راهنمای خرید مادربرد | قبل از خرید مادربرد به چه نکاتی توجه کنیم؟

مادربرد یا مین‌برد، اصلی‌ترین قطعه هر کامپیوتر است که دیگر قطعات روی آن سوار شده و با هم ارتباط برقرار می‌کنند تا شما بتوانید انتظاراتی که از سیستمتان دارید را پیاده کنید. اما آیا با همه اصطلاحات و قطعات مورد استفاده در یک مادربرد آشنا هستید؟ در ادامه این مطلب سعی می‌کنیم 10 قطعه، اصطلاح، ویژگی و مشخصات مادربرد را با هم مرور کنیم.

فهرست مطالب این مقاله:

- مقدمه
- فرم فاکتور مادربرد
- نوع سوکت پردازنده
- چیپست
- اسلات‌های RAM
- نحوه اتصال درایوهای ذخیره‌سازی
- درگاه‌های اتصال یا پورت‌ها
- اسلات‌های PCI Express (PCIe)
- ویژگی‌های مادربرد
- جمع‌بندی
- پاسخ به سوالات پرتکرار

مقدمه

اگر برای جمع کردن یا اسمبل یک سیستم اقدام کرده باشید بدون شک اولین کاری که باید بکنید چیست؟ در حالیکه شاید تصور شد که اولین حرکت خرید قطعات آن است، باید توجه داشت که ابتدا باید هدف را از خرید کامپیوتر مشخص کنید. در مرحله اول باید نرم‌افزارها و هدفی که از کار با آنها دارید مشخص شود. در واقع پس از این مرحله است که شما متوجه می‌شوید که چه سخت‌افزاری برای سرهم کردن نیاز دارید.

حالا سوال بعدی این است که سخت‌افزار مورد نظر شما چطور باید انتخاب شود؟ شرایط خرید مادربرد چیست؟ پاسخ این سوال در یک حالت کلی شامل انتخاب چیپست، مادربرد و سپس CPU و کارت گرافیک است. پس اولین قطعه کامپیوتری که خریداری خواهید کرد، مادربرد خواهد بود.

پیش از این در شهر سخت‌افزار و در مطلب «مادربرد چیست؟» پیرامون ویژگی‌های اصلی یک مادربرد، قابلیت‌ها، بخش‌های مهم و اجزای آن صحبت کردیم ولی بعضی اصطلاحات در مورد مشخصات مادربرد هستند که نیاز است در مورد آنها بیشتر بدانید. در این مطلب سعی می‌کنیم به شما بگوییم که اگر برای خرید یک مادربرد اقدام کنید، باید از قبل در مورد چه قطعاتی تحقیق کرده و بیشتر بدانید.

فرم فاکتور مادربرد

فرم فاکتور مادربرد به ابعاد فیزیکی و طرح مادربرد اشاره دارد. فرم فاکتور در واقع ابعاد و شکل مادربرد را تعیین می‌کند و تأثیر مستقیمی بر نحوه جاگذاری آن در کیس کامپیوتر شما و تعداد اجزای اضافی که می‌تواند روی آن جای گیرد، خواهد داشت. فرم فاکتور‌های متداول شامل ATX، Micro ATX و Mini ITX هستند.

مادربرد ATX (بزرگ‌ترین فرم فاکتور از این سه نوع) معمولاً دارای فضای بیشتری برای اسلات‌های RAM، اسلات‌های PCIe کارت‌های گسترش بوده و دارای اتصال‌های ورودی/خروجی بیشتری هستند. مادربرد Micro ATX نسخه کوچک‌تری از ATX است که معمولاً دارای کمترین اسلات‌های گسترش هستند. مادربردهای با فرم فاکتور Mini ITX هم کمیاب‌تر هستند ولی برای تیراژ بالا و سیستم‌های اداری سطح متوسط و رو به پایین توصیه می‌شوند. در این مورد انتخاب شما باید با توجه به اندازه کیس کامپیوتر و تعداد و نوع اجزا که قصد نصب آن‌ها را دارید، انجام شود.

