته به سیاست آن را می‌توان مثال زد تا توانایی کشور را برای تجارت و داد و ستد با شرکای بین المللی محدود کند و از جمله آنها عدم دسترسی به خدمات مالی، رقابت سایر کشورهای صادر کننده، نبود زیرساخت‌ها و چالش در حمل و نقل و لجستیک و در نهایت نگرانی از کاهش کیفیت و خلل در بعضی استانداردها وجود دارد تا صادر کننده را ناچار سازد به هر سازی از سوی مصرف کننده برقصد! در حالی که اگر مواد خام قبل از صادرات به دست مصرف کننده داخلی برسد، بسیاری از این مشکلات حل وفصل خواهد شد. حسن روانشید - روزنامه‌نگار پیشکسوت