رژیم درمانی تالاسمی

بخش اول: آهن در مواد غذایی

اگرچه بیشتر آهن مازادی که در بدن بیماران مبتلا به تالاسمی وجود دارد، به علت انتقال خون ایجاد می شود اما افزایش جذب آهن از طریق رژیم غذایی نیز همچنان در این بیماران اهمیت خودش را دارد. به طور کلی، فقط مقدار کمی از آهن موجود در رژیم غذایی واقعا جذب بدن می شود و این میزان جذب، در صورت کم بودن هموگلوبین در بدن، با شدت بیشتری انجام می گیرد. افرادی که هموگلوبین کمی در بدن شان دارند، مانند افراد مبتلا به تالاسمی بینابین (intermedia) یا افراد مبتلا به تالاسمی ماژور، در فواصل بین دوره های انتقال خون می توانند رژیم غذایی شان را طوری تنظیم کنند که هم میزان کل آهن موجود در رژیم غذایی شان را کاهش بدهند و هم میزان آهن جذب شده توسط بدن را کمتر کنند.

مواد غذایی کاهش دهنده جذب آهن

1. غلات: سبوس گندم، ذرت، جو، برنج و سویا، ترکیباتی هستند که آهن جذب شده توسط بدن را کاهش می دهند و با اثر ویتامین C در راستای جذب آهن مقابله می کنند چون مواد غذایی حاوی ویتامین C اساسا جذب آهن را در بدن افزایش می دهند. بنابراین خوب است مقدار زیادی از غلات سبوس دار را به رژیم غذایی خودتان اضافه کنید اما مواد غذایی سرشار از ویتامین C مانند آب پرتقال را همراه با آنها مصرف نکنید.ترکیب کردن شیر با انواع غلات سبوس دار، گزینه بهتری برای شما محسوب می شود.

2. چای، قهوه و ادویه ها: چای، قهوه و انواع ادویه ها (مانند پونه کوهی) جذب آهن را کاهش می دهند.پس روزانه، خصوصا همراه با وعده های غذایی، مقداری چای و قهوه بنوشید. اگر هم بتوانید چای و قهوه را با شیر مصرف کنید، برای تان بهتر است. به علاوه چای در گروه بهترین منابع آنتی اکسیدانی قرار دارد که در ادامه با نکات بیشتری در این باره آشنا خواهید شد.

3. محصولات لبنی: شیر، پنیر و ماست، آهن جذب شده توسط بدن را کاهش می دهند. به علاوه کلسیم نقش بسیار مهمی در جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان دارد. بنابراین، ایده خوبی است که مقدار زیادی از محصولات لبنی را به رژیم غذایی خودتان اضافه کنید. البته محصولات لبنی کم چرب و سرشار از کلسیم برای شما بهتر هستند زیرا باعث افزایش وزن تان نمی شوند.

مواد غذایی افزایش دهنده جذب آهن

1. ویتامین C: این ویتامین در انواع میوه ها، آبمیوه ها و سبزی ها یافت می شود، پس بهتر است مصرف آبمیوه هایی مانند آب پرتقال را همراه با صبحانه یا دیگر وعده های غذایی متوقف کنید. در واقع نوشیدنی هایی مانند چای و قهوه واقعا گزینه بهتری برای شما هستند چون جذب آهن را مهار می کنند. ماءالشعیر هم مانند آبمیوه ها گزینه مناسبی برای شما نیست. با این حال، میوه ها و آبمیوه ها از بهترین منابع آنتی اکسیدانی هستند و می توانند به عنوان میان وعده های مجزا مصرف شوند. در ضمن سبزی های پخته شده با آب حاوی ویتامین C بسیار کمتری هستند چون میزان زیادی از این ویتامین در آب جوش از بین می رود.

2. گوشت قرمز، مرغ و ماهی: گوشت قرمز، مرغ، ماهی و غذاهای دریایی نه تنها حاوی مقدار زیادی آهن «هم» هستند، بلکه میزان جذب آهن «غیرهم» را هم در بدن افزایش می دهند. با این حال، کار درستی نیست که این مواد غذایی را از رژیم غذایی کنار بگذارید زیرا مواد مغذی در این مواد غذایی یافت می شوند که برای کودکان و بزرگسالان اهمیت فراوانی دارند.

