به گزارش خبرنگار مهر، توجه دوباره به نهج‌البلاغه همزمان با آغاز نهضت اسلامی در اوایل دهه چهل شمسی است و متفکران انقلاب اسلامی به این کتاب شریف و مفاهیم آن توجه ویژه ای داشتند. اهتمام به این کتاب شریف را می‌توان در سخنرانی‌های حضرت آیت الله خامنه‌ای در کنگره نهج‌البلاغه که نخستین بار در بهار ۱۳۶۰ ایراد شد، مشاهده کرد: ما امروز در دنیای اسلام - که درک و دریافت و بینش اسلامی در آن گاهی با فاصله‌هایی به اندازه‌ی فاصله‌ی ایمان و کفر از هم دور هستند - با واقعیتی مواجه هستیم. امروز آشکارترین و روشن‌ترین حقایق اسلامی به وسیله‌ی بعضی از مدعیان اسلام در کشورهای اسلامی نادیده گرفته می‌شود. امروز همان روزی است که شعارها یکسان است اما جهت‌گیری‌ها به شدت مغایر یکدیگر است، امروز شرایطی مشابه شرایط دوران حکومت امیرالمؤمنین است، پس روزگار نهج‌البلاغه است.
در روزهای ماه مبارک رمضان که در مهمانی خدا شرکت می‌کنیم و در طرح قرآنی «زندگی با آیه ها» هر روز با یک آیه از قرآن کریم مأنوس هستیم، پسندیده است که آیه روز را از منظر امیرالمومنین علی علیه السلام و کتاب شریف نهج‌البلاغه نیز بررسی کنیم. آنچه در ادامه می‌خواند دریافت‌هایی از مضامین عالی نهج‌البلاغه پیرامون آیه ۲۵ سوره حدید است:
لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَأَنْزَلْنَا الْحَدِیدَ
همانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو [ی تشخیص حق از باطل] نازل کردیم تا مردم به عدالت بر خیزند، و آهن را که در آن برای مردم قوت و نیرویی سخت و سودهایی است، فرود آوردیم
آیه ۲۵ سوره حدید به بیان هدف از ارسال پیامبران و ارسال کتاب‌ها و ابزارهای قضاوت می‌پردازد و بر اهمیت قسط و عدالت در جامعه تأکید می‌کند. همچنین به ویژگی‌های آهن و قدرت آن در ایجاد عدالت اشاره دارد. در ادامه به بررسی مضامین مرتبط با این آیه در نهج‌البلاغه و سخنان امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب (ع) خواهیم پرداخت.
این آیه کریمه به وضوح اهداف الهی در ارسال پیامبران و وحی را بیان می‌کند. خداوند برای برقراری عدالت و قسط در جامعه انسانی، پیامبران را با معجزات و کتاب‌های آسمانی فرستاده است. از سوی دیگر، ذکر آهن به‌عنوان یک ابزار استحکام و قدرت، به نوعی نشان‌دهنده‌ی ضرورت وجود ابزارهای مادی برای برقراری عدالت است.
ضرورت قسط و عدالت
امام امیرالمؤمنین (ع) در خطبه ۱ نهج البلاغه می‌فرماید: الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمُفَتِّحِ أَبْوَابَ الرَّحْمَةِ، الْمُسَتَجِیبِ لِدَعْوَاتِ الْمُضْطَرِّینَ، الْمُتَفَرِّدِ بِالْقِسْطِ وَ الْعَدْلِ. سپاس خداوندی را که درهای رحمت را می‌گشاید، دعای مضطران را پاسخ می‌دهد و در قسط و عدالت یگانه است.
امام علی (ع) در این خطبه به اهمیت قسط و عدالت به‌عنوان یکی از اصول اساسی دین اسلام اشاره می‌کند. قسط به معنای توازن و انصاف در روابط انسانی و اجتماعی است. در واقع، عدالت، پایه‌گذار هر جامعه‌ای است که به دنبال سعادت و آرامش است. امام علی (ع) با بیان این نکته که خداوند در قسط و عدالت بی‌همتاست، به ما یادآوری می‌کند که انسان‌ها باید در تعاملات خود این ویژگی را الگو قرار دهند. برقراری عدالت در جامعه نه‌تنها موجب تأمین حقوق افراد می‌شود، بلکه باعث بهبود روابط اجتماعی و کاهش اختلافات و تنش‌ها نیز خواهد شد.
ارسال رسولان و کتاب‌های آسمانی
امام علی (ع) در خطبه ۲ نهج‌البلاغه می‌فرماید: إِنَّ اللَّهَ أَرْسَلَ رُسُلَهُ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ، فَأَنزَلَ عَلَیْهِمُ الْکُتُبَ لِیَکُونَ هُدًی لِلنَّاسِ. خداوند پیامبرانش را با حکمت و موعظه فرستاد و بر آن‌ها کتاب‌ها نازل کرد تا هدایت‌گر مردم باشند.
در این خطبه، امام علی (ع) به نقش پیامبران و کتاب‌های آسمانی در هدایت بشر اشاره می‌کند. خداوند پیامبران را با حکمت و موعظه فرستاده تا راه درست را به مردم نشان دهند. این پیامبران با کتاب‌هایی که به آن‌ها نازل شده، معانی عمیق و اصول اخلاقی را به بشر آموخته‌اند. در واقع، این ارسال، تنها به‌منظور ارائه احکام و قوانین نیست، بلکه هدف اصلی آن هدایت انسان‌ها به سوی قسط و عدالت است. این سخن به ما می‌آموزد که برای ایجاد یک جامعه‌ی عادلانه و متوازن، نیازمند علم و بصیرت هستیم که از طریق وحی و تعالیم پیامبران به دست می‌آید.