نوع سوکت پردازنده از مهمترین مشخصات مادربرد

از دیگر مشخصات مادربرد نوع سوکت پردازنده است. سوکت پردازنده (CPU) یک جزء اصلی از مادربرد است. علت اهمیت آن است که سوکت CPU نوع پردازنده‌ای که می‌تواند روی مادربرد نصب شود را تعیین می‌کند. سوکت مادربرد باید با نوع خانواده پردازنده‌ی انتخابی‌تان همخوانی داشته باشد، به این معنا که پردازنده‌های اینتل در سوکت‌های خاصی که با آن‌ها سازگار هستند قرار می‌گیرند، در حالی که پردازنده‌های AMD در سوکت‌های خاصی که با آن‌ها سازگار هستند نصب می‌شوند.

به عنوان مثال، پردازنده‌های جدید اینتل نسل‌های 12 و 13 از سوکت LGA 1700 استفاده می‌کنند، در حالی که پردازنده‌های جدید AMD از سوکت AM5 استفاده می‌کنند.

قبل از خرید مادربرد، سوکت مورد استفاده پردازنده‌ی‌تان را بررسی کنید. جستجوی سریع در اینترنت با عبارت “[نام پردازنده‌ی‌تان] نوع سوکت” نیازهای شما را روشن می‌کند.

چیپست

چیپست مادربرد علاوه بر اتصال داده‌های سایر سخت‌افزارهای جانبی، تعیین می‌کند که مادربرد چه تعداد پورت USB دارد، سرعت انتقال داده‌ها چقدر است و در کنار آن، تعداد و عملکرد سایر اجزا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این، چیپست‌های مختلف از مدل‌های متفاوت پردازنده، انواع حافظه رم و حافظه ذخیره‌سازی پشتیبانی می‌کنند.

یک روش شناسایی نوع و کلاس چیپست این است که به حروف ابتدای نام چیپست توجه کرد. شرکت اینتل و AMD به عنوان سازندگان عمده پردازنده، چیپست‌های مادربرد خود را با رده‌بندی کلاس کاری زیر در اختیار تولیدکنندگان مادربرد قرار می‌دهند.

در همین رابطه بخوانید:

- چیپست مادربرد چیست؟ آشنایی با انواع و اهمیت Chipset مادربرد

تفاوت انواع سری چیپست AMD

• A: مادربردهای مقرون به صرفه‌تر و ارزان‌تر AMD. به عنوان مثال، A620.
• B: مادربردهای معمولی برای کاربران رده متوسط و رو به بالا. به عنوان مثال، B650.
• X: مادربردهای با کیفیت بالا برای کاربران حرفه‌ای و سیستم‌های ورک استیشن با عملکرد بالا. به عنوان مثال، X670.

تفاوت انواع سری چیپست اینتل

• H: مادربردهای مقرون به صرفه‌تر و ارزان‌تر اینتل. به عنوان مثال، (H610 در زمان نگارش این مقاله، چیپست مادربرد H710 معرفی نشده است).
• B: مادربردهای معمولی برای کاربران رده متوسط و رو به بالا. به عنوان مثال، B760.
• Z: مادربردهای با کیفیت بالا برای کاربران حرفه‌ای و سیستم‌های ورک استیشن با عملکرد بالا. به عنوان مثال، Z790.
• X: بالاترین سطح عملکرد اینتل، که به صورت انحصاری با سخت‌افزار Intel Extreme استفاده می‌شود.

قاعده عمومی این است که هر چه حرف انتخابی بالاتر باشد، عملکرد و مشخصات بیشتری در مادربرد در اختیار خواهید داشت. در ادامه مقاله با شرایط خرید مادربرد همراه باشید.

اسلات‌های RAM

از دیگر مشخصات مادربرد اسلات‌های RAM هستند. اسلات‌های RAM (حافظه دسترسی تصادفی) در مادربرد تعیین می‌کنند که مادربرد چه مقدار و چه نوع حافظه RAM را پشتیبانی می‌کند. بیشتر مادربردها دارای دو تا هشت اسلات RAM هستند. علاوه بر اسلات‌های RAM، شما باید نوع حافظه RAM مورد نیاز مادربرد خود را نیز بشناسید. باید توجه داشته باشید که این موضوع به برند حافظه‌ها مانند Kingston یا HyperX مربوط نیست. نوع RAM به نسل حافظه‌ اشاره دارد که به نوبه‌ی خود عملکرد حافظه‌ را تعیین می‌کند.

بیشتر مادربردهای مدرن از حافظه‌های DDR4 یا DDR5 پشتیبانی می‌کنند، که نسل فعلی حافظه‌های RAM مصرفی است.

