ازن و گرد و غبار؛ مهمان تابستان تهرانی‌ها

ازدیادغلظت آلاینده ازن با تابش خورشید و افزایش دما

بانک جهانی به تازگی گزارشی در خصوص وضعیت آلودگی هوای تهران، هزینه‌های سلامت، منابع و سیاست‌های مربوط به آن منتشر کرده است. در این گزارش تهران در ردیف یکی از آلوده ترین شهرهای جهان قرار گرفته است. آلودگی هوای تهران، علل مختلفی دارد اما آمارها و مطالعه های چند سال اخیر نشان می‌دهد که80 درصد عامل این آلودگی ها مربوط به وسایل نقلیه و خودروهای تک سرنشین است.

طبق گفته محسن روشنی، مدیر واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، پایتخت جمهوری اسلامی ایران، با جمعیتی حدود 5/8 میلیون نفر در شمال کشور واقع شده است. در طول روز به دلیل رفت‌وآمد مردم حومه شهر تهران، برای کار روزانه جمعیت به بالای 5/12 میلیون نفر می رسد. در طول روز بیش از 17 میلیون رفت‌وآمد با وسایل نقلیه انجام می شود که بسیاری از این وسایل نقلیه، دارای تکنولوژی منسوخ‌شده هستند. بنابراین تهران در ردیف یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار گرفته است.

وی گفت: در گزارش بانک جهانی تصریح شده که آلودگی هوا یکی از عوامل زیست محیطی خطرناک از جنبه بهداشتی در ایران است که شامل بیماری‌هایی مانند آسم، سرطان ریه، هیپرتروفی بطنی، آلزایمر و پارکینسون، اوتیسم و سکته است.

وی خاطرنشان کرد: اگرچه بیشترین نوع وسیله نقلیه در تهران خودروهای شخصی هستند اما تنها 3 درصد از آلودگی PM در تهران ناشی از آنها است مهم‌ترین منبع انتشار ذرات ریز، منابع متحرک هستند که 70 درصد از انتشار این آلاینده را شامل می‌شود. در میان منابع متحرک، وسایل نقلیه سنگین بیشترین سهم را در انتشار ذرات دارند و در میان وسایل نقلیه سنگین، اتوبوس‌های بخش خصوصی (35 درصد)، به دنبال آن اتوبوس های شهری تهران (28 درصد) و در نهایت کامیون‌ها (28 درصد) بیشترین میزان انتشار ذره‌ها را دارند.

پیامدهای آلودگی هوا

هزینه‌های اقتصادی سالانه مربوط به آلودگی هوا در تهران 6/2 میلیارد دلار برآورد شده است. این برآورد تنها تاثیر آلودگی بر سلامت انسان را در نظر گرفته شده و به همین دلیل هزینه آن از مقدار واقعی هزینه‌های اقتصادی ناشی از آلودگی هوا کمتر است. آلودگی هوا علاوه بر کاهش کیفیت زندگی، مشکلات اقتصادی نیز برجای می‌گذارد. در تهران، از 80درصد خودروهای ثبت شده، 90درصد اتومبیل های شخصی، 8درصد وانت و 2درصد تاکسی هستند. دومین رده بزرگ، به لحاظ تعداد، موتورسیکلت‌ها هستند و کوچک‌ترین رده، خودروهای سنگین، با مجموع 1/0 میلیون وسیله نقلیه (حدود 2 درصد از کل وسایل نقلیه در خیابان‌های تهران) است. وسایل نقلیه سنگین بیشترین میزان آلودگی ذرات معلق را دارند.

ذره‌های معلق کمتر از 2.5 میکرون؛ ششمین قاتل جهان

نتایج یک گزارش بین‌المللی نیز نشان می‌دهد ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون که آلاینده اصلی هوای بسیاری از شهرها از جمله تهران است، ششمین عامل مرگ و میر زودرس در جهان محسوب می‌شود.

سولماز احدی، کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره گفت: در این گزارش که در سال 2018 از سوی موسسه اثر و شاخص‌های سلامت و پروژه ارزیابی جهانی بیماری‌ها (The Health Effects Institute) با عنوان «گزارش ایالت جهانی هوا» منتشرشده، مخاطره های موثر بر سلامتی انسان بر اساس تعداد مرگ و میر در گروه‌های مختلف سنی زنان و مردان رتبه بندی شده است.

