ردپای شایعه استعفای پزشکیان در صفحات اینفلوئنسرهای اینستاگرامی

محمد لسانی کارشناس سواد رسانه‌ای درباره انتشار شایعات و در مورد به خصوص، انتشار شایعه استعفای پزشکیان از ریاست‌جمهوری گفت: فرمول شایعه «اهمیت ضربدر ابهام» است که اهمیت موضوع، انتشار شایعه درباره شخصیت اول اجرایی کشور است و ابهام هم به خاطر این است که افرادی پشت سر هم این شایعه را مطرح می‌کنند.

ردپای شایعه استعفای پزشکیان در پیشگویی‌های اینفلوئنسرها

وی افزود: یکی از اینفلوئنسرها بحث خوابی که دیده بود را مطرح کرد یا قبل از اینها، اولین موردی که مطرح شده بود، افرادی با انتساب خود به علوم اخترشانسی و علم زمان و امثال آن بودند که چنین دروغ‌هایی را طرح کردند؛ حتی در یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای عربی از سوی فرد کویتی که فروشنده داروهای گیاهی در صفحه اینستاگرامی خود است و خود را آینده‌نگر می‌داند در یک ماه و نیم قبل خروج پزشکیان از ریاست جمهوری را پیش‌بینی کرده و گفته بود رئیس جمهور ایران استیضاح و کنار گذاشته می‌شود.

اساسا انتشار چنین شایعاتی برای مردم اهمیت دارد؟

در وضعیتی که رئیس جمهور فقید به واسطه سانحه‌ای که رخ داد، به شهادت رسید، برخی چنین شایعاتی را برای رئیس جمهور کنونی مطرح کردند تا جایگاه او را متزلزل کنند و ثبات ایجاد نشود. لذا باید ببینیم این مسأله برای مردم مهم است و آیا مردم دنبال چنین شایعاتی هستند یا خیر؟ برخی می‌خواهد با ابزار رسانه در بی‌تباتی دولت بدمند و انتظار اجتماعی ایجاد کنند؛ جون رسانه صرفا پاسخگوی نیاز نیست بلکه ایجادکننده نیاز جدید است و نیازسازی می‌کند.

رسانه؛ پاسخگوی نیاز یا نیازساز؟

مثلا نیاز است تا جام جهانی فوتبال پخش زنده شود که رسانه به این نیاز پاسخ می‌دهد ولی گاهی اوقات جلوتر از آن، رسانه باید نیازسازی کند؛ این کانسپت (نیازسازی از سوی رسانه) پیشتر در حوزه عملیات روانی از طرف رسانه‌های خبری مطرح می‌شد اما امروزه با توجه به شکل‌گیری رسانه‌های اجتماعی، پارادایم عملیات روانی رسانه‌های خبری به رسانه‌های اجتماعی شیفت شده است و شایعات را عمدتا انسان‌رسانه‌ها می‌سازند و آنقدر تکرار می‌شود که تبدیل به یک انتظار اجتماعی می‌شود به این معنا که افرادی بیایند و حلقه مطالبه شکل دهند که این بدترین حالت برای از بین رفتن ثبات در روال کارهای اجرایی دولت است.

شایعه‌سازی، یکی از ۱۱ الگوی جنگ شناختی ناتو

این ترفند شایعه‌سازی یکی از ۱۱ الگوی جنگ شناختی ناتو است که این سند در اردیبهشت ۱۴۰۰ در مجله «ناتو ریویو» منتشر شد و ۱۱ روش برای جنگ‌های شناختی ارائه کرده است چون جنگ‌های نظامی، هزینه‌بر و طولانی است به صلاح نیست که درگیر چنین جنگ‌هایی شوند لذا الگوی جنگ شناختی سبب می‌شود تا یک کشور درگیر جنگ از درون شده و دچار خلأ قدرت شود؛ یکی از ۱۱ الگو این است که جریان دموکراتیک امور از هم بپاشد و متوقف شود. یعنی کشورهایی که داعیه‌دار دموکراسی هستند، به دنبال متوقف کردن اجرای دموکراتیک امور در دیگر کشورها شده‌اند.

به بیان رهبر انقلاب، پمپاژ ناامیدی به آینده و بی‌اعتمادی به مسئولان یعنی خیانت

هر بی‌ثباتی و تزلزلی توفیق در جنگ شناختی است چون فضای سردرگمی را بیشتر کرده و باعث قفل شدن زندگی روزمره مردم می‌شود. بنابراین طرح شایعه استعفای رئیس جمهور در مسیر جنگ شناختی است و ادامه دادن آن از سوی هر کسی دانسته یا نادانسته نیز در همین مسیر است رهبر انقلاب گفتند: هر فردی نسبت به آینده ناامیدی ایجاد کند یا اینکه هر فردی نسبت به مسئولان کشور بی‌اعتمادی ایجاد کند، خواسته یا ناخواسته در مسیر دشمن حرکت و به کشور خیانت می‌کند. یعنی هر دو مؤلفه ایجاد ناامیدی به آینده و بی‌اعتمادی به مسئولان را رهبر انقلاب خیانت می‌دانند.

برائت‌جویان از شایعه استعفای رئیس جمهور عمدتا از گفتمان مقابل وی هستند

کسانی در این چند روز مدافع رئیس جمهور بودند و بر استقرار وی تأکید داشتند که اتفاقا هم‌گفتمان پزشکیان نبودند؛ مواضعی که علیه شایعه استعفا اتخاذ می‌شود عمدتا از اردوگاه گفتمان مقابل رئیس جمهور به گوش می‌رسد و این جای سؤال دارد که چرا اردوگاه همسو را رئیس جمهور، آنطور که باید و شاید موضع‌گیری نکرده است؟ گویا برخی بدشان نمی‌آید این اتفاق بیفتد.

چندان موافق ادعای ربیعی نیستم

اینکه ریشه و منبع این شایعه چه بوده، نیاز به کار کارشناسی دارد؛ به نظر من پیش از اینکه منشأ انتشار دروغ استعفای رئیس جمهور، یک توئیت خارج‌نشینان باشد، کسانی هستند که مدعی دانش اخترشناسی و علم زمان و علوم غریبه هستند که در سنوات اخیر در فضای مجازی مشهور شده‌اند؛ این ادعاها معلوم نیست تا چه حد واقعی باشد مانند کارتون سیمپسون‌ها که انیمیشن تولید آمریکاست ولی تعداد پیشگویی‌های اشتباه آن چند برابر درستش است. لذا یک جوّ رسانه‌ای با امثال این پیشگویی‌ها ایجاد می‌کنند.