تهران نفس نمی‌کشد؛ بار آلودگی پایتخت بر دوش فرسوده‌ها

تهران نفس نمی‌کشد؛ بار آلودگی پایتخت بر دوش فرسوده‌ها

به گزارش واحد اجتماعی خبرگزاری صبح اقتصاد موضوع آلودگی امروزه به بحرانی ترین مسئله زیست محیطی کشور به خصوص کلانشهرهایی مانند تهران تبدیل شده است. بحرانی که آسیب آن نه تنها زیست انسانی و حیوانی را با تهدید جدی مواجه کرده، بلکه هر از چندگاه دامن فعالیت های اجتماعی و اقتصادی کشور را نیز می‌گیرد.

موضوع آلودگی کلانشهرهای کشور منشاً متفاوتی از گرد و غبار تا آلاینده‌های فسیلی دارد و طی ۲ دهه اخیر به بزرگ‌ترین بحران شهرهایی همچون تهران تبدیل شده است که در پاس‌کاری‌های میان متولیان مدیریت آن و کم‌کاری‌ها تا به امروز به عنوان معضلی حل نشده باقی مانده است.

از شنبه هفته جاری نیز بار دیگر پایتخت کشور گرفتار سایه شوم آلودگی است که باعث شد نیمی از روزهای هفته تعطیل شود. تعطیلی که نه تنها زندگی عمومی را مختل می کند، بلکه اقتصاد مهم‌ محیط تجاری کشور را به چالش می‌کشد.

در زمان نگارش این گزارش، سطح آلودگی شهر تهران به عدد ۱۷۵ رسیده است در حالی که میزان ذرات معلق در هوا برای وضعیت سالم عدد زیر ۱۰۰ است. استانداری و ستاد مدیریت بحران استان تهران عصر سه شنبه اعلام کرد که تمامی مدارس و ادارات دولتی به استثنای بانک ها تعطیل است.

منشاً آلودگی تهران؟

تهران در یکی از خوش آب و هوا ترین نقاط کشور واقع شده است. جغرافیایی کوهستانی در ضلع جنوبی رشته کوه البرز که از دیرباز آن را به عنوان ناحیه‌ای چهار فصل و خوش آب و هوا می‌شناسند. این شهر که قدمتی ۱۲۰۰ ساله در سکونت و تمدن دارد، از ۴۶۰ سال پیش و در زمان شاه تهماسب صفوی شکل شهر به خود گرفت و از حالت آبادی و روستا خارج شد. پیش از اینکه آقامحمد خان قاجار تهران را به پایتخت ایران تبدیل کند، این ناحیه به عنوان منطقه ای ییلاقی و خوش نشین، شکارگاه شاهان و والیان بود.

تهران اواسط قرن چهاردهم شمسی و همزمان با ورود مدرنیته، همزمان با ورود اشکال مدرن همچون کارخانجات و شکل گیری مراکز تجاری و سیاسی، به سرعت با حجم وسیعی از مهاجرت مواجه شد و امروز میزبان تقریباً ۱۲ درصد از جمعیت کشور است. البته باید به این عدد جمعیت حدود ۶ میلیونی اطراف تهران مانند استان البرز را اضافه کرد که بخش بزرگی از آن جمعیت در تهران شاغل هستند.

به اعتقاد کارشناسان، حجم بالای جمعیت و استفاده گسترده از وسائل نقلیه عامل اصلی تغییر هوای دلنشین تهران به آسمانی آلوده است که رسوب فرسودگی این وسائل نقلیه وضعیت را به سمت بحران سوق داده است. همچنین فرسودگی وسائل نقلیه و عقب ماندگی در نوسازی آن متهمان ردیف نخست سطح بالای آلودگی در کلان شهر تهران دانسته می‌شود.

پیشتر معاون عملیات پلیس راهور تهران بزرگ اعلام کرد که حدود ۷۰ درصد آلودگی شهر تهران مربوط به وسایل نقلیه مانند خودروهای شخصی، موتورسیکلت ها ،کامیون ها و سایل نقلیه عمومی و ۳۰ درصد مابقی به کارخانجات و سایر آلاینده ها باز می گردد. گزارشات نشان میدهد در حال حاضر ۳۰ درصد وسائل نقلیه سبک، ۷۰ درصد وسائل نقلیه سنگین و ۹۱ درصد از موتورسیکلت های کشور فرسوده هستند که تقریبا ۲۰ درصد این وسائل نقلیه در استان تهران تردد می‌کنند.

طبق گزارشات مراکز بهداشتی و سلامت کشور و تهران، امروزه به دلیل همین عوامل آلاینده سالانه هفت هزار تهرانی جان خود را از دست میدهد.

