خدا و بشر: چند مبحث کلامی در تاریخ اندیشه اسلامی

از پیشگفتار:
خدا و بشر همانگونه که از عنوان فرعی اش برمی آید، عمدتاً در بردارنده مباحثی است «کلامی» در حوزه «تاریخ اندیشه اسلامی» و در واقع مجموعه ای است از مقالاتی که تا به حال در این حوزه نوشته ام. این مقالات الزاماً ربطی به هم ندارند و بنا ندارم با تصنع و تکلف آنها را مرتبط و کار را «کتاب» جلوه دهم. خواندنشان هم مستلزم هیچ ترتیبی نیست. تنها ارتباط این کارها همان محوریت داشتن کلام در آنهاست و بر همین اساس مقالاتی را که در حوزه های دیگر فلسفه و ادبیات و اندیشه معاصر در ایران نوشته ام، در اینجا نیاورده ام. این مقالات، جز مقالهٔ «خدا به عنوان امر مطلق» و دو مقاله آخر، مجموعه برای دانشنامه جهان اسلام نوشته شده است و جز دو مقاله آخر همگی قالب و صورت دائره المعارفی دارد و طبعاً تابع محدودیتهای این نحوه بیان و از آن جمله اختصار و پرهیز از توضیح مطالب مربوط به دیگر مدخلها بوده است. فاصله و مدت نوشتن مقالات هم مجالی بوده است تقریباً ده ساله. گمان نمی کنم نیازی به توضیح باشد که اگر قرار بود آنها را در این زمان و در قالبی دیگر بنویسم در آنها تغییراتی می دادم. در آن صورت در واقع ناگزیر می شدم آنها را دوباره بنویسم. نه زندگی مجال چنین دوباره کاریهایی را می دهد و نه حتی مطمئن بودم چیزی چندان پخته تر از همین مختصر خام که الان هست حاصل شود. فکر کردم شاید همین مجموعه در حد و اندازه کوچک خودش که متناسب است با بضاعت اندک نویسنده، ارزش کنار هم قرار گرفتن را داشته باشد...