آنگونه که احدی گفته، 6 عامل اصلی مرگ و میر زودرس در سطح جهانی طی سال 2016 به ترتیب فشار خون بالا، مصرف سیگار، قند بالای ناشتا، وزن و کلسترول بالا و پس از آن ذرات معلق در فضای آزاد بوده‌اند و بر این اساس آلاینده PM2.5 ششمین عامل مرگ و میر زودرس در جهان طبقه‌بندی شده است.

مواجهه با این آلاینده عامل 4.1 میلیون مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی و سکته مغزی، سرطان ریه، بیماری‌های مزمن ریوی و عفونت‌های تنفسی در سراسر جهان طی سال 2016 بوده است. ذره‌های معلق PM2.5 حتی بیشتر از عوامل مهمی چون مصرف مشروبات الکلی و مصرف بیش‌ازحد نمک در افزایش نرخ مرگ و میر زودرس مؤثر بوده است.همچنین آلودگی هوا در فضاهای بسته هشتمین عامل و آلاینده ازن سی و سومین عامل مرگ و میر زودرس جهانی رتبه‌بندی شده­ اند.

به گفته این کارشناس شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در نقشه وضعیت غلظت سالانه (2016) آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون در کشورهای مختلف جهان مشخص شده است. رنگ سبز روشن کشورهایی را نشان می‌دهد که غلظت این آلاینده در محدوده مجاز سازمان بهداشت جهانی قرار داشته و رنگ قرمز مربوط به کشورهایی است که میزان غلظت آلاینده PM2.5 حتی از سهل‌گیرانه ترین میزان هدف‌گذاری شده برای کاهش این آلاینده، فراتر بوده است. این مطالعه نشان می‌دهد،95درصد جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که غلظت سالانه آلاینده PM2.5 درآنها فراتر از دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی (10 میکروگرم بر مترمکعب) قرار داشته است.

گرد و غبار و ازن علت آلودگی هوا در تابستان

همچنین طی دو سال اخیر آلاینده ازن در برخی روزها به شرایط ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس رسیده است و پیش‌بینی می‌کنیم طی تابستان امسال در صورت افزایش باد هم گرد و غبار و هم آلاینده ازن سبب آلودگی هوا شوند و در برخی از روزها غلظت هر دو آلاینده در شرایط ناسالم قرار گیرد.

حسین شهبازی، مدیر واحد مدل‌سازی و پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این خصوص گفت: در تابستان امسال علاوه بر آلودگی حاصل از گرد و غبار، آلاینده ازن در سطح شهر تهران افزایش می‌یابد.

وی با اشاره به اینکه آلاینده «ازن» از جمله آلاینده‌های ثانویه است که از احتراق خروجی منابعی نظیر خودروها منتشر نمی‌شود بلکه از واکنش برخی گازها مانند اکسیدهای نیتروژن، ترکیبات آلی و هیدروکربن‌ها ایجاد می‌شود، گفت: میزان غلظت این آلاینده با شدت گرفتن نور خورشید در ماه‌های گرم سال افزایش پیدا می‌کند. همچنین ازن گازی تقریبا بی‌رنگ با بویی خاص شبیه بوی هوای تازه است. این گاز در دمای معمولی به‌صورت گاز و چگالی آن در شرایط استاندارد ۱/۵ برابر اکسیژن است.

وی ادامه داد: تابش خورشید و افزایش درجه حرارت سبب می‌شود که غلظت ازن در شهر تهران هنگام شروع فصل گرم بیشتر از فصل زمستان باشد و حتی ازن در برخی از روزهای تابستان تبدیل به آلاینده شاخص در شهر تهران می‌شود. طی چند روز اخیر نیز غلظت این آلاینده در سطح شهر زیاد شده و در ایستگاه سنجش کیفیت هوای منطقه تربیت مدرس نیز غلظت ازن در شرایط ناسالم برای همه گروه‌ها قرار گرفته بود.

وی با بیان اینکه ازن از آلاینده‌های خطرناک است، تصریح کرد: اگر غلظت این آلاینده فراتر از حد مجاز باشد اثر سوء بر سلامت انسان دارد. هم اکنون مشکل آلودگی هوا در بسیاری از کشورهای اروپایی و پیشرفته ازن است ولی در شهر تهران هنوز تبدیل به معضل نشده است.

شهبازی اظهار کرد: خودروها و منابع ساکن آلاینده هوا سبب تولید آلاینده‌هایی مثل اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربن‌ها می‌شوند. ترکیب این دو نوع آلاینده گازی در کنار نور خورشید به عنوان عامل سوم ازن را شکل می‌دهند بنابراین گازهای اولیه‌ای در به وجود آمدن ازن نقش دارند.

گزارش: فرزانه صدقی