3. ترشی ها، سس سویا تو سرکه ها: انواع ترشی ها مانند پیاز، هویج و همچنین محصولات تخمیر شده سویا مانند سس سویا و پنیر توفو، جذب آهن را افزایش می دهند. حتی اگر ترشی های سبزی را با غذاهای حاوی نان و چاودار بخورید، میزان آهن جذب شده بسیار بیشتر می شود.

بخش دوم: آنتی اکسیدان ها در مواد غذایی

اکسیژن اساسا حالت دوگانه ای برای انسان ها دارد. در واقع، هم برای ادامه حیات انسان ها ضروری است و هم می تواند کشنده باشد. به این دلیل که مولکول های اکسیژن عادی می توانند به انواع شیمیایی متفاوتی به نام رادیکال های آزاد تبدیل شوند. وقتی که فعالیت رادیکال های آزاد به صورت کنترل شده انجام بگیرد، کاربردهای مهمی در بدن پیدا می کنند. با این حال، واکنش های کنترل نشده رادیکال های آزاد می توانند آسیب های اساسی به بدن وارد کنند و منجر به بیماری های مختلف شوند.

1. ویتامین E: این ویتامین، مهمترین آنتی اکسیدان در رژیم غذایی است. مطالعات متعددی هم نشان داده اند سطح این ویتامین در بدن بسیاری از افراد مبتلا به تالاسمی پایین تر از میزان مطلوب است. این کمبود می تواند 2 دلیل داشته باشد؛ عدم دریافت ویتامین E از طریق رژیم غذایی یا نیاز بیشتر این بیماران به ویتامین E.

ویتامین E از انواع ویتامین های محلول در چربی است و در نتیجه در مواد غذایی چرب یافت می شو د. بهترین منبع برای دریافت این ویتامین عبارت است از روغن زیتون، محصولات لبنی، مغزهای خام، تخم مرغ و گوشت قرمز نیز از دیگر منابع ویتامین E هستند.

2 ویتامین C: در قسمت اول گفتیم ویتامین C جذب آهن غیرهم را افزایش می دهد. بنابراین اگرچه ویتامین C واقعا آنتی اکسیدان قدرتمندی محسوب می شود، استفاده از آن همراه با غذاهای سرشار از آهن اصلا توصیه نمی شود. افرا د مبتلا به تالاسمی بینابین باید این نکته را بیشتر از دیگران جدی بگیرند. بنابراین منابع حاوی ویتامین C فقط باید به صورت مجزا و جداگانه و با فاصله از وعده های غذایی حاوی آهن مصرف شوند.

3. کاروتنوئیدها: منابع غذایی رایج برای دریافت کاروتنوئیدها عبارتند از هویج، کدو، ذرت، گوجه فرنگی، پرتقال و سبزی های برگ سبز تیره. بیشتر این مواد غذایی هم سرشار از ویتامین C هستند و در نتیجه نکات ذکر شده در مورد این ویتامین باید در این موارد نیز جدی گرفته شوند. در ضمن، جذب کاروتنوئیدها زمانی بیشتر می شود که غذا حاوی روغن ها و چربی های سالم باشد.

4. فلاونوئیدها: این ترکیبات در چای، میوه ها و سبزی ها یافت می شوند. به همین دلیل هم بعضی متخصصان به بیماران مبتلا به تالاسمی، مصرف چای همراه با غذا را توصیه می کنند. چای نه تنها آنتی اکسیدان زیادی وارد بدن می کند، بلکه اگر همراه با شیر مصرف شود، جذب آهن موجود در مواد غذایی را شدیدا کاهش می دهد.

بخش سوم: اهمیت روی

زینک (روی) دارای کارکردهای بیولوژیکی مهمی است که هنوز به صورت کامل شناخته نشده اند. با این حال، اهمیت زینک برای رشد کودکان، بلوغ جنسی نوجوانان، سیستم ایمنی قوی و داشتن پوست سالم اثبات شده است. مطالعات متعددی نشان داده اند سطح زینک خون افراد مبتلا به تالاسمی پایین است چون معمولا روی بیشتری را از طریق ادرار از دست می دهند. با توجه به این که زینک در بدن ذخیره نمی شود، این بیماران باید به صورت منظم از بهترین منابع حاوی این ماده معدنی استفاده کنند. مصرف مکمل زینک، البته تحت نظر پزشک هم می تواند برای این بیماران مفید باشد.