اثرات بی‌نظیر یک جلسه ورزش

مطالعات پیشین نشان داده بودند که توانایی‌های شناختی بلافاصله پس از ورزش بهبود پیدا می‌کند، اما مشخص نبود این اثرات تا چه مدت باقی می‌مانند. اکنون پژوهش جدیدی از دانشگاه کالج لندن نشان می‌دهد که اثرات مثبت ورزش بر مغز نه تنها در ساعات اولیه، بلکه تا روز بعد ادامه دارد.

این پژوهش، که نتایج آن در مجله International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity منتشر شده است، نشان می‌دهد که افراد ۵۰ تا ۸۳ ساله‌ای که در این مطالعه شرکت داشتند، پس از انجام فعالیت بدنی متوسط تا شدید، روز بعد در آزمون‌های حافظه عملکرد بهتری از خود نشان دادند.

پژوهشگران توضیح داده‌اند که فعالیت‌های متوسط تا شدید می‌تواند شامل هر کاری باشد که ضربان قلب را افزایش دهد، مانند پیاده‌روی سریع، رقصیدن یا بالا رفتن از چند پله. این فعالیت‌ها لزوما نیازمند ساختار مشخص ورزشی نیستند.

نتایج این مطالعه نشان داد کاهش زمان نشستن و داشتن حداقل شش ساعت خواب شبانه با بهبود عملکرد حافظه در روز بعد ارتباط مستقیم دارد. خواب عمیق، که در آن امواج مغزی آهسته و ضربان قلب و فشار خون کاهش می‌یابد، نیز نقش مهمی در تقویت حافظه دارد. به گفته محققان، بخشی از تأثیر مثبت ورزش بر حافظه به کیفیت خواب عمیق باز می‌گردد.

این پژوهش با بررسی داده‌های ۷۶ مرد و زن انجام شد که به مدت هشت روز از دستگاه‌های ردیاب ورزشی استفاده کردند. اطلاعات جمع‌آوری‌شده شامل فعالیت بدنی روزانه و کیفیت خواب این افراد بود و شرکت‌کنندگان هر روز در آزمون‌های حافظه شرکت داشتند.

دکتر میکائلا بلومبرگ، نویسنده اصلی این تحقیق از موسسه اپیدمیولوژی و مراقبت‌های بهداشتی دانشگاه کالج لندن (UCL)، گفت: «یافته‌های ما نشان می‌دهد که فواید کوتاه‌مدت ورزش برای حافظه ممکن است بیشتر از آنچه قبلا تصور می‌شد دوام داشته باشد، احتمالا بهبود عملکرد مغز نه تنها چند ساعت پس از ورزش بلکه تا روز بعد نیز ادامه دارد. به نظر می‌رسد که خواب بیشتر، به‌ویژه خواب عمیق، این بهبود حافظه را تقویت می‌کند.»

پژوهشگران هشدار می‌دهند که این مطالعه روی تعداد محدودی از افراد انجام شده و برای تایید قطعی نتایج، به تحقیقات گسترده‌تری نیاز است. با این حال، یافته‌ها نشان می‌دهد ورزش کردن می‌تواند با افزایش جریان خون به مغز و تحریک آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند نوراپی‌نفرین و دوپامین، عملکرد‌های شناختی را در کوتاه‌مدت بهبود بخشد. این تغییرات شیمیایی معمولا تا چند ساعت پس از ورزش باقی می‌مانند.

پژوهشگران همچنین تاکید می‌کنند که برخی از اثرات ورزش بر مغز ماندگاری بیشتری دارند. به عنوان نمونه، شواهد نشان می‌دهد ورزش می‌تواند خلق‌وخو را تا ۲۴ ساعت بهبود دهد. همچنین، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۶ نشان داده بود که تمرینات ورزشی شدید مانند تمرینات تناوبی با شدت بالا (HIIT) می‌تواند فعالیت هماهنگ در هیپوکامپ، بخشی از مغز که نقش مهمی در حافظه دارد را تا ۴۸ ساعت افزایش دهد.

پروفسور اندرو استپتو از مؤسسه اپیدمیولوژی و مراقبت‌های بهداشتی دانشگاه کالج لندن (UCL) گفت: «در میان سالمندان، حفظ عملکرد شناختی برای داشتن کیفیت زندگی بهتر، سلامت روان و استقلال اهمیت زیادی دارد؛ بنابراین شناسایی عواملی که می‌توانند سلامت شناختی را در زندگی روزمره تحت تاثیر قرار دهند، بسیار مفید است.»

او افزود: «این پژوهش شواهدی ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد فواید فوری ورزش برای توانایی‌های شناختی ممکن است بیشتر از آنچه قبلاً تصور می‌شد، دوام داشته باشد. همچنین، این مطالعه نشان می‌دهد که کیفیت خواب مناسب نیز به‌طور جداگانه به بهبود عملکرد شناختی کمک می‌کند.»

در این تحقیقات افرادی که به صورت روزنامه فعالیت بدنی متوسط یا شدید داشتند، روز بعد در حافظه کاری (نگهداری اطلاعات کوتاه‌مدت) و حافظه رویدادی (بازیابی اتفاقات گذشته) عملکرد بهتری نشان دادند. همچنین، داشتن خواب بیشتر به طور کلی با تقویت این دو نوع حافظه و افزایش سرعت واکنش به محیط همراه بود، به این معنا که افراد در پاسخ به محرک‌های اطراف سریع‌تر عمل می‌کردند.

در مقابل، صرف زمان بیشتر از حد معمول در حالت نشسته با کاهش عملکرد حافظه کاری در روز بعد مرتبط بود.

اگرچه این مطالعه ارتباط میان ورزش و خواب با بهبود کوتاه‌مدت عملکرد شناختی را نشان می‌دهد، هنوز مشخص نیست که آیا این اثرات کوتاه‌مدت می‌توانند به سلامت شناختی بلندمدت کمک کنند یا خیر. شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت بدنی می‌تواند روند کاهش شناختی را کند کرده و خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد، اما این موضوع همچنان مورد بحث است.