• DDR4: این فناوری که در سال ۲۰۱۴ معرفی شد، نسل چهارم حافظه‌های DDR است. این نسل ساخت حافظه‌های با حجم بالاتر در مقیاس یکسان با DDR3 را میسر کرده و همزمان نیازهای ولتاژی پایین‌تری نسبت به آن دارد که منجر به کاهش مصرف برق و افزایش عملکرد می‌شود. در حال حاضر بزرگ‌ترین ماژول RAM که می‌توانید از نسل DDR4 خریداری کنید، ۶۴ گیگابایت است، اما بیشتر حافظه‌های مصرفی تا نسخه ۳۲ گیگابایت در بازار عرضه می‌شوند.
• DDR5: این فناوری جانشین DDR4 است و برای ارائه عملکرد و کارایی بهتر طراحی شده است. DDR5 ظرفیت‌های بالاتر، حافظه‌ی سریع‌تر، کارایی برق بهتر و ماژول‌های Single با حجم بیشتری را ارائه می‌دهد. بزرگ‌ترین ماژول RAM DDR5 ساخته شده تجاری در بازار تا به امروز ۵۱۲ گیگابایت است که کاربرد خاص داشته و برای بیشتر کاربران عملاً هزینه اضافی است. اما با این حال انبوه حافظه‌های رم با ظرفیت‌های 8 تا 64 گیگابایت در قیمت‌ها و مشخصات مختلف در بازار موجود است.

مانند چیپست‌های مادربرد و سایر اجزا، می‌توانید با جستجوی اینترنتی عبارت «[نام مادربرد‌تان] نوع حافظه RAM» نیازهای‌تان را مشخص کنید.

در همین رابطه بخوانید:

- طول عمر مفید مادربرد چقدر است؟ (+راه‌های افزایش آن)

نحوه اتصال درایوهای ذخیره‌سازی

مادربردها همچنین دارای انواع اتصال‌ها برای دستگاه‌های ذخیره‌سازی هستند.

• پورت‌های SATA (Serial ATA) برای اتصال هارد‌دیسک‌های سنتی (HDD) و درایو‌های حالت جامد (SSD) استفاده می‌شوند.
• اسلات‌های M.2 برای اتصال SSD‌های NVMe (که سرعت بالاتری نسبت به SSD‌های SATA دارند) استفاده می‌شوند.

تعداد و نوع اتصال‌ها می‌تواند بر روی انتخاب دستگاه‌های ذخیره‌سازی و سرعتی که سیستم شما می‌تواند داده‌ها را بخواند/بنویسد، تأثیر بگذارد. تعداد اتصال‌های ذخیره‌سازی توسط چیپست مادربردی که انتخاب می‌کنید تعیین می‌شود (بخش سه، چیپست).

درگاه‌های اتصال یا پورت‌ها

از دیگر مشخصات مادربرد درگاه‌های اتصال یا پورت‌ها هستند. درگاه‌های اتصال مادربرد (که نیز توسط چیپست تعیین می‌شوند!) شامل پورت‌های USB، Ethernet، HDMI، DisplayPort، صدا و دیگر ورودی‌ها و خروجی‌ها هستند.

بسیار مهم است که در زمان خرید مادربرد به تعداد پورت‌های مورد نیاز خود و استانداردهای جدید توجه کنید.

در زیر به طور خلاصه به برخی از پورت‌های معمول مادربرد که احتمالاً نیاز دارید و می‌خواهید، اشاره می‌کنیم:

• USB: شامل ترکیبی از پورت‌های USB-A و USB-C است.
• DisplayPort
• HDMI
• VGA
• Ethernet
• پورت‌های SATA
• اسلات‌های M.2
• ورودی‌ و خروجی‌های صدا

بعضی از پورت‌های فوق در مادربرد شما یکپارچه شده‌اند. توجه داشته باشید که وجود همه پورت‌های فوق در همه مادربردها الزامی نیست و می‌توانید مادربردهایی داشته باشید که حتی موارد اضافه بر پورت‌های فوق نیز داشته باشند یا فاقد یک یا چند نوع آنها باشند.

در همین رابطه بخوانید:

- آموزش تشخیص مادربرد کامپیوتر و لپ تاپ برای ویندوز و لینوکس

اسلات‌های PCI Express (PCIe)

اسلات‌های PCI Express (PCIe) نوعی رابط با سرعت بالا هستند که به مادربرد امکان ارتباط با انواع دستگاه‌های سخت‌افزاری مانند کارت گرافیک، کارت صدا، کارت شبکه و غیره، را به کامپیوتر شما می‌دهند.