مشکل آلودگی پایتخت از وعده تا واقعیت؟

به طور حتم ابعاد و عوامل آلودگی شهر تهران برکسی پوشیده نیست و مسئولان و متولیان قدیم و جدید همه میدانند موضوع وسائل نقلیه فرسوده و بخش‌های صنعتی متهمان اصلی هستند که کفه ترازو به سمت وسائل نقلیه فرسوده‌ همیشه سنگین‌تر بوده است. حدود ۲ دهه اخیر در مواجهه با آلودگی هوا انتقال پایتخت مهم‌ترین شعار و گزینه روی میز مسئولان بود که دوران دولت نهم بر سر زبان‌ها قرار گرفت.

البته این وعده و شعار همواره از سوی کارشناسان و متخصصان به عنوان امری محال و موضوعی نشدنی دانسته شد. اما با این حال گویا انتقال پایتخت تنها راهکاری است که حداقل بر روی کاغذ به فکر مسئولان میرسد.

انتقال پایتخت ها از پرهزینه‌ترین پروژه‌های هر کشور محسوب می‌شود. در سال ۱۳۹۴ هزینه انتقال پایتخت در محدوده ۷۸ میلیارد دلار برآورد شد.

حتماً این هزینه امروز پس از گذشت ۱۰ سال و با توجه به تورم چندین برابر شده است. البته میانمار و اندونزی تنها کشورهایی هستند که در قرن ۲۱ پایتخت خود را تغییر دهند که البته میانمار به دلیل اشتباهات متعدد امروز با مشکلات جدی مواجه است.

حل مشکل یا پاک کردن صورت مسئله؟

همانطور که گفته شد انتقال پایتخت پروژه‌ای عظیم با هزینه سنگین است و با توجه به تورم یک دهه اخیر امروز برای انجام این پروژه حداقل چیزی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد دلار اعتبار لازم است در حالی که رفع عوامل و منشاً آلودگی به مراتب هزینه ای کمتر دارد.

طبق همین برآورد، هزینه انتقال پایتخت حدود ۱۲۰ میلیون میلیارد تومان خواهد بود. در حالی که اگر تمامی وسائل نقلیه فرسوده تهران را با خودروهای روز حتی خارجی نوسازی کنیم و برای هر خودرو یک میلیارد تومان اختصاص دهیم، تنها ۵ درصد از هزینه انتقال پایتخت اعتبار لازم است که به مراتب ارزانتر خواهد بود.

سردار باقر سلیمی معاون عملیات پلیس راهور فراجا اخیراً با در مصاحبه ای با ایرنا از عقب ماندگی ۵۰ ساله در نوسازی وسائل نقلیه خبر داد و یکی از عوامل در مساله انباشت وسائل نقلیه فرسوده و آلاینده را ترک فعل دستگاه‌های متولی دانست.

سردار سلیمی همچنین به مسئولیت دستگاه‌ها برای نوسازی به خصوص در حوزه موتورسیکلت‌ها اشاره کرد و گفت: طبق ماده ۸ قانون هوای پاک جدول سن فرسودگی وسائل نقلیه مشخص شد و همراستا با آن، تعیین شد که برای تسریع روند جایگزینی و نوسازی موتورسیکلت‌ها تسهیلات ۱۰ ساله با کارمزد ۴ درصد توسط دولت و شهرداری‌ها اعطا شود.

سردار تیمور حسینی رئیس پلیس راهور فراجا نیز در مصاحبه با خبرنگار ایرنا از روند اسقاط و نوسازی وسائل نقلیه انتقاد کرد و خواستار تسریع در فرآیند نوسازی شد.

وی تاکید کرد که پلیس امکان توقیف و انتقال به پارکینگ این حجم از وسائل نقلیه را ندارد و باید مسئله به صورت ریشه ای حل شود.

وی جریمه و توقیف وسائل نقلیه فرسوده را مُسکن و پارک کردن صورت مسئله دانست و درمان واقعی را جبران عقب ماندگی ها در حوزه اسقاط و نوسازی عنوان کرد.

بنابراین به نظر میرسد باید مسئولان از طرح‌ها و ایده‌های هیجانی و بلند پروازانه فاصله گرفته و تکالیف قانونی خود را سرعت ببخشند تا هم مشکل زیست ناسالم مردم حل شود و هم در این شرایط نامساعد اقتصادی در هزینه‌ها صرفه جویی شده و از هدر رفت منابع ملی برای رویاپردازی جلوگیری شود.

بنابر جمع بندی نوسازی وسائل نقلیه راه‌حل کوتاه، ممکن و قابل اجرا است که در گذشته تجربه شده مردم نیز از آن استقبال خواهند کرد.