راهنمای شیر دادن به نوزاد

در بیشتر مناطق دنیا، شیردهی را یک فرایند طبیعی به دنبال بچه‌دارشدن می‌دانند و با تشویق زنان به انتخاب این روش سالم و مطمئن، سعی دارند از مادر حمایت کنند که با شیردهی موفق خود سلامت کودک و جامعه را تضمین کند و سهم بسزایی در کاهش بیماری‌ها و هزینه‌های تشخیصی و درمانی افراد داشته باشند…

ما هم در ایران برای حمایت مادران، انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر را داریم که به مادران در امر شیردهی اطلاع‌رسانی و کمک می‌کند. شروع شیردهی گرچه در آغاز ساده به نظر می‌رسد ولی اگر با آموزش و حمایت همه‌جانبه مادر همراه نشود، ناکارآمد رها می‌شود. مادران تازه زایمان کرده مانند من و شما می‌دانند بهترین غذا برای نوزاد شیرمادر است اما وقتی با دردسرها و چالش‌های فراوان این تجربه عملی مواجه می‌شوند، امکان دارد دچار ناامیدی شوند و حس شکست، آنها را از ادامه راه باز دارد. مطالعه این مطلب، تازه‌مادران را با 10 رمز شیردهی موفق آشنا می‌کند.

