فرارو- شی جین‌پینگ، رهبر چین، هیچ بیمی از دونالد ترامپ ندارد. منابع نزدیک به دولت پکن می‌گویند نخبگان چینی، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا را سیاستمداری «بیش از حد ملایم» در برابر کشورشان تلقی می‌کنند. یکی از تحلیل‌گران سیاسی در پکن می‌گوید چین در نخستین دوره ریاست‌جمهوری ترامپ «تا حدی دچار نگرانی» بود، زیرا دولت وقت آمریکا جنگ تجاری را به عرصه‌ای ایدئولوژیک کشاند و مقامات واشنگتن با تندی از نظام سیاسی و اقتصادی چین انتقاد می‌کردند.

به گزارش فرارو به نقل از نشریه اکونومیست، با این حال، همان تحلیل‌گر تأکید دارد که اکنون آن ترس از میان رفته است. در واکنش به دور تازه فشارهای اقتصادی ترامپ در سال جاری، پکن سیاستی سختگیرانه در پیش گرفت: خرید سویا از ایالات متحده را متوقف کرد و صادرات مواد معدنی کمیاب را محدود ساخت. به گفته او، «در نهایت این ترامپ بود که نخستین گام عقب‌نشینی را برداشت.»

هدیه‌ای از واشنگتن به پکن؛ تعلیق تحریم‌ها در برابر سویا و فنتانیل

در دیدار اخیر دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ در کره جنوبی در ۳۰ اکتبر، رئیس‌جمهور آمریکا امتیازهایی چشمگیر به پکن داد. از جمله، اجرای مقرراتی را برای یک سال به تعویق انداخت که قرار بود دامنه کنترل صادرات به شرکت‌های وابسته به مؤسسات چینیِ فهرست سیاه را گسترش دهد. در مقابل، چین با ازسرگیری خرید سویا از آمریکا موافقت کرد و وعده‌هایی کلی در زمینه مقابله با قاچاق مواد اولیه تولید فنتانیل و تسهیل صادرات عناصر کمیاب ارائه داد.

تحلیل‌گران سیاسی در پکن از دستاوردهای بیشتری نیز سخن می‌گویند. به باور آنان، ترامپ از زمان بازگشت به قدرت، هیچ‌گونه خصومت ایدئولوژیک با حزب کمونیست چین بروز نداده است؛ حتی در شرایطی که تعرفه‌های سنگینی بر کالاهای چینی اعمال کرد. از نگاه پژوهشگران چینی، او با چین به عنوان کشوری «ضروری و اجتناب‌ناپذیر» برخورد می‌کند؛ از پکن می‌خواهد کالاهای آمریکایی بیشتری بخرد و از سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در خاک ایالات متحده استقبال نشان می‌دهد. علاوه بر این، ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری خود چنان تسلطی بر دولت فدرال و حزب جمهوری‌خواه یافته است که هیچ‌یک از محافظه‌کاران جرأت انتقاد از سیاست تعامل او با چین را ندارند.

غرور، بی‌ثباتی و فرصت؛ برداشت نخبگان چینی از بازگشت ترامپ

با این‌حال، رهبران پکن همچنان به دونالد ترامپ اعتماد ندارند. نخبگان چینی که به نظم، کنترل و پیش‌بینی‌پذیری خو گرفته‌اند، در برابر سیاستمداری که از بی‌ثباتی و غافلگیری لذت می‌برد، احساس تردید و دودلی می‌کنند. گفت‌وگوهایی که طی هفته گذشته با مقام‌های دولتی، مشاوران، دانشگاهیان و کارآفرینان چینی انجام شده، نشان می‌دهد نوعی اجماع در حال شکل‌گیری است: ترامپ برای چین «فرصتی تاریخی» محسوب می‌شود؛ شخصی که به اصول لیبرال پایبند نیست و با رفتار متناقض خود در برابر متحدان و دشمنان، اعتبار جهانی ایالات متحده را تضعیف می‌کند. با این حال، پرسش اصلی این است که چین چگونه می‌تواند از این فرصت تاریخی بهره‌برداری کند.

به باور نخبگان پکن، دونالد ترامپ شخصیتی بیش از اندازه غیرقابل‌اعتماد است تا بتواند به «توافقی بزرگ و نهایی» برای حل اختلاف‌های بنیادین میان چین و آمریکا دست یابد. تحلیل‌گران نیز معتقدند که تندروهای هر دو کشور مانع از هرگونه مصالحه واقعی خواهند شد. در شرایطی که سطح اعتماد متقابل به پایین‌ترین میزان خود رسیده، انتظار می‌رود روند «جدایی راهبردی» میان دو اقتصاد به‌ویژه در حوزه‌های فناوری و مالی با شدت بیشتری ادامه یابد.

با این حال، مقام‌های پکن اذعان دارند که بسیاری از شرکت‌های چینی فعال در حوزه هوش مصنوعی همچنان علاقه‌مند به خرید تراشه‌های پیشرفته آمریکایی هستند. با وجود این تمایل، نگرانی‌های امنیتی متقابل باعث شده است بازار ایالات متحده برای صادرکنندگان فناوری چین به محیطی پرریسک و نامطمئن تبدیل شود. در همین راستا، تحلیل‌گران چینی کاهش سرمایه‌گذاری پکن در اوراق قرضه خزانه‌داری آمریکا را نتیجه مستقیم همین مخاطرات ژئوپلیتیکی می‌دانند؛ روندی که به گفته آنان، چین را به سمت استفاده گسترده‌تر از یوان در مبادلات جهانی سوق داده است.