این اسلات‌ها در اندازه‌های مختلفی با پسوندهایی مانند x1، x4، x8 و x16، عرضه می‌شوند که عدد تعداد خطوط داده‌ای اسلات را نشان می‌دهد. هر چه تعداد خطوط بیشتر باشد، داده‌ها با سرعت بیشتری بین دستگاه و مادربرد جابجا می‌شوند. به عنوان مثال، اسلات PCIe x16 معمولاً برای کارت‌های گرافیک استفاده می‌شود زیرا نیاز به پهنای باند زیادی دارند.

همچنین نسخه‌های مختلفی از اسلات‌های PCIe وجود دارند: 1.0، 2.0، 3.0، 4.0 و 5.0. هر نسخه پهنای باند نسخه قبلی را دو برابر می‌کند، به این معنا که اسلات PCIe 3.0 x16 دو برابر پهنای باند اسلات PCIe 2.0 x16 دارد. توجه به این پسوندها بسیار مهم است؛ زیرا تأثیر مستقیمی بر سرعت انتقال داده‌ها بین اجزای کامپیوتر شما می‌گذارد.

یکی از ویژگی‌های کلیدی اسلات‌های PCIe، سازگاری آن با نسخه‌های پیشین است. به عنوان مثال، یک کارت PCIe 3.0 می‌تواند در یک اسلات PCIe 4.0 قرار گیرد و بدون مشکل کار کند ولی بدون شک سرعت ارتباط آن به حداکثر سرعت قابل ارائه با سرعت‌های PCIe 3.0 محدود خواهد شد. همین اصول برای نصب یک کارت PCIe 4.0 در یک اسلات PCIe 3.0 نیز صدق می‌کند.

در اسمبل کردن یک سیستم، مهم است که تعداد، اندازه و نسخه‌های اسلات‌های PCIe روی مادربرد خود را بشناسید تا مطمئن شوید که کامپیوتر، نیاز‌های شما را برای گسترش‌های حال و آینده برآورده می‌کند.

اتصال‌های برق

مادربردها برای عملکرد خود نیاز به اتصال‌های برق از واحد تامین برق (PSU) دارند. به طور کلی، دو اتصال اصلی برق در مادربرد وجود دارد:

• اتصال برق ATX ۲۴ پین: این اتصال اصلی برق را به مادربرد ارائه می‌دهد و برای تأمین برق خود مادربرد استفاده می‌شود.
• اتصال برق EPS ۸ یا ۴ پین: این اتصال به طور خاص برای تأمین برق CPU طراحی شده است.
• برخی از مادربردهای رده بالا (به ویژه مادربردهای طراحی‌شده برای اورکلاکینگ) ممکن است دارای اتصال‌های برق اضافی ۴ یا ۸ پین باشند که برای تأمین پایداری بیشتر برق CPU استفاده می‌شوند.

علاوه بر مادربرد، اجزای مصرف‌کننده‌ی برق مانند واحدهای پردازش گرافیک (GPU) نیز به طور مستقیم از PSU به برق نیاز دارند. بسیاری از GPU‌ها به یک یا دو اتصال برق نیاز دارند که معمولاً شامل اتصال‌های ۶ یا ۸ پین، یا ترکیبی از هر دو می‌شود.

در همین رابطه بخوانید:

- نشانه های نزدیک شدن مادربرد به مرگ

ویژگی‌های مادربرد

آخرین بخشی که در شرایط خرید مادربرد باید به آن توجه کرد، ویژگی‌های اضافی مانند Wi-Fi یکپارچه، Bluetooth داخلی، صدای با کیفیت بالا (Hi-Fi) و غیره است.

بسیاری از این ویژگی‌ها می‌توانند پس از سر هم کردن سیستم به صورت دانگل یا آداپتور به سیستم اضافه شوند. به عنوان مثال، می‌توانید یک دانگل Bluetooth خریداری کنید تا اتصال Bluetooth را به سیستم اضافه کنید.

با این حال، یکی از ویژگی‌های مفید برای مادربردهای حرفه‌ای‌تر، LED‌های رفع عیب یا سون سگمنت به عنوان نمایش‌دهنده کد خطا، دما یا شرایط مادربرد است. برای کاربرانی که به صورت پیشرفته و با سطح تخصص بالاتری از سیستم استفاده می‌کنند یا اقدام به انجام عملیات اورکلاک و تغییرات ویژه می‌کنند، داشتن یک گزینه تشخیصی روی مادربرد در مواقعی که مشکلی پیش می‌آید، بسیار مفید خواهد بود.