اصل اول اینکه باور کنید درست مانند طی مراحل بارداری و زایمان که با مکانیسم بی‌نقص خلقت و بدون نیاز اقدامی از سوی شما طی شد و کودک سالم به دنیا آمد، در همان بارداری پستان‌های شما بی‌آنکه بدانید تغییرهایی کردند و قادرند به اندازه نیاز نوزادتان شیر تولید ‌کنند بنابراین شما فقط باید از اینکه نوزادتان شیر مادر به قدر کافی دریافت می‌کند، احساس خوب لذت و شکرگزاری داشته باشید و از فرصت در آغوش‌گرفتن و برقراری ارتباط عاطفی با نوزاد لذت ببرید و آرامش بگیرید. حس شما، افکارتان و استرسی که به خود می‌دهید بر شیردهی اثر مستقیمی دارد. آرامش بیشتر شما و اطمینان از کفایت شیرتان به بهتر جاری‌شدن شیر کمک می‌کند. مکانیسم طبیعی شیردهی اینطور تعریف شده که هر چه تقاضا باشد، عرضه هم بیشتر خواهد شد. چنانچه نوزادتان به شیر بیشتری نیاز داشته باشد یا در فواصل زمانی کوتاه‌تر تقاضای شیر کند، پستان‌های شما هم شیر بیشتری تولید خواهند کرد. پس حتی در مواقعی که مجبور هستید برای چند ساعت نوزاد را نزد مراقب دیگری بگذارید به‌منظور جلوگیری از کاهش حجم شیر، پستان‌هایتان را مرتب بدوشید. به محض تولد کودک، پستان‌های شما آماده شیردهی است و نوزاد که قبلا مکیدن را در رحم شما با بلع مایع آمنیوتیکی تمرین کرده بوده، قادر است شیر بخورد. کافی است قسمت قابل‌توجهی از‌ هاله اطراف نوک پستان را در دهانش بگذارید (شست در بالا و انگشتان دیگر زیر پستان) و با درست بغل کردن و جفت‌کردن صورت او در مقابل پستان خود شیردهی را شروع کنید. هر چه تغذیه اول و تماس پوست به پوست شما و نوزادتان و مکیدن موثر او زودتر اتفاق بیفتد، موفقیت شما بیشتر است. زمانی که شما در بیمارستان هستید و فرزندتان نیز مشکل خاصی ندارد باید در اتاق شما و در کنارتان باشد. انتظار نداشته باشید، بچه زمانی که گرسنه است از خواب بیدار شود، شما باید هر 1 تا 2 ساعت او را برای شیر خوردن بیدار کنید. (با نوازش او، تعویض پوشک یا تماس نوک پستان با لب‌ها بیدار می‌شود)در روزهای اول شیرخواران مقداری از وزن خود را از دست می‌دهند که کاملا طبیعی است و ارتباطی با عدم کفایت شیر شما ندارد. شما از روی تعداد پوشک‌های خیس نوزادتان می‌توانید به کافی بودن شیرتان پی ببرید. در روزهای اول شیرتان که «آغوز» نام دارد حجم کم ولی ارزش غذایی زیادی دارد و حاوی عوامل ضدمیکروبی و مصونیت‌زاست. نوزادتان ممکن است 1 تا 2 پوشک خیس در روز داشته باشد، اما وقتی حجم شیرتان افزایش یافت، باید روزانه 5 تا 8 پوشک خیس و همچنین 3 باردفع مدفوع داشته باشد. (مقدار خیلی‌کم بعد از تغذیه) در صورت وجود هرگونه نگرانی در مورد وزن‌گیری نوزادتان با پزشک مشورت کنید. گرچه تعداد کهنه‌های خیس مهم هستند ولی کاهش تعداد دفع مدفوع اولین علامتی است که نشان می‌دهد شیرخوار شما به هر دلیلی شیر کافی دریافت نمی‌کند. باید 3 بار دفع مدفوع در روز برای 3 روز اول را انتظار داشته باشیم. مدفوع نوزادتان در چند روز اول سیاه و چسبناک خواهد بود (مکونیوم) و هنگامی که فرزندتان میزان بیشتری شیر دریافت کرد، مدفوعش آبکی و زرد می‌شود که معمولا این رخداد معادل روز چهارم است. بعد از 4 تا 6 هفته اول تولد انتظار مدفوع‌های بزرگ‌تر، نرم‌تر و فرم‌دار را هر 1 تا 5 روز داشته باشید. پس از اینکه از بیمارستان مرخص شدید، نوزادتان همچنان باید هر 2 ساعت یک‌بار شیر بخورد. در 3-2 روز بعد از زایمان، امکان دارد احساس پری پستان‌ها اذیتتان کند که تنها راه رهایی از آن و پیشگیری از احتقان تخلیه پستان است، مکرر شیر دهید و حتی در صورت احتقان قبل از شیردهی کمی شیر را بدوشید(شست را بالای‌ هاله پستان و سایر انگشتان زیر آن باشد و آرام با حرکت شست به سمت نوک پستان بدوشید) زودبه‌زود شیر خوردن نوزادان کاملا طبیعی است زیرا شیر شما برعکس شیرخشک هضم آسانی دارد و حجم معده شیرخوار شما هم کوچک است بنابراین نوزادتان نیاز دارد که زود به زود شیر بخورد. بعد از چند هفته اول، معده‌اش بزرگ‌تر می‌شود در نتیجه می‌تواند حجم شیر بیشتری را در مدت زمان کمتری بخورد. وقتی شیردهی را آغاز می‌کنید باید به اصول شیردهی صحیح دقت کنید. فقط از یک پستان شیر ندهید و به زور پستان را قبل از اینکه او آن را رها کند از دهانش نکشید وگرنه قسمت آخر شیر را که حاوی چربی مازاد است، دریافت نمی‌کند. اگر زمان شیرخوردن در ماه‌های اول هر بار از حدود 5 دقیقه کوتاه‌تر باشد، ممکن است نشانه عدم دریافت کافی شیر باشد در نتیجه با خالی‌نشدن کامل شیر از پستان، مشکلات شیردهی و احتقان تشدید و تحریک تولید شیر کاهش می‌یابد. شیرتان کم می‌شود و بچه خوب وزن نمی‌گیرد. از طرف دیگر اگر زمان شیر خوردن خیلی طولانی باشد هم ممکن است نشانه دریافت ناکافی شیر به علت مکیدن‌های غیرموثر(غیر تغذیه‌ای) باشد که نهایتا شیرخوار وقت بیشتری را زیر پستان می‌گذراند. شیردهی مکرر در شبانه‌روز بخش مهمی از تغذیه با شیرمادر است. شیرخوار شما معمولا هر 5/1 تا 3 ساعت باید شیر بخورد تا وزن کافی بگیرد. اگر شیرخوار کوچک‌تر از 3 ماه به دفعات کمتری شیر می‌خورد یا تمام شب را می‌خوابد، باید او را بیدار و به شیرخوردن ترغیبش کنید. بیشتر مشکلات شیردهی از جمله درد شدید نوک پستان که باعث اختلال در شیردهی می‌شود برای این است که شیرخوار به‌طور صحیح پستان را نمی‌گیرد. اگر درد شدید یا ترک قابل‌توجه در نوک پستان دارید که شیردهی را بسیار دردناک می‌کند با پزشکتان یا مشاور شیردهی مشورت کنید. آنها می‌توانند ضمن ارزیابی وضعیت شیردهی، علت‌هایی از قبیل وجود عفونت در نوک پستان یا التهاب پستان مانند «ماستیت» را بررسی کنند و در رفع مشکلات گرفتن پستان توسط شیرخوار، به شما کمک کنند.

اگر نوزاد پس از هفته اول که 10 درصد وزن تولدش را به‌طور طبیعی از دست می‌دهد، هر ماه 200 گرم وزن نگیرد بهتر است با متخصص مشورت کنید تا ببیند اشکال کار کجاست.