منابع آگاه می‌گویند چین و ایالات متحده در دوره آتش‌بس یک‌ساله‌ای که در کره جنوبی بر سر آن به توافق رسیدند، تمرکز خود را بر «توافق‌های جزئی و بخشی» معطوف خواهند کرد. با این حال، در کنار این توافق‌های محدود اقتصادی و تجاری، شماری از ناظران در پکن بر این باورند که شاید بتوان ترامپ را به همکاری‌هایی بلندپروازانه‌تر نیز ترغیب کرد.

دیپلماسی فریب و جاه‌طلبی؛ چگونه چین از خودشیفتگی ترامپ بهره می‌برد؟

بر اساس دیدگاه شماری از کارشناسان چینی، پکن می‌تواند از «غرور میانجی‌گرانه» دونالد ترامپ بهره‌برداری کند تا اهداف دیرینه خود را پیش ببرد. به گفته آنان، شی جین‌پینگ در آغاز دیدار ماه گذشته با ترامپ، او را به‌خاطر توافق صلح خاورمیانه‌اش تبریک گفت. از نظر این تحلیل‌گران، در نشست‌های آتی ممکن است بتوان ترامپ را قانع کرد تا در قبال مسئله تایوان موضعی علنی اتخاذ کند و از دولت دموکراتیک آن جزیره بخواهد وارد «گفت‌وگوهای صلح» با چین شود. از دید پکن، حتی اگر سیاستمداران آمریکایی در آینده از چنین موضعی عقب‌نشینی کنند، صرفِ آن‌که یک رئیس‌جمهور آمریکا چنین موضعی اتخاذ کرده باشد، برای چین دستاوردی ارزشمند و زمینه‌ساز خواهد بود.

برای کاهش نگرانی‌های امنیتی چین و کره شمالی نیز احتمال می‌رود ترامپ متقاعد شود تا از شدت مانورهای نظامی مشترک آمریکا و کره جنوبی بکاهد. در دریای جنوبی چین نیز شاید بتوان نوعی توازن ایجاد کرد؛ توازنی میان ادعاهای ارضی پکن و تأکید واشنگتن بر آزادی کشتیرانی در آب‌های بین‌المللی. علاوه بر این، گروهی از پژوهشگران چینی پیشنهاد کرده‌اند که پکن آماده است نقش میانجی را در مذاکرات صلح میان روسیه و اوکراین بر عهده گیرد؛ البته مشروط بر آن‌که ترامپ از شی نخواهد آشکارا بر مسکو فشار وارد کند.

یکی از اساتید دانشگاه در پکن تاکید می کند که نزدیک به یک دهه پیش، چین به باراک اوباما پیشنهاد ایجاد «الگویی نو از روابط میان قدرت‌های بزرگ» را ارائه کرده بود؛ الگویی که بر اساس باور اوباما به مسئولیت مشترک واشنگتن و پکن به‌عنوان دو اقتصاد برتر جهان، در رهبری تلاش‌های چندجانبه برای مقابله با چالش‌هایی همچون تغییرات اقلیمی شکل گرفته بود. با این حال، اوباما این پیشنهاد را رد کرد، زیرا پذیرش آن منوط به شناسایی «منافع حیاتی چین» از جمله ادعاهای ارضی پکن بر تایوان و سایر مناطق مورد مناقشه ــ بود. علاوه بر این، متحدان آمریکا نیز از ایده «دو ابرقدرت تصمیم‌گیر برای جهان» ناخشنود بودند.

اکنون همان استاد می‌پرسد: آیا ایالات متحده در دوران ترامپ ممکن است نسخه‌ای تازه از آن الگو را بپذیرد؟ در این مدل جدید، دیگر نشانی از شعارهای چندجانبه‌گرایی و همکاری جهانی دیده نمی‌شود؛ بلکه چین می‌تواند بر پیوند شخصی میان ترامپ و شی جین‌پینگ تکیه کند ؛ پیوندی میان دو رهبر ملی‌گرا و کاریزماتیک که خود را «مردان سرنوشت» می‌دانند و هر یک در سودای بازگرداندن عظمت ازدست‌رفته کشورشان هستند.

دونالد ترامپ نیز به‌نظر می‌رسد آماده است تا با شی جین‌پینگ به‌عنوان «هم‌تراز» برخورد کند. او پس از دیدارشان در کره جنوبی، در شبکه‌های اجتماعی از «نشست جی ۲» سخن گفت و آن را آغازی برای «صلح و موفقیتی پایدار» توصیف کرد. در همین حال، چین آموخته است چگونه رئیس‌جمهور آمریکا را با ترکیبی از فشار و اعطای امتیاز به‌سوی مصالحه سوق دهد ؛به همین دلیل، در جنگ تجاری میان دو کشور نوعی آتش‌بس شکننده برقرار شده است. با این حال، «جلب رضایت ترامپ» مأموریتی به‌مراتب دشوارتر است. تندروهای آمریکایی در واشنگتن به‌خوبی می‌دانند که اگر شی جین‌پینگ در این بازی دیپلماتیک پیروز شود، نظم لیبرال جهانی که دهه‌ها تحت سلطه ایالات متحده شکل گرفته است، ممکن است برای همیشه دگرگون گردد.