جمع‌بندی

اگرچه شاید تصور اولیه بسیاری از کاربران این باشد که شرایط خرید مادربرد می‌تواند گیج‌کننده باشد اما اگر از پیش به نکاتی که در این مقاله در موردشان صحبت کردیم توجه کنید، به فرایندی روشن و مشخص تبدیل می‌شود. در واقع شرایط و مشخصات مادربرد متعددی وجود دارد و درک آنچه شما نیاز دارید به هیچ عنوان دشوار نیست.

اگر بخواهیم کلیه موارد فوق را به صورت خلاصه با هم بررسی کنیم باید بگوییم که برای خرید یک مادربرد بهتر است پس از مشخص کردن هدف و نرم‌افزارهای مد نظر خود برای اجرا یا کاربری عمده دستگاه، ابتدا فرم فاکتور مادربرد را مشخص کنید. پس از این مورد نوع و نسل CPU را بر اساس چیپست و رده کاربردی دستگاه مشخص کنید. در ادامه به این نکته بیاندیشید که چه میزان حافظه رم نیاز دارید؛ سپس نوع و اسلات‌های رمی که متناسب با آن باید در مادربرد خود در اختیار داشته باشید را انتخاب کنید.

پس از این مراحل نوبت انتخاب میزان حافظه ذخیره‌سازی دستگاه و نوع اتصال آن با مادربرد خواهد بود. برای اینکه دستگاه‌های جانبی را بتوانید به صورت کامل به مادربرد خود متصل کنید باید به درگاه‌های مادربرد هم تسلط کامل داشته باشید. اگر برای امور گرافیکی و بازی اقدام به انتخاب مادربرد کرده باشید اسلات PCIe یکی از مهمترین بخش‌هاست. در نهایت هم نگاهی به نحوه اتصال منبع تغذیه یا همان پاور به مادربرد خود داشته باشید. با توجه به موارد فوق بدون شک می‌توانید بهترین مدل مادربرد را برای کامپیوتر خود انتخاب کنید.

پاسخ به سوالات پرتکرار

چگونه می‌توانم مادربرد مناسب برای پردازنده‌ام را انتخاب کنم؟

مطمئن شوید که سوکت و چیپست مادربرد با پردازنده سازگار است. برای پردازنده‌های AMD و Intel، به ترتیب، به مادربردهای سازگار با AMD و Intel نیاز دارید.

آیا برای اورکلاک کردن CPU، مادربرد خاصی نیاز دارم؟

اگر قصد دارید CPU خود را اورکلاک کنید، به مادربردی با VRM قوی و پشتیبانی از اورکلاک نیاز دارید، به خصوص اگر از پردازنده‌های Intel با پسوند “K” یا “F” استفاده می‌کنید.

چه تعداد و چه نوع پورت‌هایی برای مادربرد نیاز دارم؟

تعداد پورت‌های USB، HDMI، DisplayPort و سایر ورودی‌ها و خروجی‌ها را بر اساس نیازهای خود در نظر بگیرید. برای مثال اگر هدف شما سرهم کردن مادربردهای اداری است بهتر است مادربردی با تعداد پورت‌های USB بالا انتخاب کنید. اگر کارهایی مانند ترید یا امور گرافیکی می‌کنید به خروجی گرافیک بیشتر از یک مورد نیاز دارید. البته در بیشتر این موارد از خروجی کارت گرافیک استفاده خواهد شد. در کنار موارد فوق، استانداردهای جدید مانند USB-C و Thunderbolt را فراموش نکنید که در دستگاه‌های جدید به وفور استفاده می‌شوند.

چه فرم فاکتوری برای مادربردم مناسب است؟

اندازه مادربرد باید با کیس کامپیوتر شما مطابقت داشته باشد. فرم فاکتورهای ATX، MicroATX و Mini-ITX متداول‌ترین اندازه‌ها هستند. برای کامپیوترهای اداری بدون کارت گرافیک، رده mini-ATX یا Micro-ATX انتخاب‌های عاقلانه‌ای هستند ولی اگر تصور می‌کنید که نیاز به نصب کارت گرافیک یا توسعه در مراحل بعدی دارید بدون شک باید فرم فاکتور Standard-ATX را انتخاب کنید.