ابزارهای قضاوت و قسط
امام امیرالمومنین علی (ع) در نامه ۵۳ به مالک اشتر می‌نویسد: وَ اجْعَلْ فِی قَلْبِکَ رَحْمَةً لِلرَّعِیَّةِ، وَ شَفَقَةً عَلَیْهِمْ، فَإِنَّهُمْ أَصْبَحُوا فی أَمَانَتِکَ. در دل خود رحمتی برای رعیّتان قرار ده و بر آنان شفقت کن، زیرا آن‌ها در امانت تو هستند.
امام علی (ع) در این نامه به مالک اشتر، به‌عنوان یک حاکم و مسئول، تأکید می‌کند که باید در دل خود رحمت و شفقت نسبت به مردم داشته باشد. این نکته نشان‌دهنده‌ی این است که قضاوت و عدالت تنها به قوانین و مقررات محدود نمی‌شود، بلکه باید شامل احساسات و نگرش‌های انسانی نیز باشد. حاکمان و مدیران باید با توجه به شرایط و نیازهای مردم، در تصمیم‌گیری‌های خود انصاف را رعایت کنند. این دیدگاه به‌وضوح با مضمون آیه ۲۵ سوره حدید هم‌خوانی دارد که به برقراری قسط و عدالت در جامعه اشاره می‌کند. در واقع، مسئولیت حاکمان در ایجاد عدالت، نه‌تنها به عهده‌ی خودشان است بلکه باید به احساسات و نیازهای مردم نیز توجه کنند.
اهمیت ابزارهای مادی در برقراری عدالت
امیرالمؤمنین (ع) در خطبه ۲۷ نهج‌البلاغه می‌فرماید: إِنَّ اللَّهَ أَعْطَی الْمُؤْمِنِینَ أَسْلَحَةً لِیَقَاتِلُوا بِهَا أَعْدَاءَهُمْ. خداوند به مؤمنان سلاح‌هایی داده است تا با آن‌ها با دشمنان خود بجنگند.
مولای متقیان در این خطبه به اهمیت ابزارهای مادی در برقراری عدالت و امنیت اشاره دارد. علی (ع) با بیان این جمله، به این نکته تأکید می‌کند که در دنیای واقعی، برای دفاع از حقوق و منافع خود، نیازمند ابزارهایی هستیم. همان‌طور که در آیه ۲۵ سوره حدید به آهن به‌عنوان ابزاری برای تأمین قسط و عدالت اشاره شده است، علی (ع) نیز به ضرورت داشتن سلاح و ابزار برای مقابله با دشمنان اشاره می‌کند. این نکته به‌ویژه در مواقع جنگ و بحران‌های اجتماعی اهمیت بیشتری دارد. در حقیقت، برقراری عدالت نیازمند توازن میان ابزارهای معنوی و مادی است تا بتوان در برابر ظلم و ستم ایستادگی کرد.
نصرت الهی و قوت مؤمنان
امام (ع) در خطبه ۹۴ نهج‌البلاغه می‌فرماید: وَ إِنَّمَا یُنصَرُ الْمُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ، وَ مَنْ نَصَرَهُمُ اللَّهُ فَقَدْ أَعَانَهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ. مؤمنان تنها با یاری خداوند نصرت می‌یابند و هر کس را که خداوند یاری کند، بر مؤمنان کمک می‌کند.
این خطبه به نصرت الهی و حمایت خداوند از مؤمنان اشاره دارد. امام علی (ع) تأکید می‌کند که پیروزی و نصرت واقعی تنها از جانب خداوند به دست می‌آید و مؤمنان باید به او اعتماد کنند. این نکته به‌ویژه در شرایط سخت و دشوار، چون جنگ‌ها و بحران‌ها، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در واقع، نصرت الهی به مؤمنان این امید را می‌دهد که در برابر مشکلات و چالش‌ها ایستادگی کنند و به دنبال حق و عدالت باشند. این سخن به ما یادآوری می‌کند که در تلاش برای برقراری عدالت و قسط، نیازمند توکل به خداوند و ایمان به نصرت او هستیم.
آیه ۲۵ سوره حدید و مضامین مرتبط با آن در نهج‌البلاغه نشان‌دهنده‌ی اهمیت قسط و عدالت در جامعه اسلامی است. علی (ع) با سخنان خود بر ضرورت ایجاد عدالت، ارسال رسولان و کتاب‌ها، اهمیت ابزارهای قضاوت و مادی در برقراری عدالت و نصرت الهی تأکید کرده است. این آموزه‌ها نه‌تنها در زمان ایشان بلکه در دنیای امروز نیز می‌تواند راهنمای مؤمنان در تحقق اهداف دینی و اجتماعی باشد. برقراری عدالت و قسط، نیازمند همکاری و همدلی تمامی اعضای جامعه اسلامی است و این مسئولیت بر عهده‌ی همه‌ی ماست که در راستای تحقق این اهداف تلاش کنیم.
تلاوت داوران برنامه محفل در غرفه عتبه عباسیه نمایشگاه بین المللی قرآن 
